بازوی پژوهشی «صمت» بررسی کرد
بسته توسعه‌ای صنعت شیرین
صنعت شیرینی و شکلات طی دهه‌های اخیر فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است. این صنعت رشد خوبی را از دهه هشتاد تجربه کرده است. از نظر کیفیت میتوان محصولات کارخانه‌های شیرینی و شکلات ایران را با صنایع شکلات‌سازی اروپا قیاس کرد. صنعت شیرینی و شکلات کشور طی ده‌ها سال به پیشرفت‌های خوبی رسیده و میتوان گفت به لحاظ کیفیت جایگاه قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده است. این صنعت بیشترین میزان ارزآوری را در میان صنایع غذایی دارد و به‌عنوان اولین صادرکننده در این صنایع محسوب می‌شود.
این صنعت با سهم ۶۹/ ۰ درصدی از ارزش افزوده صنعتی و ۵۱/ ۰ درصدی از ارزش ستانده صنعتی برخوردار بوده که سهم نسبتا ناچیزی محسوب می‌شود. صنعت شیرینی و شکلات همچنین سهم ۶/ ۶ درصدی از ارزش افزوده و ۳/ ۴درصدی از ارزش ستانده صنایع غذایی را در سال ۱۳۹۶ به خود اختصاص داده است. این امر نتیجه تولید در مقیاس غیربهینه و زیر ظرفیت و علی‌الخصوص پایین بودن بهره‌وری کل عوامل تولید ناشی از افزایش ظرفیت بیکار تولید به‌واسطه فشار تحریم‌های اقتصادی و سوءمدیریت در بخش صنعت و سهم بالای نیروی کار غیرماهر (۵۱ درصد از شاغلان) در این صنعت است.
صنعت شیرینی و شکلات سهم بسیار کمی در اشتغال کارگاه‌های صنعتی داشته و به‌طور متوسط حدود ۲/ ۱ درصد شاغلان کارگاه‌های صنعتی در سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ در این صنعت مشغول به کار بوده‌اند. همچنین ۲/ ۷ درصد از اشتغال صنایع‌غذایی طی دوره
۱۳۹۴-۱۳۹۶ مربوط به صنایع شیرینی و شکلات بوده است. تمرکز بالا بر بازار داخل توام با رویکرد صادرات‌گرایی در این بخش به‌واسطه متوسط سهم صنعت شیرینی و شکلات از صادرات کارگاه‌های صنعتی (معادل ۴۰/ ۰ درصد) و متوسط سهم صادرات به فروش (معادل ۱/ ۱۶ درصد) طی سال‌های ۹۶-۱۳۹۴، که شرایط نسبتا مطلوبی است.
در چند سال اخیر این صنعت در مسیر رشد قرار گرفته و درحال حاضر از وضعیت خوبی برخوردار است. قرار گرفتن در مسیر رشد و نزدیک شدن به وضعیت ۱۰ سال قبل به این معنا نیست که شرایط پیش پای صنعت شیرینی و شکلات کاملا مطلوب است و هیچ مشکلی سر راه تولید و صادرات در این صنعت قرار ندارد، مشکلات و موانع همواره وجود داشته و درحال‌حاضر هم تولید و صادرات ما با موانعی روبه‌رو است. «موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی» در گزارشی سند سیاست‌های ارتقای صنعت شیرینی و شکلات را ارائه داده است که در ادامه این گزارش به آن پرداخته‌ایم.
چالش‌های اصلی شیرینی و شکلات
به‌طور کلی میتوان چالش‌های صنعت شیرینی و شکلات را شامل «بی‌ثباتی قیمت مواد اولیه و تاخیر فراوان در بازگشت سرمایه»، «پایین بودن قدرت بازاری و توان موقعیت‌یابی در بازارهای جهانی و نتیجتا تمرکز بالای مقاصد صادراتی، پایین بودن نرخ ماندگاری در کشورهای هدف و همچنین ضعف در دیپلماسی تجاری»، «کمبود نقدینگی و دسترسی اندک به شیوه‌های متنوع تامین مالی»، «ضعف در حلقه‌های تامین مواد اولیه، برندینگ، تحقیق و توسعه، بازاریابی و فروش و توزیع»، «افزایش هزینه‌های توزیعی در شبکه توزیع خرده‌فروشی سنتی و فقدان فروشگاه‌های تخصصی»، «ضعف در سیستم‌های اطلاعاتی به روز و یکپارچه» و «ضعف در استانداردهای تامین، تولید و توزیع شیرینی و شکلات» دانست.
اهداف کمی و کیفی
اهداف کیفی: ۱- توسعه رقابت‌پذیری صنعت از طریق تمرکز بر حلقه‌های برندینگ، بازاریابی و فروش ۲- اتصال به زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای و جهانی و جلب مشارکت‌های بین‌المللی ۳- تنوع بخشی به سبد محصولات صادراتی و توسعه سهم از بازارهای خارجی.
اهداف کمی: ۱- رشد ۲۵ درصدی میزان تولید به‌صورت سالانه ۲- رشد ۲۰ درصدی میزان ارزش افزوده به‌صورت سالانه ۳- رشد ۲۰ درصدی میزان صادرات به‌صورت سالانه.
راهبردهایی برای توسعه
بازوی پژوهشی وزارت صمت در این گزارش راهبردهای پیشنهادی برای توسعه صنعت شیرینی و شکلات را پیشنهاد داده که در راستای تحقق اهداف کمی و کیفی در نظر گرفته شده برای این صنعت است. بر این اساس «ادغام بنگاه‌های کوچک و متوسط جهت توسعه همکاری‌های بین بنگاهی، ایجاد صرفه‌های مقیاس، جذب سرمایه و فناوری و ارتقای توان تولیدی بنگاه‌ها برای هم‌پیوندی به زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای و جهانی»، «چابک‌سازی زنجیره تامین از طریق عقد توافقات تجاری بلندمدت با تامین‌کنندگان بزرگ جهانی و منطقه‌ای»، «صدور جواز ورود موقت جهت تامین مواد اولیه مشروط به صادرات»، «ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی جهت تامین سرمایه مورد نیاز صنعت و تنوع‌بخشی به شیوه‌های تامین مالی صنعت»، «تقویت نام‌های تجاری از طریق همکاری‌های مشترک با برندهای برتر جهانی»، «توسعه بازاریابی و فروش از طریق توسعه فروشگاه‌های تخصصی و توسعه تجارت الکترونیکی»، «عقد توافقات تجاری و تعرفه‌های ترجیحی با کشورهای هدف صادراتی نظیر عراق، افغانستان و پاکستان جهت بهبود و افزایش ماندگاری در بازارهای صادراتی و تسهیل تجاری»، «طراحی و توسعه پایگاه اطلاعاتی جامع»، «وضع استانداردهای دقیق و مطابق با آخرین استانداردهای جهانی جهت ارتقای کیفیت و ساخت محصولات تولیدی» و «جلوگیری از ورود مواد اولیه بی‌کیفیت و کنترل و پاسخگویی در مقابل اقلام وارداتی غذایی بی‌کیفیت و تعیین شرایط سختگیرانه برای واردات اقلام غذایی» مهم‌ترین راهبردهایی هستند که برای توسعه صنعت شیرینی و شکلات از سوی متولیان مختلف که شامل «وزارت صنعت، معدن و تجارت»، «بانک صنعت و معدن»، «سازمان اموری مالیاتی»، «گمرکات کشور»، «مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران» و «انجمن صنفی صنایع بیسکویت، شیرینی و شکلات ایران» در دستور کار قرار گیرند.
