در گفت وگو با عضو هیات‌مدیره بهداشت کار بررسی شد
صنعت شیرخشک در گیرودار پرداخت یارانه
این در شرایطی است که برخی صنایع از آسیب‌پذیری بیشتری نیز برخوردارند، زیرا از یکسو در برابر چالش‌های بین‌المللی آسیب‌پذیرترند و از سوی دیگر مشکلات اقتصاد کلان و سیاستگذاری‌های نادرست روی آنها اثرات بیشتری بر جای می‌گذارد.
اثرات منفی یارانه در صنعت
در این بین صنعت شیرخشک و غذای کودک با تمام مشکلاتی که با آنها روبه‌رو بوده است، در ۱۵ سال گذشته حتی در شرایط تحریم توانسته بازار داخل را در حالت تعادل نگه دارد و مانع از بروز کمبود شود؛ حتی زمانی که کشور و این صنعت با مشکل تامین مواد اولیه روبه‌رو بود، فعالان آن اجازه ندادند مصرف‌کننده با کمبود کالا در داخل روبه‌رو شود.
اما این به آن معنا نیست که این روند می‌تواند تا ابد و در هر شرایط بحرانی ادامه یابد به‌طوری‌که در حال حاضر کمبود نقدینگی در این صنعت به دلیل مشکلاتی همچون قیمت‌گذاری دولتی، افزایش شدید قیمت مواد اولیه، مواد بسته‌بندی، هزینه‌های پرسنلی و چالش‌های واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات، به شدت بر توان مالی تولیدکنندگان فشار وارد کرده است.
عضو هیات‌مدیره شرکت بهداشت کار که یکی از شرکت‌های معتبر تولیدکننده شیر خشک در ایران است نقش دولت را در مشکلات این صنعت پررنگ می‌بیند. به عقیده وی دولت باید دست از سیاستگذاری‌های ناگهانی و تصمیمات مقطعی بردارد، زیرا اگر دولت دخالت نکند و به عنوان مثال قیمت‌گذاری در این صنعت رقابتی باشد و یارانه‌ها حذف و صادرات آزاد شود، این صنعت به خوبی رشد خواهد کرد.
به گفته هانی تحویل‌زاده، دولت سعی کرده با مواد اولیه یارانه‌ای، قیمت محصول نهایی را پایین نگه دارد و در نتیجه قیمت شیر خشک اکنون در ایران نزدیک به ۵/ ۱ یورو است؛ درحالی که در هیچ جای دنیا شیرخشک با این قیمت وجود ندارد و همین امر انگیزه‌های قاچاق این محصول را افزایش داده و اتفاقا یک تجارت بسیار پرسود را برای قاچاقچیان ایجاد کرده است. اگر دولت می‌خواهد جلوی قاچاق را بگیرد اول باید سوبسید را حذف و قیمت را به بهای کشورهای منطقه برساند.
مشکل قاچاق در شرایطی است که دولت جلوی صادرات قانونی را عملا گرفته است؛ این محدودیت نیز یا با ممنوعیت صادرات یا با وضع عوارض صادراتی سنگین ایجاد شده است، درنتیجه مقایسه قیمت‌های بازار و قیمت‌های صادراتی، انگیزه قاچاق افزایش می‌یابد
قیمت‌گذاری بی‌منطق
در این بین مشکل قیمت‌گذاری را نیز باید معضل دیگری دانست که توسط دولت به تولیدکننده تحمیل شده است. دلیل آن نیز همان یارانه‌ای است که دولت به تولیدکننده شیرخشک می‌پردازد. به عقیده وی این قیمت‌گذاری و سیاست‌های سخت‌گیرانه قیمتی در شرایطی است که قیمت مواد اولیه و مواد بسته‌بندی روز به روز در حال افزایش است که حتی باعث زیان‌ده شدن برخی محصولات و کاهش شدید حاشیه سود شده است. قیمت قوطی و کارتن و مواد اولیه به سرعت در حال افزایش است، هرچند تامین آن آسان است، اما قیمت در یک سال گذشته سه برابر شده است. به گفته تحویل‌زاده قیمت شیرخام از ۲ هزار تومان به ۶هزار تومان در یک سال رسیده و شیرخشک بدون چربی نیز از ۲۲هزار تومان به ۸۰هزار تومان رسیده است.
