صادق خان چگونه از دولت به نفع پایتخت امتیاز گرفت؟ منبع قدرت جسورترین شهردار جهان
راز محبوبیت شهردار لندن
۲ توانایی شهردار ۵۰ ساله کلید تحقق «۱۰ برنامه زیستپذیر» برای «لندن بزرگ» شد
اداره موفق و رضایتمندانه لندن، شهری به قدمت تاریخ غرب، با تولید ناخالص داخلی 554میلیارد پوند و با شهروندانی که به بیش از 250زبان سخن می‌گویند، کار آسانی به‌نظر نمی‌رسد. شهردار لندن که مسوول اجرایی «لندن بزرگ» -به وسعت بیش از 8هزار کیلومتر مربع- است از سال 2000 و پس از رفراندوم سال 1998 در لندن، به‌طور مستقیم از سوی شهروندان لندن انتخاب می‌شود. فردی که بر صندلی شهرداری این مجموعه شهری عظیم تکیه می‌زند بیش از هر فرد دیگری در بریتانیا صاحب اختیارات ویژه در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری است و به‌عنوان «سفیر لندن» شناخته می‌شود. در انتخابات 2021 شهرداری لندن که به دلیل شیوع کووید به تاخیر افتاده بود در نهایت با کسب 2/ 55درصد آرا به سود حزب کارگر به اتمام رسید و صادق‌خان را برای بار دوم، برای دوره‌ای چهار ساله راهی ساختمان شهرداری این شهر کرد. شهردار منتخب لندن، پنجمین فرزند از هشت فرزند خانواده‌ای پاکستانی و مهاجر به بریتانیاست که در دهه 60 میلادی وارد این کشور شدند. پدرش راننده اتوبوس و مادرش خیاط بود. او در دانشگاه شمال لندن به تحصیل در رشته حقوق پرداخت. صادق امان‌خان در سال‌های 1994 تا 2006 به عنوان وکیل متخصص در حقوق‌بشر در لندن مشغول به‌کار بود، در سال2005 به‌عنوان نماینده توتینگ (منطقه‌ای در جنوب لندن) انتخاب شد و در سال 2009 به عنوان وزیر امور حمل و نقل وارد کابینه بوریس جانسون شد. صادق‌خان اولین آسیایی‌تبار و نخستین مسلمانی بود که در کابینه بریتانیا وارد شد و در سال 2016 به شهرداری لندن رسید.
استراتژی‌های آقای شهردار در دور نخست
عنوان وزیر امور حمل و نقل، سمتی است که صادق‌خان پیش از انتصاب به‌عنوان شهردار لندن، آن را یدک می‌کشید. به همین دلیل جای تعجب نیست که او در استراتژی‌های انتخاباتی خود برای نامزدی شهرداری لندن در سال 2016 مفصل‌ترین برنامه را به حوزه حمل و نقل و مسکن اختصاص داده بود. او یک سال پس از آنکه به عنوان شهردار برگزیده شد، در برنامه‌ای 160صفحه‌ای به چالشهای شهری لندن پرداخت و سیاست‌های خود را برای آنکه به جذابیت‌های این شهر پرتردد و جهانی بیفزاید، اعلام کرد. اساس این استراتژی، باز‌کردن فضای بیشتر برای تنفس مردم‌پیاده بود. بنا بر این طرح که پلان اجرایی آن در سال 2018 از سوی شهرداری منتشر و عملیاتی شد، بار نیمی از آلودگی هوای لندن بر دوش حمل و نقل جاده‌ای بود و از آنجا‌که جمعیت این شهر تا سال 2041 به 8/ 10 میلیون نفر خواهد رسید، 6میلیون سفر روزانه به آمار جابه‌جایی‌هایی فعلی در لندن افزوده خواهد شد. بی‌شک این افزایش جمعیت به افزایش ساخت‌وساز مسکن نیز منجر خواهد شد، در حالی‌که سرعت ساخت‌وساز در حال‌حاضر، نیمی از سرعت لازمه برای تامین مسکن است. طرح شهردار لندن برای حل این چالش‌ها، کاهش وابستگی شهروندان به اتومبیل‌های شخصی و تقویت زیرساخت‌های پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و حمل و نقل عمومی بود. گرچه استفاده از اتومبیل‌ها و تاکسی‌های شخصی تنها سهمی 37درصدی از سفرهای انجام‌شده در سال 2015 را به خود اختصاص داده بود اما صادق‌خان بر آن است تا این سهم را تا سال 2041 به 20درصد برساند.
