استکهلم چگونه به «کارخانه تک‌شاخ‌ها» تبدیل شد
کارشناسان می‌گویند چند فاکتور – از جمله موفقیت جهانی شرکت‌های معروف سوئدی، دوراندیشی دولت و برنامه‌ریزی زیرساختی – محیطی را پرورش داده که باعث به وجود آمدن ۲۲ هزار کسب‌وکار تکنولوژی، تنها در این شهر شده است. اگزکوییل هرناندز، از استادان مدیریت مدرسه وارتون می‌گوید: «سوئد زیرساختی انسانی، اجتماعی، آموزشی و شرکتی توسعه داده که از استارت‌آپ‌ها حمایت می‌کند.»
توجهی که استکهلم در این زمینه جلب می‌کند، به سرمایه‌گذاری بیشتر هم منجر شده است. در سال ۲۰۱۵ از نظر رشد قراردادهای جدید در شهرهای جهان، استکهلم پس از پکن، رتبه دوم را به دست آورد. سال قبل از آن، ۷۸۸ میلیون دلار سرمایه خطرپذیر، به شرکت‌های سوئدی تزریق شده بود. استکهلم ۱۵ درصد کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را که وارد بخش تکنولوژی اروپا می‌شود، در اختیار دارد. به گفته کارشناسان، برای کشوری با درآمد بالا که اندازه آن با سوئیس قابل مقایسه است، باید گفت سوئدی‌ها عملکردی عالی در عرصه استارت‌آپی دارند.
اسپاتیفای، که یک سرویس استریم موسیقی و یکی از برجسته‌ترین استارت آپ‌های اروپا است، در سال ۲۰۱۴ به ارزش ۵۳/ ۸ میلیارد دلاری رسید. کارشناسان می‌گویند بنگاه‌های تکنولوژی پیشکسوت سوئدی، مسیر را برای موفقیت استارت‌آپ‌های جدید هموار کرده‌اند. در سال ۲۰۰۵ شرکت مخابرات سوئدی اسکایپ به ارزش ۶/ ۲ میلیارد دلار توسط eBay خریداری شد. سپس مایکروسافت در سال ۲۰۱۱ این شرکت را به ارزش ۵/ ۸ میلیارد دلار خرید که بزرگ‌ترین تملک تاریخ مایکروسافت تا آن زمان بود. شرکت نرم‌افزاری سوئدی MySQL هم در سال ۲۰۰۸ توسط مایکروسیستمز به ارزش یک میلیارد دلار خریداری شد و حالا اوراکل مالکیت آن را دارد.
نکات مثبت و منفی
در یک کشور اسکاندیناوی با جمعیتی کمی بیش از ۱۰ میلیون نفر، کسب‌وکارهای سوئدی همواره مجبور بوده‌اند به فعالیتی فراتر از مرزهای کشور فکر کنند. شرکت‌هایی مثل ولوو، ایکیا، H&M و اریکسون، مسیر را برای موفقیت جهانی شرکت‌های سوئدی هموار کرده‌اند. یک شرکت سوئدی معمولا ظرف دو سال از شروع فعالیتش به توسعه جهانی می‌رسد. سوئد آنقدر کوچک است که جهانی‌سازی شرکت‌های آن یک موضوع کاملا عادی است.
به گفته هرناندز، موفقیت‌های شرکت‌های چندملیتی در گذشته و نقش آنها در درآمدهای مالیاتی دولت، تاثیر قابل توجهی بر تامین مالی زیرساخت‌ها و فراهم کردن فضای کارآفرینی داشته است. «استارت‌آپ‌ها و قطب‌های تکنولوژی در خلأ به وجود نمی‌آیند. حتی اگر از استارت‌آپ‌های جوان استقبال کنیم، باید بدانیم که آنها معمولا از حضور سازمان‌های بزرگ و پیشکسوتی تغذیه می‌کنند که تکنولوژی و استعدادهای انسانی مورد نیاز برای آینده را تامین کرده‌اند.»
برای همین هدف، استکهلم در سال ۱۹۹۴ بزرگ‌ترین شبکه فیبر باز دنیا را تاسیس کرد و ۱۰۰ درصد کسب‌وکارها و ۹۰ درصد خانه‌ها امروز از این زیرساخت بهره می‌برند. بیش از ۹۴ درصد جمعیت سوئد آنلاین است و بیش از ۹۱ درصد جمعیت، حداقل یک بار در هفته به اینترنت دسترسی دارد.
