نوبل ادبیات در دوره پسا رسوایی

جایزه نوبل ادبیات همواره با حاشیه‌های فراوانی روبه‌رو بوده امسال اما حساسیت این جایزه بیشتر شده است؛ زیرا پس از آنکه این جایزه در دوره گذشته به دلیل رسوایی سوءاستفاده جنسی و سوءرفتارهای مالی به تعویق افتاد و منجر به استعفای یکسری از اعضای آکادمی سوئدی شد، آکادمی به این نتیجه رسید که برندگان هر دو دوره را امروز مشخص کند.  همین حساسیت‌ها موجب شده رئیس کمیته این جایزه اطمینان دهد که با اجتناب از نگرش «مردمحور» و «اروپامحور» که در گذشته بر داوری حاکم بوده، نوبل  بازگشت موفقیت‌آمیزی داشته باشد. با توجه به اینکه کازوئو ایشی‌گورو و باب دیلن، دو برنده آخر نوبل ادبیات، هر دو به انگلیسی‌ می‌نویسند و تنها ۱۴ نفر از ۱۱۴ برنده این جایزه زن هستند، آندرس اولسون، رئیس کمیته ادبیات جایزه نوبل هفته گذشته تاکید کرده بود: «ما نگرش اروپامحوری به ادبیات داشتیم و حالا به سرتاسر دنیا نگاه می‌کنیم. پیش از این، جایزه مردمحورتر بود. حالا زنان نویسنده زیادی داریم که واقعا فوق‌العاده‌اند، بنابراین امیدواریم که کل روند جایزه تقویت شده و دامنه آن بسیار گسترده شود.»

پیش‌بینی‌ها

با توجه به تغییر رویکردها، بازار پیش‌بینی‌ها نیز از مدت‌ها قبل داغ شده است و بسیاری از منتقدان بر این باورند که احتمالا جایزه برای جبران گذشته، به شخصیتی موجه و شناخته شده اعطا شود؛ همان‌طور که گاردین نوشته است، لیودمیلا اولیتسکایا، نویسنده روسی، ماریز کُنده، نویسنده فرانسوی - گوادولوپی و مارگارت آتوود، نویسنده رمان معروف «سرگذشت ندیمه» همگی از امیدهای دریافت این جایزه هستند. در فهرست منتقدان اسامی زیادی به عنوان رقیبان قدرتمند دریافت این جایزه مهم به چشم می‌خورند. ازجمله لاسلو کراسناهورکایی، رمان‌نویس مجار، اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی و همچنین نامزدهای همیشگی نظیر هاروکی موراکامی و نگوگی وا تیونگو.

به گزارش «ایبنا»  فیامتا روکو، خبرنگار فرهنگی و مدیر جایزه بین‌المللی بوکر می‌گوید: «اگر قرار است دو نفر برنده شوند، یکی باید زن باشد و احتمالا برنده‌ها از دو قاره مختلف‌ هستند. از میان نویسندگانی که شایسته خوانندگان گسترده‌تری هستند، من ماریز کنده، ملکه بزرگ ادبیات کارائیب را انتخاب می‌کنم و در اروپای شرقی کراسناهورکایی و توکارچوک در لیست همه جای خواهند داشت.» به گفته روکو «ما جیان» نویسنده چینی تبعیدی نیز در این قاب قرار دارد، در کنار سزار آیرای آرژانتینی و انتجی کروگ از آفریقای جنوبی. او اضافه کرد که بعید به نظر می‌رسد یک نویسنده انگلیسی‌زبان برنده شود. وی افزود: «اما نیل گیمن خودمان هم عالی است. و فکر می‌کنم هر کسی که بخواهد یک لیست تهیه کند، مارگارت آتوود را در آن جای خواهد داد.» الکساندرا پاسکالیدو، روزنامه‌نگار و نویسنده سوئدی-یونانی که سال گذشته به راه‌اندازی جایزه جایگزین نوبل کمک کرد تا جای خالی نوبل را پر کند نیز مشتاق است که یک نویسنده زن برنده جایزه امسال باشد، زیرا از زمان تاسیس این جایزه در سال ۱۹۰۱ تنها چهار زن موفق به دریافت آن شده‌اند.

پاسکالیدو معتقد است این تنها آغاز یک فرآیند بازسازی آهسته است. او گفت:‌ «فکر می‌کنم آکادمی سوئدی نه‌تنها به‌خاطر اتهام آزار و اذیت ‌جنسی و مردی که به جرم تجاوز به زندان فرستاده شد، بلکه به خاطر نحوه برخورد با اعضای خود، چیزهای زیادی از دست داد. بازیابی اعتماد و احترام زمان می‌برد. امیدوارم از افتضاحی که درست کردند چیزی یاد گرفته باشند. این یک فاجعه انسانی بود که مجازاتش متوجه ادبیات شد.» مورین فریلی، رئیس جایزه قلم انگلیسی و داور امسال بوکر بین‌الملل نیز آنی ارنو، نویسنده فرانسوی را پیشنهاد می‌کند که «در ژانری تماما از آن خود می‌نویسد، قوانین نانوشته رمان و خاطره‌نویسی را زیر پا می‌گذارد تا فضای جدیدی برای تامل جمعی ایجاد کند.» و همچنین خوآن گابریل واسکز، نویسنده کلمبیایی را که «در برابر تاریخ می‌ایستد، نشان می‌دهد که واقعه‌نگاران آن شیاد هستند و بازیگرانش در پیچ و خم حقایق نصفه و نیمه گم شده‌اند.»

 ژاک تسترد از انتشارات انگلیسی فیتزکارالدو که آثار سوتلانا الکسیویچ، برنده نوبل ۲۰۱۵ را منتشر می‌کند، می‌گوید خیلی خوب است که دوباره نوبل برگشته است. وی بر این باور است که «کن زو، نویسنده چینی و اسکولاستیک موکاسانگا می‌توانند گزینه‌های جالبی باشند. در آمریکای لاتین دوست دارم کسی مثل النا پونیاتوفسکا این جایزه را بگیرد. نزدیک‌تر به خانه ترجیحم اولگا توکارچوک و یون فوسه است و دوست دارم فکر کنم آنی ارنو برنده شایسته‌ای است.»