در گفت‌وگو با شورای سیاستگذاری و دبیر انجمن فرانچایز مطرح شد
حرکت به سمت سهم یک درصدی فرانچایز از اقتصاد ملی
به عقیده شما در حوزه فرانچایز ایران و جهان در چه جایگاهی قرار گرفته‌اند؟
جهان در حوزه فرانچایز با بیش از نیم قرن تجربه توسعه‌یافته و نظام‌مند روبه‌رو است و نگاهی به تجربه این کشورها و تاثیر صنعت فرانچایز در تولید ناخالص داخلی و ملی آنان برای این منظور اهمیت دارد. به‌خصوص آمارهای تولید ناخالص ملی که سهم برندهای داخلی در خارج از کشور را نشان می‌دهد، مبین این واقعیت است که صنعت فرانچایز یک تا پنج‌درصد در GDP کشورهای مذکور اثرگذار است و برندهای معتبر جهانی حتی در کشورهای دیگر با راه‌اندازی خطوط تولید، منابع ارزی خارجی برای کشور خود ایجاد می‌کنند و در اکثر کشورهای دنیا دارای شعبه هستند که این نشان می‌دهد ظرفیتی که صادرات صنعت فرانچایز می‌تواند ایجاد کند بسیار بالاست. در ایران به دلایل متعدد برندهای معتبر جهانی زیادی نداشته‌ایم و طبیعی است از این تجربه‌ها دور بوده‌ایم؛ در حالی که در ترکیه، امارات و کشورهای منطقه به دلیل استفاده از تجربه برندهای معتبر جهانی شاهد توسعه اکوسیستم فرانچایز هستیم و همین امر باعث ایجاد برندهای ملی شده که در خارج از کشور بسط پیدا کرده‌اند.
در ۱۰ سال گذشته قدم‌هایی در صنعت فرانچایز در کشور برداشته شده که با نگاهی به شکست‌ها و پیروزی‌هایی که در این مدت حاصل شده، تجربه‌های جدیدی را در کشور ایجاد کرده است. صادرات زمانی اتفاق می‌افتد که از مرحله انباشت تجربه به درستی عبور کنیم و شکل‌گیری انجمن فرانچایز در ایران نیز در همین راستا و به منظور نظام‌مند کردن صنعت و بومی‌سازی و پیاده‌سازی دانش نوین فرانچایز در داخل کشور بوده و در یکی دو سال اخیر تلاش شده زمینه‌های متنوعی ایجاد شود.
تحریم‌ها چه تاثیری روی سرعت پایین توسعه صنعت فرانچایز در ایران داشته است؟
البته تحریم‌ها باعث می‌شوند بسیاری از برندهای خارجی اجازه حضور در ایران را نداشته باشند، اما برخی مشکلات دیگر نیز وجود دارد که به اندازه تحریم‌ها اهمیت دارند. محدودیت‌هایی که در راستای سرمایه‌گذاری خارجی در ایران وجود دارد و عدم‌حمایت درست از سرمایه‌گذاران خارجی در کشور، حتی برندهایی که از کشورهای دوست و همراه وارد می‌شوند، باعث کاهش سهم اقتصاد از این سرمایه‌ها شده است.
با این حال از زمانی که مدل‌های شبه‌فرانچایز وکسب‌وکارهای خارجی به ایران آمده‌اند، دریافت حقوق گمرکی، ورود فناوری، اشتغال پایدار، دریافت مالیات و... به اقتصاد کشور کمک کرده و برندهای ایرانی نیز در کنار آن رشد کرده‌اند. از نظر فرصت‌ها یکی از آسان‌ترین و سریع‌ترین و بهترین روش‌های جذب سرمایه‌گذار خارجی توسعه صنعت فرانچایز کشور است. در حال حاضر با ۱۰۰هزار دلار آورده، به خارجی‌ها اقامت می‌دهیم، در حالی که در یک مقیاس معمولی، یک شعبه از یک فرانچایز موفق می‌تواند تا ۲۰هزار دلار «فرانچایز فی» دریافت کند.
حال اگر برندها را به ایجاد شعبه در خارج از کشور تشویق کنیم و در قبال راه‌اندازی تعداد مشخصی شعبه در خارج، به عنوان مثال یکی از شعبه‌های داخلی معاف از مالیات باشد، این امر جریانی است که به تلاش برندها برای این اقدام، منجر می‌شود و این برای مصرف‌کنندگان داخلی و حتی ایرانیان مقیم خارج از ایران که علاقه‌مند هستند برندهای ایرانی را مصرف کنند، پتانسیل مهمی برای دریافت فرانچایز برندهای ایرانی محسوب می‌شود که می‌تواند فضای مهمی را برای برندهای ایرانی در خارج از کشور ایجاد کند.
