سقوط قدرت خرید طلای سرخ
براساس آمار ارائه شده از سوی اداره تعاون روستایی حدود ۹۰درصد از زعفران موردنیاز کشورهای دنیا را ایران تولید می‌کند. از مجموع زعفران تولیدشده در کشور ۷۵درصد آن صادر می‌شود و تنها ۲۵درصد مصرف داخلی دارد.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» واقعیت آن است که در شرایط کنونی بسیاری از مردم حتی در تامین و تهیه ضرورت‌های زندگی با مشکل مواجه هستند، چه برسد به اینکه زعفران را در سبد مصرفی خود جای دهند. البته زعفران پیش از این شرایط هم جزو کالاهای لوکس محسوب می‌شد، اما به گفته فعالان حوزه زعفران، در سه سال اخیر بخش عمده‌ای از مردم به دلیل سقوط قدرت خرید، به این محصول اساسی و مفید دسترسی نداشته‌اند.
حتی مطالعات میدانی حاکی از آن است که به سبب نبود قدرت خرید و گرانی زعفران، بسیاری از افراد به مصرف رنگ آن سوق پیدا کرده‌اند و این محصولات به‌صورت قاچاق به کشور وارد می‌شود؛ این در حالی است که واردات و فروش رنگ زعفران به دلیل مضراتی که برای سلامتی به دنبال دارد، ممنوع است.
دو عامل کاهش مصرف زعفران
اما صرف‌نظر از موضوع کاهش توان اقتصادی مردم، با توجه به شیوع بیماری کرونا از اسفند سال 98 و کاهش فعالیت‌های اقتصادی، تقاضای داخلی و خارجی برای این محصول و به‌تبع آن صادرات زعفران کاهش چشمگیری داشته است؛ بنابراین در داخل کشور، عامل دوم کاهش فروش زعفران به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مراسم ویژه ماه‌های محرم و صفر و شعبان و رمضان برمی‌گردد که کاهش فروش زعفران را در پی داشته است.
بهرغم این مسائل و با وجود کاهش مصرف زعفران در دو، سه سال گذشته، طی هفته‌های اخیر خبر افزایش 10درصدی نرخ زعفران پس از دو سال ثبات قیمتی اعلام شد. در همین راستا در اردیبهشت امسال، نایب‌رئیس شورای ملی زعفران از افزایش ۱۰درصدی قیمت زعفران در بازار خبر داد و گفت: در حال حاضر حداقل نرخ خرید هر کیلو زعفران از کشاورزان ۹میلیون تومان و حداکثر ۱۵میلیون تومان است. غلامرضا میری حتی از افزایش مجدد قیمت طلای سرخ در آینده نزدیک خبر داد و در خصوص دلیل این مساله گفت: قیمت زعفران همانند دیگر کالاها تابع عرضه و تقاضاست. بهرغم افت تقاضا برای خرید زعفران در بازار داخل و صادرات، قیمت محصول به سبب کاهش عرضه رشد داشته است و از همین رو با توجه به کاهش عرضه زعفران، احتمال رشد مجدد قیمت در بازار وجود دارد.
دلایل کاهش تولید زعفران
اما در خصوص دلایل کاهش عرضه زعفران چند عامل مطرح است. گفته می‌شود خشکسالی و قیمت پایین زعفران، انگیزه کشت آن را کاهش داده است و با توجه به افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تولید، قیمت کنونی زعفران برای کشاورزان مقرون به صرفه نیست. به عنوان مثال از سال ۹۷ تاکنون هزینه جداسازی کلاله زعفران چند برابر شده است و سایر هزینه‌ها از جمله هزینه برداشت، کودهای شیمیایی و… نیز رشد چند برابری را تجربه کرده است.
از این رو افزایش هزینه‌های تولید، نبود حمایت از کشاورزان و حضور چشمگیر دلالان در این عرصه موجب شده زعفران‌کاران انگیزه‌ای برای کشت این محصول نداشته باشند؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود در پاییز سال‌جاری و همزمان با فصل برداشت زعفران، با احتمال کاهش تولید طلای سرخ در کشور مواجه شویم.
