بحران‌ها، حاصل فقر دانش آینده‌شناسی
تعریف بحران تعریف دشواری است و توافق بر سر آن اولین گام در مدیریت بحران است. چراکه همواره نسبت به این واژه و به‌کار بردن و درواقع پذیرش آن نگرانی‌ها و حساسیت‌هایی وجود دارد. اما گام اول در برون‌رفت از بحران، تشخیص آن است. به این معنا که تیمی که قرار است با شرایط نامطلوب مبارزه و آن را حل‌وفصل کند چه شیوه‌ای را برای رفتار آینده خود باید اتخاذ کند.
حقیقت این است که بحران‌ها پیش از آنکه ابتکار عمل را از ما بگیرند، نشانه‌هایی از آنها پدیدار می‌شوند. نادیده گرفتن و توجیه ایدئولوژیک نشانه‌ها، تنها فرصت برخورد صحیح و چاره‌جویی را باطل خواهد کرد. بنا بر این برای اینکه در بحران غافلگیر نشویم، شناخت و فهم دقیقی از نشانه‌های بحران در هر حوزه‌ای -اعم از حوزه‌های کاری، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، آموزش یا حتی حوزه‌های فردی و رشد شخصی-جزو ضرورت‌هایی به شمار می‌رود که نباید مورد غفلت قرار گیرد. بخشی از بحران‌هایی که امروز در فضای اقتصادی و اجتماعی ایران تجربه می‌کنیم، ناشی از فقر دانش آینده‌شناسی است.
اصلی‌ترین تفاوت صاحبان تجربه، کشف نشانه‌هایی است که دیگران قادر به تشخیص آن نیستند. درست مانند پزشکی حاذق که با تشخیص‌های افتراقی قدرت به تعویق انداختن یا حتی پیشگیری از بیماری (که به تعبیری نوعی بحران به حساب می‌آید) را پیدا می‌کند.
دانش آینده، تبلور تجربه در حوزه بحران و نشانه‌شناسی است. علمی است که به بررسی عنوان نشانه‌ها و فرآیند شکل‌گیری و قواعد حاکم بر تعبیر نشانه‌ها می‌پردازد.
در بحث نشانه‌ها سه موضوع حائز اهمیت بسیار است: نشانه‌های بحران به درستی درک شود، تحلیل درستی از شرایط ایجاد شود و در نهایت هوشیارانه، وقوع شرایط بحرانی پذیرفته شود. تنها در این شرایط است که می‌توان به شیوه‌ای مناسب و در مناسب‌ترین زمان نسبت به وقوع یا مدیریت بحران عملکرد صحیحی داشت.
در مثال، روند نرخ رشد اقتصادی، تراز تجاری، انجماد منابع بانکی، رکود، تورم و... همگی از نشانه‌هایی است که یک تحلیلگر باتجربه را می‌تواند به تشخیص آستانه بحران نزدیک کند.
پروفسور چارلز هندی، یکی از بزرگ‌ترین متفکران معاصر و زنده دنیا، در کتاب منحنی دوم خود، به خواننده می‌آموزد که چگونه این نشانه‌ها را شناسایی کند تا دچار بحران نشود.
چارلز هندی در این کتاب باور رشد بی‌وقفه را به چالش می‌کشد و به ما پیام می‌دهد که پیش از رسیدن به اوج موفقیت، درست همان‌جایی که همه چیز خوب و درست پیش می‌رود، تغییر و دگرگونی، علائمی از خود بروز می‌دهد. اما شوق موفقیت و چارچوب‌های فکری ما اجازه نمی‌دهد که نشانه‌ها را جدی بگیریم. او در این کتاب به ما هشدار می‌دهد که پیش از رسیدن به نقطه بحران باید مسیر جدیدی را آغاز کرد و منحنی دوم را رقم زد. «مشکل واقعی آن است که این دگرگونی زمانی باید آغاز شود که منحنی اول هنوز در حال پیشروی است یعنی آنها که مسوولیت منحنی اول را داشته‌اند باید تفکری متفاوت را درباره آینده آغاز کنند و فرصت بیشتری به دیگران بدهند و راه را به سوی منحنی جدید بگشایند. چنین چیزی به آسانی روی نمی‌دهد. معمولا همه می‌پرسیم وقتی همه چیز خوب است چرا تغییر؟
تغییر در زمان وقوع بحران آسان‌تر قابل پذیرش است اما در آن زمان با کمبود و اتمام منابع و زمان، اجرای تغییر بسیار دشوارتر خواهد بود.»
هندی در بخشی از این کتاب می‌گوید: «پی بردم اگر مردم قرن‌ها کاری را به شیوه‌ای معین انجام داده باشند، فاجعه‌ای عظیم لازم است تا دگرگون شوند.» و کمی بعد ادامه می‌دهد: «اگر قرار باشد تغییری هم صورت گیرد، فقط باید وضع را «بهتر از گذشته» کند و نه متفاوت.»
ورود به منحنی دوم در هر عرصه‌ای اجتناب‌ناپذیر است؛ همان‌طور که زمان را نمی‌توان متوقف کرد.
چارلز هندی جسورانه منحنی‌های دوم بسیاری را برای مخاطبان مختلف پیشنهاد می‌دهد. او می‌خواهد جامعه‌ای که هر یک از ما بدون شک عضوی از آن هستیم، سازمان‌هایی که می‌خواهند ماندگار باشند، کارمندان عصر جدید، والدین مشتاق اوج‌گیری فرزندانشان، مدارس آینده، دولت‌ها، سرمایه‌داران و... را با چالش‌های این منحنی روبه‌رو کند و می‌گوید: «اگر پیشنهاد‌های من برخورنده، نسنجیده یا خطرناک است چه بهتر!» چارلز هندی پیش از این در تجربه حضور خود در ایران و در همایش ملی مدیریت در عصر دیجیتال که به همت موسسه معنا در اردیبهشت‌ماه سال گذشته برگزار شده بود، فلسفه منحنی دوم را مطرح کرده و نشانه‌هایی از آینده را به مخاطبان خود نوید داده بود. این کتاب در ۱۶ فصل به موضوعاتی از روابط فردی در آینده گرفته تا تعلیم و تربیت، اقتصاد و سیاست و کسب‌وکار و تغییرات شگرفی که انقلاب دیجیتالی در این حوزه‌ها ایجاد خواهد کرد، قطار تغییرات آینده را به شیوایی به تصویر می‌کشد. اصطلاحات منحصر به فرد این کتاب همانند جامعه خ.ا.ب، سازمان‌های شبدری، جامعه پانزی، تفکر دوناتی، بذرهای زرین و... از جمله جذابیت‌های تاثیرگذار آن است.
در کتاب منحنی دوم، دیدگاه‌هایی برای نوسازی جامعه ارائه می‌شود و خواندن آن به هر فردی که می‌خواهد از قطار تغییرات آینده جا نماند توصیه می‌شود.
ارسال نظر