این فرصت در حالی است که این بیزینس اساسا به سرمایه‌گذاری دولتی نیازی ندارد. زمانی که صدها میلیون تومان برای ایجاد یک شغل صنعتی سرمایه نیاز است با توسعه صنعت فرانچایز با سرمایه‌های خرد مردمی، هم زمینه‌های اشتغال زیادی فراهم می‌شود و هم از حرکت نقدینگی به سمت فعالیت‌های غیرمولد جلوگیری خواهد شد.
آیا فرانچایزگیرنده از فعالیتی که قرار است به آن ورود کند کاملا آگاه است؟
یکی از مهم‌ترین اهداف انجمن فرانچایز در بعد اجرایی آن است که سند شفافیت فرانچایز (FDB) به عنوان یکی از ابتدایی‌ترین الزامات ایجاد یک کسب و کار فرانچایزی در کشور جا بیفتد و هر فرانچایزر قبل از عقد قرارداد فرانچایزگیرنده را نسبت به کسب و کاری که قرار است به آن ورود کند آگاه و روشن کند تا در مورد همه ابعاد کسب و کار اطلاع داشته باشد. این سند هنوز در ایران وجود ندارد، اما خارج از ایران ابتدایی‌ترین موضوع همین سند شفافیت است که ما هم ناگزیریم از همین استاندارد تبعیت کنیم. در آمریکا قانون است که هر فرانچایزر برای راه‌اندازی یک شعبه باید 14 روز قبل از عقد قرارداد FDB خود را به گیرنده فرانچایز ارائه کرده باشد. بنابراین اشاعه استانداردها برای حضور در بازارهای خارجی یا گسترش این صنعت در داخل ضروری است.
نقش دولت در توسعه صنعت فرانچایز چیست؟
دولت در این حوزه نیازی نیست کار خاصی انجام دهد و صرفا مشوق‌های هدایتگر برای فعالان بخش خصوصی در نظر بگیرد کافی است که برای این منظور در انجمن پیشنهادهایی در نظر گرفته شده که به دولت ارائه می‌شود. به عنوان مثال در گذشته مشوق صادراتی توسط دولت در نظر گرفته می‌شد که البته پرداخت نمی‌شود، اما انتظار می‌رود از ابزارهای مشابه در صنعت فرانچایز استفاده شود که البته عدد آن در قیاس با آورده صادرات فرانچایز رقم چندانی نیست.
در واقع اگر برند ایرانی توانست در بازارهای خارجی حضور پیدا کند و ارزآوری ایجاد کند، ارزش و جایگاه آن در اقتصاد کشور به مراتب بیش از مالیاتی است که از یک کسب و کار فروشگاهی در ایران گرفته می‌شود؛ بنابراین مشوق‌های مالیاتی و بیمه‌ای برای فرانچایزرها می‌تواند مسیری را ایجاد کند که برای دولت هم منافع زیادی به همراه خواهد داشت و برای این منظور تسهیل‌گری و در اختیار قرار دادن ابزارهای مناسب از جمله توسعه روابط با سازمان توسعه و تجارت، مراکز تجاری ایران در سفارت‌های خارج از کشور و... می‌توانند حمایت‌های خوبی برای حضور برندهای خارجی در خارج باشند. همچنین در وزارت رفاه می‌توان از طریق شورای اشتغال تسهیلاتی را برای فرانچایزرها ایجاد کرد که در مسیر ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم و پایداری که برای کشور ایجاد می‌کنند به کار گرفته شود.
سیاستگذاری‌های بازدارنده دولتی چه اثری بر توسعه فرانچایز دارد؟
فرانچایز در ادبیات اقتصادی کشور در سطح رسمی موضوع جدیدی است؛ به علاوه از آنجا که یک اصل ثابت وجود دارد که هر چه اقتصاد مردمی‌تر باشد پویا‌تر است، لذا ورود دولت به این بخش چندان مورد استقبال فعالان صنعت نیست. البته در ادبیات کشور مفاهیمی مانند اقتصاد مقاومتی و اقتصاد مردمی و موضوعاتی مانند جهش تولید و دانش‌بنیان بودن کسب و کارها مطرح است و تجربه نشان داده هر جا که امور در دست مردم بوده توسعه سریع‌تر و مستمر‌تر اتفاق افتاده است. در عین حال اساس فرانچایز بر مبنای سرمایه‌های خرد و مردمی بنا شده است. البته فرانچایز در حوزه کسب و کارهای دولتی نیز می‌تواند سبب خیر شود، اما فعلا در قدم‌های اولیه این مسیر برای برندهای مردم‌محور و بخش خصوصی اتفاق افتاده و روند خوبی را هم طی می‌کند. لذا دولت همین‌قدر که تسهیل‌گر باشد و مشوق‌هایی برای توسعه فرانچایز از منظر سیاستگذاری ایجاد کند بزرگ‌ترین کمکی است که می‌تواند به این صنعت بکند.