او در سال 2018 تمامی تاکسی‌های شهری را به ناوگانی عاری از کربن بدل کرد و بنا دارد ناوگان اتوبوس‌های شهری را تا سال 2025 عاری از کربن سازد که در نهایت تا سال 2050 تمامی حمل و نقل عمومی این شهر، ذره‌ای کربن منتشر نکنند. در برنامه شهرداری لندن آمده است که لندن تا سال 2050 باید به بهترین «بزرگ شهر» دنیا از منظر کیفیت هوا بدل شود و تا سال 2030 بالغ بر 65درصد از زباله‌های خود را بازیافت کند. تنها در سال 2019-2018 بالغ بر 3/ 10میلیارد پوند برای حمل و نقل عمومی (رقمی معادل ارزش خرید حداقل 20 هزار دستگاه اتوبوس درون شهری) هزینه شد که 47درصد آن مستقیما از کرایه‌های پرداختی شهروندان تامین شد.
صادق‌خان پس از گذشت بیش از یک سال پس از انتخاب به عنوان شهردار، در یک برنامه جداگانه 260صفحه‌ای از چالشهای مسکن در لندن و برنامه‌های خود برای رفع آنان پرده برداشت. طبق این برنامه، هنگامی که صادق‌خان سکان شهرداری لندن را در دست گرفت، این شهر کمبودی 5/ 3میلیون واحدی در مسکن داشت و با توجه به سرعت بالای رشد جمعیت این شهر، این کمبود رو به فزونی می‌رفت. در سوی دیگر هزینه خرید و اجاره در این شهر سیری صعودی داشته و بحران مسکن را وخیم‌تر کرده است. صادق‌خان در برنامه مسکن خود تاکید داشت که ضمن تعهد به روح لندن و حفظ کمربند سبز این شهر، کمبود مسکن را جبران خواهد کرد.
گرچه در پایان دوره نخست شهرداری صادق‌خان، برخی رسانه‌ها نوشتند: «خبری بد برای منتقدان، صادق‌خان به وعده‌های خود عمل کرد» اما صادق‌خان که دور نخست شهرداری خود را با تکیه بر حل مسائل حمل و نقل و مسکن آغاز کرده بود در پاره‌ای موارد چندان موفق نبود. گرچه او توفان‌هایی چون برگزیت و کرونا را دلیل اصلی ناکامی‌هایش می‌داند اما اینکه او با فاصله کمی از رقیب خود از حزب محافظه‌کار پیروز شد، واقعیتی اجتناب‌ناپذیر است. در دوره شهرداری او، متوسط قیمت ملک برای نخستین‌بار از 500هزار پوند گذشت و تنها 32هزار واحد مسکونی در پایتخت بریتانیا در سال 2018 ساخته شد. این قیمت 11برابر درآمد یک آتش‌نشان و 12برابر درآمد یک معلم است. از سوی دیگر صادق‌خان که از ابزارهایی در جهت کاهش قیمت اجاره سخن گفته بود در سال 2020 شاهد افزایش میانگین اجاره‌بها در لندن تا 2200پوند در ماه و 1700پوند در ماه برای حومه بود. این در‌حالی است که او در مانیفست انتخاباتی خود برای 2016 بحران مسکن را تنها مانع رفاه، رشد و عدالت برای لندن‌نشینان دانسته بود. گرچه صادق‌خان نتوانست در برخی از حوزه‌ها به نتیجه‌های وعده‌داده شده برسد اما وی با قدرت بالای رایزنی در این سال‌ها در دولت، توانست دولت را در جهت اهداف تدارک دیده‌شده برای «لندن بزرگ» سوق دهد. صادق‌خان همواره یک جمله کلیدی را با خود پیش وزرای کابینه می‌برد: «رشد لندن به معنای رشد بریتانیاست.» تنها در بخش مسکن، شهردار لندن موفق شد بودجه‌ای 15/ 3میلیارد پوندی از دولت ترزا می دریافت کند و بر سرعت ساخت‌وساز ملک در این شهر بیفزاید. در نتیجه آن، در ماه گذشته بیش از 12هزار خانه به شهروندان لندن تحویل داده شد. این موفقیت دستاورد رایزنی‌های چندساله شهردار لندن است.
توانایی صادق‌خان در رایزنی نه‌تنها با دولت مرکزی بلکه با بخش خصوصی نیز الگویی برای شهرداری‌های دیگر است. لندن‌نشینان در مارس 2021 شاهد برگزاری «نشست احیای لندن» از سوی شهرداری این شهر بودند، در این نشست بزرگ‌ترین پیمانکاران و کارآفرینان بریتانیا گرد‌هم آمدند تا طرحی نو برای احیای پایتخت ویروس‌زده دراندازند.صادق‌خان در این نشست خبر از سرمایه‌گذاری 544میلیون پوندی برای کمک به اشتغال محلی داد. طبق این طرح بالغ بر 1400شغل ایجاد خواهد شد که مخاطب اصلی آنان جوانان لندن هستند. شهرداری لندن اعلام کرد که 32میلیون پوند کمک‌هزینه تحصیلی برای دانشجویانی که برای مشاغل خود به‌ویژه مشاغل سازگار با محیط‌زیست نیاز دارند در سال تحصیلی آینده در نظر گرفته است. برای ارتقای مهارت کارگران نیز هزینه‌ای پنج‌میلیون پوندی اختصاص داده شده است. لندن که در دوران همه‌گیری کرونا روزهای زیادی را در قرنطینه به سر برده، بر آن است تا در برنامه‌ای با نام «همسایگان آینده» بالغ‌بر سه‌میلیون پوند برای تقویت مناطقی که در حاشیه لندن هستند هزینه کند و آنان را در فعالیت‌های سازگار با محیط‌زیست توانمند سازد.