حضور چشمگیر دلالان
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» بازار زعفران هم خالی از حضور دلالان نیست؛ مانند سایر محصولات کشاورزی، دلالان در این بازار هم مترصد هستند تا زعفران را به قیمت ارزان از کشاورزان خریداری کنند و با فروش به قیمت بالا سود قابل‌توجهی را به دست بیاورند که درنهایت دود این موضوع به چشم کشاورزان می‌رود و متحمل ضررهای بسیاری می‌شوند.
در همین راستا کشاورزان تاکید می‌کنند اگر زعفران بلافاصله پس از تولید بسته‌بندی و صادر شود، کشاورزان دیگر ضرر نخواهند کرد، اما چون چنین شرایطی برای ما فراهم نیست، دلالان زعفران را مفت از کشاورزان می‌خرند.
آنها با انتقاد از کم‌کاری اعضای شورای ملی زعفران می‌گویند: «به دلیل اینکه اعضای شورای ملی زعفران خود کشت کننده این محصول نیستند، به فکر کشاورزان نیستند. در فصل برداشت، تاجران به مدت چند روز اصلا خرید نمی‌کنند که با این کار کشاورزان متحمل ضرر زیادی می‌شوند.»
در این میان راهکاری که مسوولان دولتی به کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران پیشنهاد می‌کنند این است که محصول خود را پس از برداشت به‌صورت کامل به فروش نرسانند، بلکه آن را به‌تدریج در بازار عرضه کنند.
اما زعفران‌کاران در پاسخ به این پیشنهاد دولتی‌ها می‌گویند: «زعفران‌کاران مجبورند گل چیده‌شده را همان روز و به هر قیمت ممکن به فروش برسانند تا هزینه‌های صرف‌شده برای تولید زعفران جبران شود. لذا قطعا عواملی پشت پرده است. تاجران گل زعفران را از کشاورزان می‌خرند و سپس به کشورهای عربی صادر می‌کنند. وقتی دولت پشتیبان زعفران‌کاران نیست، دلالان قیمت تعیین می‌کنند.»
دو راه‌حل مقابله با دلالان
در این راستا کارشناسان برای مقابله با دلالان دو پیشنهاد دارند. یک راه جذب سرمایه‌گذار در مناطقی از کشور برای ایجاد کارخانه فرآوری و بسته‌بندی است که در آنها کاشت و عرضه زعفران انجام می‌گیرد. همچنین راه‌حل اساسی دیگر، خرید تضمینی و حمایتی زعفران توسط دولت و سازمان تعاون روستایی و جهاد کشاورزی است.
با این حال به گفته کشاورزان، حتی در مواردی که دولت زعفران کشاورزان را خریداری می‌کند، به دلیل اینکه به‌موقع پول زعفران‌کاران را پرداخت نمی‌کند، این مساله برای کشاورزان مشکل‌ساز می‌شود.
در مجموع، شرایط موجود حاکی از وجود موانع متعدد در زمینه تولید زعفران است که درنهایت عدم رسیدگی به این مسائل منجر به دلسردی هرچه بیشتر کشاورزان و کاهش روزافزون تولید این محصول باارزش در کشور می‌شود. در این میان با توجه به خواص فوق‌العاده مصرف زعفران برای سلامتی عموم و همچنین با توجه به جایگاه مهم این طلای سرخ در اقتصاد کشور، نیاز است کشاورزان و زعفران‌کاران موردحمایت واقعی قرار گیرند تا ضمن جبران هزینه‌های تولید همچنان انگیزه برای تولید این محصول ارزشمند داشته باشند. در این صورت می‌توانیم انتظار داشته باشیم که زعفران با قیمت مناسب‌تر و در سطح گسترده‌تری به دست مصرف‌کنندگان برسد.