این موضوعات به شدت بر توان مالی شرکت‌های تولیدکننده اثر منفی گذاشته و این در حالی است که تامین نقدینگی نیز عملا با مشکلات زیادی در ایران روبه‌رو است. به گفته عضو هیات‌مدیره بهداشت کار، سندهای شرکت و اسناد هیات مدیره را وثیقه بانک کرده‌ایم تا وام با نرخ‌های ۲۸ تا ۳۲درصد دریافت کنیم. از شرکت‌های پخش طرف قرارداد نیز تقاضای منابع کرده‌ایم و با روش‌های مختلف تلاش کرده‌ایم از دام نقدینگی عبور کنیم و باید گفت اینکه می‌گوییم یارانه باید حذف و قیمت‌گذاری آزاد شود، برای همین مسائل است.
بهداشت کار؛ از شامپو تا شیرخشک
شرکت بهداشت کار فعالیت خود را از سال ۱۳۷۴ با تولید شامپو آغاز کرد و همزمان لوازم و مواد اولیه بهداشتی را نیز تولید می‌کرد، اما پس از مدتی هیات‌مدیره به این نتیجه رسید که تولید مواد اولیه دارویی را با احداث کارخانه‌ای در رشت ادامه دهد و تولید شامپو را متوقف کند. این کارخانه هنوز به فعالیت خود ادامه می‌دهد و شرکت‌های بزرگی مانند داروپخش، عبیدی و ... مشتری‌های این محصولات هستند که مواد اولیه مورد نیاز خود را از این کارخانه تامین می‌کنند.
از سال ۸۲ مرحله جدید کاری که تولید شیرخشک نوزاد و مکمل‌های بزرگسالان بر پایه شیر بود با هدف رفع سوء‌تغذیه به ویژه در دوره بارداری و شیردهی آغاز شد. شروع کار بهداشت کار با مشارکت شرکت بلژیکی فاسکا بود که ۶۰درصد سهام شرکت را در اختیار دارد و فرمولاسیون و مواد اولیه تولید را نیز تامین می‌کند و از آن زمان تاکنون محصولاتی همچون بیومیل، بیومیل پلاس و سوپرامیل را تولید می‌کند.
بهداشت کار به مرور زمان دریافت که می‌تواند فرمولاسیون تولید را نیز در اختیار داشته باشد و بخشی از مواد اولیه را تولید کند؛ لذا با وارد کردن ماشین‌آلات و دانش فنی مورد نیاز اقدام به تولید محصول شیرخشک کرد تا محصول را به صورت نیمه آماده وارد نکند. البته محصولاتی مانند روغن مورد نیاز در مالزی تولید می‌شود و وارداتی است، اما بیشتر مواد اولیه امروز در داخل تولید و به محصول نهایی تبدیل می‌شوند.
این شرکت به صورت مستقیم ۳۲۰ نیروی کار در اختیار دارد و به صورت غیرمستقیم بیش از هزار نیروی کار را در فعالیت‌های خود دخالت داده است.
تولید شیرخشک با کیفیت جهانی
هانی تحویل‌زاده، عضو هیات مدیره بهداشت کار با بیان اینکه این شرکت با افزایش رفاه جامعه، بازار رو به رشدی را تجربه کرده است و مردم استقبال زیادی از شیرخشک دارند، گفت: در دوره‌هایی ممکن است مواد مغذی مورد نیاز شیر مادر با کمبودهایی روبه‌رو باشد؛ به همین دلیل استفاده از شیرخشکی که با فرمولاسیون جدید و با ترکیباتی کامل برای تامین سلامت نوزاد ضروری است، توانسته نقش مکملی را در این زمینه ایفا کند.
به گفته وی این محصول اکنون با فرمولی تولید می‌شود که در مقایسه با کشورهای پیشرفته کمبودی ندارد و در این راستا پارامترهای مهمی مانند آفلاتوکسین، بار میکروبی، باقی‌مانده سموم و باقی‌مانده نیترات و سولفید را کنترل می‌کنیم و در نتیجه شیری که برای نوزاد مصرف می‌شود، بهداشتی‌تر است؛ بنابراین ما مواد اولیه را از هر جایی تامین نمی‌کنیم و تنها از دامداری‌های صنعتی که گرید بالاتری دارند، استفاده می‌کنیم. به همین دلیل این شرکت ۴۵ محصول شامل محصولاتی که برای نوزادان سالم یا نوزادانی که تحمل لاکتوز را در رژیم غذایی خود ندارند یا با مشکلات ژنتیک روبه‌رو هستند و همچنین نوزادانی که رژیمی هستند، تولید می‌کند و ۱۸ تا ۲۰درصد از سهم بازار را نیز در اختیار دارد.