بخش خصوصی چه وظایفی برای توسعه صنعت فرانچایز بر عهده دارد؟
هرچند بخش خصوصی با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند اما ناگزیر است به سمت آشنا شدن با اقتصاد جهانی و ادغام در آن حرکت کند. در آمریکا و نُرم جهانی اقتصاد، در دوره کرونا شاهد کوچک شدن یا لااقل کاهش سرعت رشد اقتصاد کشورها بودیم، اما در همین دوره فرانچایز برخلاف رشد اقتصادی کشورها در حرکت بود. بر این اساس بخش خصوصی باید با این ظرفیت‌ها آشنا شود و با رعایت استانداردهای بین‌المللی و پیاده‌سازی علمی فرانچایز جایگاه این صنعت را ارتقا دهد. فرانچایز صرفا تابلوفروشی نیست و ارزش آن به داشته‌ها و تجربه‌های آن به عنوان یک دارایی نامشهود وابسته است و بر این اساس به‌روز بودن، دانش‌آفرین بودن و مطالعه در حوزه جهانی از موضوعاتی هستند که بخش خصوصی باید به آنها اهمیت بدهد. بخش خصوصی ایرانی به حدی هوشمند است که در همه بحران‌های اقتصادی موجود توانسته رشد را تجربه کند و بنابراین می‌تواند از صنعت فرانچایز به خوبی استفاده کند. در حال حاضر نیز مسیر صنعت به خوبی در حال طی شدن است؛ به‌طوری که صنایع و کسب‌وکارها توانسته‌اند توسعه علمی و به روزی را تجربه کنند و سرمایه‌گذاران نیز آگاهانه به این صنعت ورود می‌کنند.
در انجمن صنعت فرانچایز چه برنامه‌ها و اهدافی را در دستور کار دارید؟
در انجمن به موضوع نمایشگاه‌ها بسیار اهمیت می‌دهیم. مساله برگزاری کنفرانس صنعت فرانچایز از جایگاه خاصی برخوردار است و در استان‌ها و شهرستان‌ها نیز همایش‌ها و نشست‌های تخصصی پیرامون این صنعت برگزار می‌کنیم. انتشار کتاب‌های مرتبط با حوزه فرانچایز با حمایت انجمن از دیگر فعالیت‌های مرتبط با توسعه این صنعت است. از منظر حقوقی نیز توسعه بخش حقوقی صنعت را به پیش می‌بریم. از طرفی انتظار داریم موسسات حقوقی، مشاوران و همه افرادی که به نحوی در این حوزه دخیل هستند برای توسعه صنعت همراهی کنند.
یکی از اهداف مهم انجمن فرانچایز آن است که سهم این صنعت از اقتصاد ملی به یک‌درصد برسد که برای این منظور نیازمند شفاف‌سازی هستیم. در برنامه‌های کلان اقتصادی مانند توسعه صادرات غیرنفتی و کاهش قاچاق کالا به خوبی می‌توان با جذب برندهای خارجی یا توسعه برندهای ایرانی در بازارهای جهانی، نقش مهمی را توسط صنعت فرانچایز ایفا کرد که برای این منظور باید برنامه‌های خود را توسعه دهیم.
بازیگران این حوزه نیز می‌توانند منابع علمی و مقالات و قوانین بین‌المللی را از طریق انجمن فرانچایز بین‌المللی پیگیری کنند و از حوزه‌های مختلف صنعت و همایش‌ها و رویدادهای متعددی که در همه جای دنیا برگزار می‌شود بهره‌مند شوند. می‌توان با خواندن گزارش این رویدادها با این صنعت آشنا شد. ما هم در انجمن با استفاده از این ظرفیت‌ها تلاش می‌کنیم تا آگاهی نسبت به فرانچایز را توسعه دهیم و مقدم بر آن آموزش و ترویج روش‌های اصولی را که در صنعت وجود دارد در دستور کار قرار دهیم و برای توسعه در این حوزه آماده شویم.
