به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد» به نقل از رویترز، صاحب‌نظران بر این باورند اساسی‌ترین پرسشی که امروز پیرامون «سازمان تجارت جهانی» وجود دارد، اثرگذار بودن این نهاد است. زمانی که «سازمان تجارت جهانی» در سال ۱۹۹۵ از دل «توافق عمومی تعرفه‌ها و تجارت» تاسیس شد، حال‌ و هوای تجارت جهانی کاملا متفاوت از شرایط حاکم امروز در جهان ۲۰۲۰ بود. در آن زمان، روندی فراگیر به سوی نظام اقتصادی لیبرالیسم و حذف موانع تجاری میان ملت‌ها وجود داشت و کشورها اشتهای زیادی برای مذاکره پیرامون توافق تجاری داشتند.

اما در سال‌های اخیر این تصویر کاملا تغییر کرده است. علاقه به نظام لیبرالیسم و گفت‌وگوهای تجاری جای خود را به امیال حمایت‌گرایانه داده است. در این رابطه شواهد حاکی از آن است که ایده «جهانی شدن» که در همان ابتدا از اصلی‌ترین محرکه‌های شکل‌گیری «سازمان تجارت جهانی» بود، در سطح جهانی روندی معکوس در پیش گرفته است.

در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، دولت آمریکا به طور قابل‌توجهی به سیاست های یکجانبه‌گرایی در موضوعات بین‌المللی به خصوص در عرصه تجارت جهانی رو آورده است. دونالد ترامپ با عمل به  وعده‌های انتخاباتی خود، پس از ورود به اتاق‌ بیضی‌شکل کاخ‌سفید، جنگ‌تجاری ویرانگری را علیه دومین اقتصاد بزرگ دنیا، چین، آغاز کرد. به علاوه رئیس‌جمهور آمریکا با ناگوار نامیدن «سازمان تجارت جهانی»، انتقادات تندی را علیه این سازمان روانه کرده است. به گزارش خبرگزاری «دویچه‌وله»، در دولت اوباما ۱۶ پرونده علیه چین در «سازمان تجارت جهانی» گشوده شد، شامل شکایت هفته آخر دولت او علیه صنعت آلومینیوم این کشور. آمریکایی‌ها می‌گویند زمانی که صحبت از اقتصاد دولتی چین می‌شود، «سازمان تجارت جهانی» کاملا دست به عصا گام بر می‌بردارد، دیدگاهی که گاهی اوقات توسط اتحادیه اروپا و ژاپن هم می‌شود. بر این اساس دولت ترامپ تصمیم گرفت مانع انتصاب قضات جدید برای بدنه استیناف «سازمان تجارت جهانی»، بلندپایه ترین دادگاه تجاری جهان شود. این امر در عملکرد بدنه استیناف اخلال ایجاد کرده است و در عمل تمام پرونده‌های آینده را به حالت تعلیق درآورده است به این معنی که در حال حاضر «سازمان تجارت جهانی» هیچ قدرتی برای عمل به تعهدات خود ندارد. در حالی که موافقان این مواضع آمریکا زیاد نیستند، اما اکثر اعضای «سازمان تجارت جهانی» بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که اصلاح «سازمان تجارت جهانی» اولویتی اجتناب‌ناپذیر است.

رقابت ادامه‌ دارد

در حال حاضر رقابت برای جانشینی روبرتو آزودو در سمت ریاست «سازمان تجارت جهانی» ادامه دارد. هشت نامزد در سیبل انتخاب قرار دارند: خسوس سیده کوری از مکزیک، انگوزی اوکونجو آیویلا از نیجریه، عبدالحمید ممدوح از مصر، تودور یولیانوفچی از مولداوی، یو میونگ هی از کره‌جنوبی، آمینا محمد از کنیا، محمد التواجیری از عربستان سعودی و لیام فاکس از انگلیس. تصمیم اینکه چه کسی از میان این هشت نفر به عنوان دبیرکل جدید «سازمان تجارت جهانی» انتخاب می‌شود را ۱۶۴ عضو سازمان خواهند گرفت. البته فرآیند انتخاب به سادگی پروسه‌های رای‌گیری نیست. سه سفیر «سازمان تجارت جهانی» که هر یک ریاست کمیته‌های اصلی سازمان را برعهده دارند، این فرآیند را جلو می‌برند. آنها با انجام دیدارهای خصوصی با نمایندگان کشورهای عضو، بدون دریافت امتیاز یا رای، نظر و ترجیحات اعضا را پیرامون هریک از کاندیداها جویا می‌شوند. هدف از این فرآیند آن است که اعضا پیرامون یک گزینه به اجماع برسند، نه اینکه در همان ابتدا کسی که بیشترین رای را می‌آورد انتخاب شود. در این رابطه هشت کاندیدای مذکور در ماه‌های اخیر ستادهایی را برای معرفی خود بر پا کرد‌ه‌اند که به‌خاطر شیوع «کووید-۱۹» اغلب آنها به صورت مجازی بوده است. قرار است فرآیندهای چانه‌زنی برای انتخاب رئیس جدید «سازمان تجارت جهانی»  در تاریخ ۷ سپتامبر (۱۷ شهریور) پایان یابد و از ۷ تا ۱۶ سپتامبر سه سفیر سازمان ۵ کاندیدای اصلی را غربال و در نهایت ۲ کاندیدای نهایی را معرفی کنند. در حالی که امید است جانشین روبرتو آزودو تا ماه نوامبر معرفی شود، اما جای تعجب نخواهد بود که این انتخاب تا سال آینده میلادی، ۲۰۲۱، طول بکشد. تا اینجا شواهد حاکی از آن است که دو کاندیدای مورد علاقه اعضا عبارتند از: آمینا محمد از کنیا و انگوزی اوکونجو آیویلا از نیجریه. در صورتی که هر یک از این دو فرد در انتخابات پیش‌رو به پیروزی برسند، اولین زن و اولین آفریقایی خواهند بود که بر مسند ریاست «سازمان تجارت جهانی» تکیه خواهند زد. به عقیده کارشناسان با کم تجربگی اوکونجو آیویلا در عرصه تجارت بین‌الملل، آمینا محمد از شانس بالاتری برای تصاحب این سمت برخوردار است.