حکمرانی مجدد بر لندن
صادق‌خان که نخستین‌بار در ماه مه 2016 به‌عنوان شهردار لندن انتخاب شد، برای دور دوم انتخاباتی خود وعده داد که بالغ بر 170هزار شغل در راستای محیط‌زیست و شهری سبز ایجاد خواهد کرد. او که رقابت با شاون بیلی- کاندیدای حزب محافظه‌کار- را به «مسابقه میان دو اسب» توصیف کرده بود، در نهایت در 6 می 2021 برای بار دوم بر کرسی شهرداری لندن تکیه داد. شهرداری لندن با بودجه‌ای بالغ بر 19میلیارد پوند نه‌تنها مسوول حمل‌و‌نقل و پلیس این شهر است، بلکه نقشی پررنگ در تنظیم قوانین املاک و برنامه‌ریزی شهری و مسائل زیست‌محیطی و حتی تامین شغل‌های مرتبط با خدمات شهری دارد.
صادق‌خان در مانیفست انتخاباتی خود وعده داد که تنها در حوزه برق‌رسانی به ناوگان اتوبوسرانی لندن، سه‌هزار شغل جدید تعریف خواهد کرد. در کمپین انتخاباتی وی برنامه‌ای به ارزش 50میلیون پوند برای مسائل سبز در نظر گرفته شده است. مبارزه با مواد مخدر و حشیش و تلاش برای تبدیل لندن به شهری عاری از کربن تا سال 2030 از دیگر برنامه‌های وی بوده است. شهردار لندن هیچ اختیاری در تغییر قوانین مربوط به مواد مخدر ندارد، اما آنها رسما به‌عنوان کمیسر پلیس و جرم در لندن عمل می‌کنند. این بدان معناست که شهردار در نحوه تعیین کارکنان پلیس لندن نقش دارد. علاوه بر مواد مخدر، خشونت علیه زنان و رفتارهای نژادپرستانه در شهری که سابقه حملات تروریستی نیز دارد، دغدغه اجتماعی برای مردمان پایتخت است.
پیروزی صادق‌خان در سال 2021، کم‌رنگ‌تر از پیروزی در 2016 بود اما توانست رأی 2/ 55درصد شهروندان لندن را کسب کند. صادق‌خان در سخنرانی پیروزی خود گفت که امیدوار است شهری سبزتر، امن‌تر و با دسترسی عادلانه به امکانات را برای مردمان این شهر فراهم کند. او در دور نخست شهردار بودن خود در سال 2017 در یک نظرسنجی از مردم لندن برنامه‌های خود را به رأی گذشته بود. این نظرسنجی که با عنوان Talk London شناخته می‌شود، شامل استراتژی‌هایی در حوزه حمل‌و‌نقل، محیط‌زیست، برابری در دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی، تقویت مهارت‌های شهروندان، استراتژی‌های حوزه مسکن و اقتصاد و همچنین برنامه‌های فرهنگی بود. با وجود این، برنامه‌هایی که این شهردار برای لندن در نظر داشت در اواخر سال 2019 تحت تاثیر کووید-19 قرار گرفت. در یک نظرسنجی (YouGov) گرچه 39درصد لندن‌نشینان از عملکرد صادق‌خان در مواجهه با شرایط همه‌گیری ناراضی بودند ولی غالب شهروندان (49درصد) از مدیریت وی در برابر کووید ابراز رضایت کردند.
صادق‌خان، در سخنرانی خود پس از پیروزی در دور دوم انتخابات شهرداری از برنامه سه‌کلمه‌ای خود خبر داد: شغل، شغل، شغل. صادق‌خان متعهد شده است که به‌عنوان بخشی از بسته 544میلیون پوندی برای لندن، 32میلیون پوند را به «صندوق کار خوب» اختصاص دهد تا با ایجاد فرصت‌های شهری به لندن برای خروج از بحرانی که در پی کرونا ایجاد شده کمک کند. بنا بر نظرسنجی YouGov فوری‌ترین مساله لندن در سال 2021 از منظر شهروندان این شهر، مسکن، جرم و جنایت و اقتصاد است. میزان جرم و جنایت در دوران شهرداری صادق‌خان افزایش پیدا کرده و بسیاری از منتقدان وی، جنایت در لندن را در بالاترین سطح تاریخی خود ارزیابی کرده‌اند. با این حال صادق‌خان انگشت اتهام را به سوی دولت محافظه‌کار گرفته که بودجه عمومی خدمات پلیس را کاهش داده است. او وعده داد که در صورت انتخاب مجدد به‌عنوان شهردار لندن، هر سال 159 میلیون پوند بر بودجه پلیس این کلان‌شهر بیفزاید و با لابی با دولت وقت، تعداد افسران شهر را افزایش دهد.