چالش نقدینگی و تامین مالی
وی با بیان اینکه راه‌اندازی یک کارخانه تولید شیرخشک نوزاد به سرمایه اولیه بسیار بالایی نیاز دارد گفت: ماشین‌آلات مورد نیاز این صنعت همگی وارداتی است و با قیمت‌های بالا خریداری می‌شود و شرکت‌های داخلی نیز توفیق چندانی در زمینه تولید ماشین‌آلات به دست نیاورده‌اند. به گفته وی دستگاه‌های مورد نیاز بهداشت کار از GEA اروپا خریداری شده است.
به گفته تحویل‌زاده، بهداشت کار با توجه به وضعیت کنونی بورس قصدی برای ورود به این بازار ندارد، زیرا تصمیمات گرفته شده توسط مدیران این سازمان کمکی به بهبود بازار نمی‌کند و همین موضوعات باعث شده تحرکات بورس مقطعی باشد؛ لذا ورود و سرمایه‌گذاری در این بازار در مقطع فعلی پرریسک است و بهداشت کار هم تصمیمی برای این موضوع ندارد.به گفته وی در حوزه توزیع نیز شرکت‌های پخش دارویی و داروخانه‌ها محصول را توزیع می‌کنند، اما چون شرکت‌ها دارای مشکلات نقدینگی هستند، چک‌های دریافتی مدت‌دار مشکل نقدینگی آنها را بیش از پیش افزایش می‌دهد.
این شرکت مواد اولیه مورد نیاز خود را از فرانسه، هلند و آلمان تامین می‌کند و ۸۵درصد محصول تولیدی آن اروپایی است که کیفیت بسیار بالایی دارد و مصرف‌کننده نیز به آن وفادار است. به گفته وی ما برای پزشکان کیفیت محصول و مواد اولیه موجود در آن را تشریح کرده‌ایم و در کنفرانس‌های داخلی و بین‌المللی هم شرکت کرده و در نوشتن استاندارد و فعالیت‌های علمی در این زمینه حضور داریم.
تحریم و مشکلات تولید
به گفته تحویل‌زاده تحریم باعث شد تامین‌کننده‌های خارجی با شرکت‌های ایرانی همکاری نکنند، زیرا تامین‌کننده حتی اگر بداند محصول به صورت غیرمستقیم قرار است وارد کشور شود، همکاری نمی‌کند. ورود واسطه‌ها نیز باعث افزایش هزینه‌های خرید مواد اولیه شده است. شرکت‌های حمل و بیمه نیز با افزایش هزینه همکاری می‌کنند و این در حالی است که هزینه‌های نقل و انتقال ارز نیز به شدت رشد کرده است.
وی ادامه داد: بانک‌های خارجی و شرکت‌های بزرگ که سهامداران آمریکایی در آنها حضور دارند، با ایران همکاری نمی‌کنند؛ لذا برای انتقال پول باید با شرکت‌های کوچک کار کنیم تا وجه را به شرکت‌های معتبر بزرگ برسانیم که هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهند. کاهش نقدینگی در این شرایط نیز برای تولیدکننده افزایش می‌یابد و بانک‌ها با تاخیر و به میزان کمی عملیات تامین مالی شرکت‌ها را انجام می‌دهند و شرکت‌هایی مانند بهداشت کار با استفاده از اعتبار خوبی که در همکاری با طرف‌های خارجی کسب کرده است، توانسته حتی با یک میلیون دلار بدهی ارزی به فعالیت خود ادامه دهد.
طرح‌های توسعه بهداشت کار
عضو هیات‌مدیره بهداشت کار در ادامه با بیان اینکه این شرکت طرح توسعه‌های مناسبی دارد گفت: تا موضوع یارانه در این صنعت برطرف نشود، عملا هیچ طرحی حتی تولید مواد اولیه شیرخشک در داخل توجیه ندارد، زیرا با ارز ۴۲۰۰ تومان واردات مواد اولیه منطقی‌تر است. با این حال اگر تحریم برداشته شود، خرید ماشین‌آلات و گسترش مواد اولیه می‌تواند توجیه‌پذیر باشد.
به گفته وی بهداشت کار اکنون روی توسعه محصولات رژیمی فعالیت می‌کند که در موارد خاص مانند نوزادان نارس یا نوزادانی که قصد وزن گرفتن دارند، به کار می‌رود.
