«کاشت زعفران» برای کشاورزان منفعت ندارد

اکثر کشاورزان به دلیل اینکه به‌صورت خانوادگی نسبت به کاشت، آبیاری، برداشت و جمع‌آوری گل و فرآوری محصول خود اقدام می‌کنند این هزینه‌ها را در تولید محصول محاسبه نمی‌کنند، از این رو از رقم واقعی تمام‌شده محصول تولیدی باخبر نیستند. به‌طور تقریبی حدود ۲۳۰ هزار کشاورز و خانواده‌های آنها (جمعا حدود یک میلیون نفر) از طریق چرخه کشت و فناوری زعفران امرار معاش می‌کنند و این محصول از این رو اهمیت خاصی پیدا می‌کند که در اقلیمی کاشت و برداشت می‌شود که دچار کم‌آبی و محرومیت‌ها و کمبود‌های زیاد در حوزه معیشت است و کشت یک محصول با کمترین نیاز به آب در چنین منطقه‌ای، یک تجارت فوق‌العاده و ویژه محسوب می‌شود. این نکات را به این واقعیت اضافه کنید که تولید زعفران هیچ ارزبری ندارد و کاملا متکی بر داخل است و هیچ تحریمی بر میزان تولید آن موثر نیست.

 با افزایش قیمت دلار در داخل کشور، خریداران خارجی زعفران که ۱۰ سال پیش حاضر بودند به ازای هر کیلو زعفران رقمی بین ۳ تا ۴ هزار دلار پرداخت کنند، در حال حاضر برای هر کیلو زعفران تنها ۲ هزار دلار آن هم به دلال و نه به کشاورز، پرداخت می‌کنند. این ظلم به کشاورز است و کسی که در این میان سود می‌برد، دلال و واسطه داخلی و خارجی است.  اگر چرخه صادرات اصلاح شود و موانع قانونی آن توسط دولت برطرف شود، گشایش بزرگی در تولید زعفران اتفاق می‌افتد و کشاورزان می‌توانند حاصل دسترنج خودشان را شخصا استفاده کنند.  با افزایش قیمت دلار، واسطه‌ها زعفران را به ریال از کشاورز می‌خرند و به دلار می‌فروشند و با افزایش قیمت دلار، سودهای نجومی می‌برند. وقتی چنین اتفاقی افتاد، سود حاصل از صادرات اصلا برای واسطه‌ها مهم نیست و آنها سود اصلی را از مابه‌التفاوت قیمت ارز می‌برند.از این رو زعفران، قاچاق می‌شود و دلال حاضر است از بازار کشورهای همسایه، زعفران را به قیمتی پایین‌تر از قیمت واقعی بفروشد و در اینجا صادر‌کننده قانونی ضرر می‌کند، چون مجبور است محصولش را ارزان‌تر بفروشد.

کاهش ۲۰ درصدی سطح کشت زعفران در سال جاری

در همین راستا رئیس شورای شهرستان تربت حیدریه گفت: با افزایش هزینه‌های تولید زعفران در سال جاری در صورتی که قیمت زعفران به قیمت واقعی خود نرسد، کشت زعفران برای کشاورزان مقرون به صرفه نیست و شاهد خواهیم بود که هر سال سطح کمتری از مزارع کشور به کشت زعفران اختصاص خواهد یافت و جایگاه ایران به عنوان قطب زعفران دنیا به خطر خواهد افتاد. مهدی جهانشیری گفت: در سال ۹۹ طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید زعفران در کشور ۴۳۰ تن بود که این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۱۸۰ تن تقلیل یافت و با توجه به مشکلات آب و هوایی در سال جاری و گرمای بی‌سابقه تابستان امسال، پیش‌بینی می‌شود که محصول کمی از مزارع برداشت شود. رئیس شورای شهرستان تربت حیدریه افزود: حدود سه سالی هست که باتوجه به هزینه‌های بالای کاشت و داشت زعفران و قیمت تمام‌شده آن نه‌تنها افزایش سطح زیر کشت زعفران نداشتیم بلکه رشد سطح زیر کشت منفی شده و از طرفی کمبود بارندگی در سال زراعی گذشته و گرمای هوا درتابستان قطعا پیاز زعفران را دچار تنش خواهد کرد که این تنش‌ها منجر به کاهش محصول زعفران در سال جاری خواهد شد.

