کردستان عراق به‌دلیل پیوندها و مشترکات تاریخی، فرهنگی و زبانی همواره مورد توجه مسوولان قرارگرفته و دارای روابط مثبت و سازنده‌ای با جمهوری اسلامی ایران بوده است. ایران اولین کشوری بود که اقدام به برقراری روابط با اقلیم و گشایش سرکنسولگری در شهرهای اربیل و سلیمانیه کرد و هر ساله هیات‌های سیاسی و اقتصادی و مقامات دو طرف در رفت و آمد بوده است. علاوه بر بخش دولتی که در پروژه‌های بزرگ برق، مخابرات و حمل‌ونقل ریلی، فنی و مهندسی و امور ساختمان و جاده و سد در این اقلیم فعالیت دارد بخش‌های خصوصی نیز در اربیل و سلیمانیه در همه زمینه‌ها فعالیت دارند و تجار و شرکت‌های زیادی نیز متقاضی فعالیت تجاری و اقتصادی در کردستان عراق هستند. با توجه به اهمیتی که اقلیم کردستان برای ایران به‌دلیل همجواری و ۴۰ سال روابط مستمر از زمان انقلاب اسلامی ایران دارد، رای مثبت به استقلال این اقلیم، از منظر اقتصادی نیز می‌تواند پیامدهای قابل توجهی داشته باشد. کشور کردستان کشوری جدید و محصور در خشکی و محصور در چهار کشور ایران، ترکیه، سوریه و عراق خواهد بود و به اجبار و با توجه به وابستگی به خارج برای صادرات نفت و انرژی و از سویی واردات کالاهای ضروری خود، نیازمند آن است که ملاحظات کاملا جدی در قبال همسایگان خود و دست‌کم یکی از همسایگانش داشته باشد و از طریق این ملاحظات بتواند مشکلات خود را مرتفع کرده و به روند حیات خود ادامه دهد.

درحال حاضر بروز تنش‌ها و کشمکش‌هایی که بعد از همه‌پرسی در منطقه ایجاد شده است، می‌تواند به یکپارچگی استراتژی اقتصاد منطقه آسیب بزند و به لحاظ روانی نیز می‌تواند برای سرمایه‌گذاری در کشور اثرگذار باشد. تنش می‌تواند ریسک و مخاطره سرمایه‌گذار را در کشورها و البته ایران بالا ببرد. این تنش قطعا بر ترانزیت کالای ایران به عراق و همچنین بازارچه‌های مرزی مشترک با کردستان عراق اثرگذار خواهد بود. با توجه به هم‌مرز بودن کشور با منطقه کردستان عراق، بخش قابل‌توجهی از صادرات از مسیر اقلیم به عراق وارد شده است و چنانچه تنش‌ها افزایش یابد چه‌بسا در صورت بسته‌شدن مرزها، تجارت با اقلیم به صفر برسد و صادرات کاملا به سمت مرزهای عربی با عراق سوق پیدا کند. از طرف دیگر قطع روابط ایران با اقلیم کردستان عراق درحالی خواهد بود که این بخش از عراق یکی از بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی ایران محسوب می‌شود و درحال‌حاضر مواد غذایی و محصولات کشاورزی رتبه اول تا دوم صادرات محصولات به این اقلیم را دارد و تاکنون بیش از ده‌ها توافق‌نامه صدور محصولات کشاورزی نیز منعقد شده است.

از آنجا که هنوز واکنشی از طرف دولت مرکزی عراق صورت نگرفته است پیش‌بینی می‌شود در یک دوره کوتاه‌مدت حجم صادرات ایران به عراق از مسیر اقلیم کردستان کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. با به وجود آمدن کشور مستقل کردستان و با توجه به مزیت‌های نسبی کمتری که دارد سال‌های سال طول خواهد کشید تا در مناسبات اقتصادی منطقه حضور پیدا کند. از منظر دیگر با استقلال کردستان، عراق بخشی از مناطق شمالی خود را که شامل میدان نفتی کرکوک و ذخایر پیرامون آن است، از دست خواهد داد. این در حالی است که آمارهای رسمی نشان می‌دهد کرکوک ۱۰ درصد از کل ظرفیت تولید نفت عراق را تشکیل می‌دهد، در نتیجه استقلال کردستان به معنای آن است که بغداد ممکن است به زودی موقعیت خود را به‌عنوان دومین تولید‌کننده بزرگ اوپک به ایران واگذار کند و به چهارمین یا پنجمین دارنده ذخایر نفتی دنیا تبدیل شود. نکته مهم آن است که ایران به‌دلیل تبعات منفی در سطح منطقه در ابعاد سیاسی و امنیتی، مخالف استقلال کردستان است و معتقد است که این امر باعث بحران‌های جدید در منطقه می‌شود و ثبات و امنیت منطقه را به خطر می‌اندازد. با توجه به اینکه بخش قابل‌توجهی از صادرات ایران به عراق انجام می‌شود، می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای کشورمان رقم بزند.

در شرایط فعلی با توجه به اینکه به‌دنبال توسعه روابط اقتصادی هستیم، این انتظار وجود دارد که ایران با گفت‌و‌گو در این جریان پادرمیانی کند،‌ چرا‌که با وجود اینکه گمان می‌‌رفت برگزاری رفراندوم لغو می‌شود و اتفاق نمی‌افتد، اما این اتفاق افتاد و رفراندوم مساله و کلاف سردرگمی شده است. از یک طرف عدم دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر همواره یکی از اصول سیاست خارجی ایران بوده است اما از طرف دیگر برخی از موضوعات داخلی کشورهای همسایه با توجه به پیوستگی آن با مناطق دیگر نمی‌تواند صرفا به‌عنوان یک مساله‌ داخلی تفسیر شود.

اخبار مرتبط