«پارک علم کیستا» که دفتر مرکزی شرکت اریکسون در آن واقع شده، با زیرساخت‌های عالی خود ۷۰۰ شرکت تکنولوژی دیگر را در خود جای داده است. هرناندز می‌گوید: «ماجرای کارآفرینانی که در گاراژ یا انبارهای کوچک کار خود را شروع کرده‌اند، از خیلی جهات رمانتیک و درست است، اما چنین اتفاقی بدون وجود خیلی از زیرساخت‌های دیگر رخ نمی‌دهد.»
در دهه ۹۰ میلادی، دولت سوئد حتی برای شهروندانی که می‌خواستند کامپیوترهای شخصی بخرند، معافیت مالیاتی در نظر گرفت. این طرح سیل کامپیوترهای شخصی را روانه خانه‌ها کرد و به این ترتیب دولت نقش بسیار آینده‌نگرانه‌ای در شکل دادن اکوسیستم تکنولوژی در سوئد ایفا کرد.
سباستین سیمیاتکوفسکی، بنیان‌گذار شرکت تجارت الکترونیک کلارنا که سرویس‌های پرداخت آنلاین ارائه می‌کند، در مصاحبه‌ای با مجله ایندیپندنت گفته این حمایت دولت به او که در آن زمان فقط ۱۰ سال داشت و خانواده‌اش توانایی مالی خرید یک کامپیوتر را نداشت، کمک کرد خیلی زود بتواند از تکنولوژی استفاده کند.
به این ترتیب، تعجبی ندارد که یکی از متداول‌ترین مشاغل در استکهلم، برنامه‌نویسی کامپیوتر است و ۱۸ درصد افراد شاغل در این شهر، در بخش تکنولوژی کار می‌کنند. آموزش دانشگاهی هم رایگان است و موسسات چند سالی است که آموزش‌های استارت‌آپی را شروع کرده‌اند. دنیل اک، در اولین سال تحصیل در کالج «موسسه تکنولوژی سلطنتی استکهلم» به ایده تاسیس اسپاتیفای رسید.
به گفته هرناندز، جامعه استارت‌آپی سوئد بر اساس نقاط قوتی مثل جمعیت تحصیل‌کرده، ثبات اجتماعی و سیاسی و استقبال شدید از ایده‌های جدید، شکل گرفته است. «یک موضوع آزاردهنده از نظر من این است که جاهای زیادی در تلاش هستند تا مثل سیلیکون‌ولی شوند. اما هیچ‌کس نمی‌تواند چنین کاری کند، چون سیلیکون ولی محصول یک شرایط اجتماعی و تاریخی منحصر به فرد است که قابل تکرار نیست. بنابراین، درس اصلی این است که از نقاط قوت موجود استفاده کنید و بر آنچه منحصر به فرد است متمرکز شوید.»
علاوه بر اینها، تعادل کار-زندگی در فرهنگ سوئد نهادینه شده و مردم این کشور از گذشته، تعطیلات چند هفته‌ای در تابستان داشته‌اند. سوئد یکی از بالاترین نرخ‌های استخدام زنان در اروپا را دارد و مرخصی زایمان برای مردان هم در نظر گرفته می‌شود. البته، با وجود این امکانات، حضور زنان سوئدی در عرصه تکنولوژی، کمتر از آمریکا است.
البته با اینکه موفقیت استکهلم در فضای استارت‌آپی تاثیرگذار است، اما یکسری نکات منفی در جذب استعدادهای خارجی وجود دارد. هزینه زندگی در سوئد – از نظر تامین مسکن و پرداخت مالیات - برای خارجی‌ها بالا است. مساله دیگر این است که اگر در سوئد شرکتی ورشکسته شود، ورشکستگی برای همیشه در سوابق فردی یا رتبه اعتباری اعضای هیات مدیره یا مدیر عامل آن شرکت ثبت می‌شود و گرفتن وام برای راه‌اندازی یک استارت‌آپ دیگر در آینده، با دشواری مواجه خواهد بود.