وی گفت: نکته قابل تامل این بود که باوجود کاهش محسوس زعفران در سال گذشته قیمت زعفران تنها حدود دو و نیم برابر افزایش داشت و به میانگین ۴۰ میلیون تومان رسید درصورتی که انتظار رشد قیمت بسیار فراتر از آن می‌رفت. البته مهم‌ترین دلیل آن وجود بیشتر از ۲۰۰ تن زعفران کهنه از سال قبل بود که عرضه این زعفران‌های کهنه توانست تا حدی جلوی رشد نجومی قیمت زعفران را بگیرد. اما امسال با توجه به اینکه زعفران کهنه به اندازه کافی در انبار‌ها وجود ندارد، پیش‌بینی می‌شود قیمت زعفران با رشد چشمگیری مواجه شود.  جهانشیری ادامه داد: همچنین عدم پذیرش واقعی‌سازی قیمت زعفران توسط صادرکنندگان و خریداران خارجی و عادت به سودهای نجومی، باعث شده بود تا افزایش قیمت زعفران در بازه کوتاه‌مدت را برنتابند اما بعد از گذشت مدتی، رقابت برسر خرید زعفران قوت گرفت.

رئیس شورای شهرستان تربت حیدریه گفت: با یک بررسی ساده می‌توان دریافت در سال جاری باتوجه به عواملی که ذکرشد نه تنها کاهش محصول خواهیم داشت بلکه با آغاز دوره پساکرونا میزان زیادی از زعفران سال قبل از بازار جمع شده و به صورت رسمی و بخش زیادی به صورت قاچاق از مرزها خارج شده و انبارها در حال خالی شدن است و آنچه مسلم است این باعث افزایش چشمگیر قیمت زعفران خواهد شد. وی افزود: این تحلیل‌ها باعث شده عده‌ای از تجار با پیش‌بینی کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها اقدام به پیش‌خرید گل زعفران به قیمت‌هایی کنند که معادل زعفران خشک آن تا حدود هرکیلو ۶۰ میلیون تومان درفصل جاری است. لذا نکته‌ای که کشاورزان باید توجه کنند افزایش قیمت زعفران بسیار محتمل بوده و باید طوری عمل کنند که درپایان فصل زعفران متضرر نشوند.

همچنین علیجان سالاریان، کارشناس فنی و مشاور امور پژوهشی و آموزش پژوهشکده زعفران ایران در این زمینه گفت: البته با توجه به بررسی‌های میدانی انجام شده در تعدادی از مزارع و داده‌های بارندگی و هواشناسی، متاسفانه پیش‌‌بینی می‌شود عملکرد و تولید مزارع زعفران در سال ۱۴۰۱ مطلوب نباشد. کشاورزان و زعفران‌کاران باید به شرایط اقلیمی و بررسی‌های کارشناسی توجه داشته باشند و نسبت به مدیریت مزارع زعفران خود و به ویژه مواردی همچون پیش‌فروش محصول گل یا زعفران خشک توجه کافی داشته باشند. وی گفت: ضمنا با توجه به محاسبات و وضعیت تورمی و اقتصادی کنونی و سرمایه‌های منظور شده (اعم از هزینه‌های ثابت، متغیر و ارزشی)، هزینه‌های تولید یک کیلو زعفران بیشتر از ارقامی است که الان زعفران را از کشاورزان می‌خرند. این پژوهشگر حوزه زعفران گفت: در همین راستا اگر بر مبنای منطق و محاسبات سود تولیدات محصولات کشاورزی نگاه کنیم، به نظر می‌رسد، سودی حدود ۵۰درصد هزینه‌های تولید معقول باشد و بر این اساس و با توجه به شرایط اقتصادی و تورمی کنونی، قیمت یک کیلو زعفران نگین کمتر از ۵۵ تا ۶۰ میلیون تومان حقیقتا توجیه اقتصادی ندارد.