برای حل بحران مسکن در این کلان‌شهر، صادق‌خان وعده داد که در چهار سال آینده بالغ بر 10هزار مجتمع بزرگ مسکونی عرضه خواهد کرد. او در سخنرانی‌های خود اشاره نکرد که ابزارهایی برای تعدیل بازار مسکن چیست، اما گفت که سیاست تنظیم اجاره را برای لندن اجرایی خواهد کرد. گرچه این موارد در حوزه اختیارات دولت مرکزی است اما کمتر کسی در توانایی چانه‌زنی این شهردار آسیایی‌تبار با دولت مرکزی غیرهم‌حزب خود، شک دارد. او همواره تاکید کرده که رهبری لندن را با چانه‌زنی‌های فراحزبی پیش برده است. صادق‌خان همچنین به دنبال اجرای سیاستی است که برای کارگران خط مقدم همه‌گیری، اولویت‌هایی ویژه برای خانه‌دار شدن اعطا کند.
در حالی‌که حزب محافظه‌کار از موفقیت و مقبولیت گسترده‌ای در سراسر انگلستان برخوردار است، حزب کارگر به طور فزاینده‌ای در پایتخت مسلط است. تحلیلگران دلیل این امر را جمعیت جوان‌تر، تنوع قومی بیشتر و طرفداری شهروندان این شهر از اتحادیه اروپا و مخالفت با برگزیت می‌دانند. برنامه‌های او برای کمک به بهبود پایتخت در دوران همه‌گیری، محور مبارزات انتخاباتی وی برای دور جدید بود و تمرکز خود را به جز مشاغل، بر ایده‌ای دیگر نیز متمرکز کرده بود: تقویت حومه شهر. صادق‌خان در برنامه‌های انتخاباتی خود تاکید کرد که بنا دارد با حفظ سرزندگی در مرکز شهر و تاکید بر زیست شبانه لندن‌نشینان، شرکت‌ها و کمپانی‌‌های بزرگ را به سوی حومه شهر هدایت کند.
احزاب سبز نیز در این انتخابات کاندیدا شده بودند اما بسیاری از دوستداران محیط‌زیست، صادق‌خان را شهرداری توانا برای تبدیل لندن به شهری سبز می‌دانند. آنان بر این باورند که صادق‌خان درکی عمیق از پیوند اقتصاد با محیط‌زیست دارد. برنامه‌های او از سوی بسیاری به‌عنوان جسورانه‌ترین برنامه‌های زیست‌محیطی در میان شهرهای جهان خطاب می‌شود که توانسته در مدت چهار سال از نیمی از آلودگی لندن بکاهد و خطوط دوچرخه‌سواری را پنج برابر کند. او نخستین شهردار جهان است که مدعی تبدیل شهرش به شهری عاری از کربن تا سال 2030 شده است.
صادق‌خان پس از اطمینان از حتمی شدن شهرداری‌اش برای دور دوم، از کمپینی با نام Let’s Do London با بودجه‌ای 6میلیارد پوندی پرده برداشت که هدفش جذب توریست برای بازگرداندن رونق به لندن پس از کووید است. اقتصاد لندن که همواره به توریسم داخلی و بین‌المللی وابسته بوده، در سال 2020 کاهشی 4/ 7میلیارد پوندی را از محل رکود سفرهای خارجی تجربه کرده و شهردار امیدوار است که با پایان محدودیت‌ها رونق به آن بازگردد.
آنچه پیداست، حضور پررنگ صادق‌خان در این کلان‌شهر است و تقویت جایگاهش در حزب کارگر نشان از آن دارد که این جایگاه تنها آغازی برای حضور او در جهان سیاست است و باید منتظر ماند و دید که آیا همچون شهردار سابق لندن، بوریس جانسون، او نیز بر جایگاه نخست‌وزیری بریتانیا تکیه خواهد زد یا خیر. عملکرد او در چهار سال پیش رو جواب این پرسش را خواهد داد. شاید رهبری بر لندن برای او بهترین گزینه باشد چراکه پیش از این گفته بود: «قرن 19، قرن امپراتوری‌ها، قرن 20، قرن دولت و ملت‌ها و قرن 21 قرن شهرها و شهرداری‌هاست.»
