مقصر نابسامانی بازار نهاده‌های دامی کیست؟
اثر کمبود نهاده‌ها بر بازار مرغ
اما یک فرق اساسی بین این دو نوع جنس وجود دارد و آن اینکه چگونه است برای کشوری که قرار است بر توانایی‌های داخلی خود متکی باشد نتواند مرغ که محصولی کاملا داخلی، سنتی و متکی بر توانایی‌های بومی و منطقه‌ای هر استان و بدون دانش فنی پیچیده و... است را تولید کند، اما به‌دنبال داخلی‌سازی خودرو یا اتکا بر دانش تخصصی خود در حوزه‌های پیشرفته باشد؟
پاس‌کاری دو وزارتخانه
بازار مرغ در دو هفته اخیر به حدی با وضعیت نابسامانی روبه‌رو بود که هیچ‌کس حاضر نبود نه تقصیر این نابسامانی را به عهده بگیرد و نه برای متعادل کردن آن اقدام جدی کند و تنها توپ از زمین وزارت جهادکشاورزی به وزارت صمت و از آنجا به وزارت جهاد پاس‌کاری می‌شود.
وزارت صمت می‌گوید: ما مسوول تامین نهاده برای مرغداری‌ها هستیم و این نهاده هم تامین شده و به وزارت جهادکشاورزی تحویل و قرار بوده با استفاده از سامانه بازارگاه بین تولیدکنندگان توزیع شود.
مرغداران- و البته بیشتر صنایعی که به هر شکلی به بازارگاه مربوط می‌شوند- می‌گویند این سامانه نه تنها دردی دوا نکرده که حتی بر دردها نیز افزوده است.
از آن طرف دولتی‌ها می‌گویند مرغداران- و البته همه کسانی که نهاده‌های دامی مصرف می‌کنند- به نوعی دست از فعالیت کشیده‌اند و نهاده را از دولت به قیمت دولتی خریداری و در بازار آزاد به چند برابر قیمت می‌فروشند.
بخش‌خصوصی می‌گوید: این شائبه را دولت ایجاد کرده تا ناکارآمدی خود را مخفی کند. ضمن آنکه در ۸ ماهه امسال واردات نهاده‌های دامی و طیور را در مقایسه با سال قبل کاهش داده است.
دولت می‌گوید: نه تنها واردات کاهش نیافته بلکه حتی بیش از میزان مورد نیاز نهاده وارد شده است و الان نباید هیچ کمبودی وجود داشته باشد.
در این بین برخی نیز می‌گویند نهاده‌ها به‌صورت رانتی توزیع شده است یا سامانه بازارگاه که باید نهاده را توزیع می‌کرد نتوانسته به سرعت این اقدام را انجام دهد و بازار تشنه است.
بخش‌خصوصی انگشت اتهام را به سمت بانک‌مرکزی و وزارتخانه‌های صمت و جهادکشاورزی گرفته است و می‌گوید اگر بانک‌مرکزی به موقع ارز مورد نیاز برای واردات نهاده‌های دامی را تامین می‌کرد چنین مشکلاتی در کشور ایجاد نمی‌شد.
آمارها چه می‌گویند؟
برخی فعالان بخش‌خصوصی از جمله مجید موافق قدیری رئیس انجمن صنایع خوراک دام و طیورمعتقد است میزان واردات نهاده‌های دامی ۴۰ درصد کاهش یافته، ولی اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران، ارزش مجموع واردات نهاده‌های دامی در ۷ ماه سال‌جاری را ۲ میلیارد و ۳۷۷ میلیون و ۵۰۲ هزار و ۶۵۵ دلار اعلام کرده که در مقایسه با ارزش ۲ میلیارد و ۹۰۳ میلیون و ۹۹۰ هزار دلاری واردات نهاده‌های دامی در دوره مشابه سال گذشته کاهش ۱۸ درصدی را از نظر ارزش نشان می‌دهد. از نظر تناژ در این مدت ۸ میلیون و ۵۲۹ هزار و ۵۵۸ تن نهاده‌های دامی وارد کشور شده است که در مقایسه با واردات ۹میلیون و ۵۲۰ هزار و ۷۹۰ تنی نهاده‌های دامی در دوره مشابه سال گذشته کاهش وزنی ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد.
ابوالحسن خلیلی رئیس اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران، اما معتقد است، چون میزان توزیع کنجاله سویا در بازار در نیمه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۰ درصد کاهش یافته این موضوع تاثیر منفی زیادی بر فعالیت فعالان این حوزه گذاشته است.
او با اشاره به اینکه ۸۰درصد دانه‌های روغنی وارداتی برای تولید کنجاله مورد نیاز برای مصرف دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌گوید: در ۶ ماه نخست امسال ۳۶ درصد واردات دانه‌های روغنی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته با کاهش روبه‌رو شده است. همین مساله تعادل میان عرضه و تقاضا را در بازار به هم زده است. واردات جو هم نسبت به مدت مشابه در سال گذشته با ۲۵ درصد کاهش روبه رو بوده است، اما واردات ذرت نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۲۳ درصد افزایش یافته است.
چالش‌های بازارگاه برای بازار
اما در زمینه عملکرد سامانه بازارگاه که این روزها مورد انتقاد جدی فعالان حوزه‌های مختلف از جمله دامداران و مرغداران بوده و هست فعالان اقتصادی نیازمند به این سامانه موضوعات مختلفی را مطرح می‌کنند. یکی از مشکلات این سامانه که چندی پیش باعث شد تا پالایشگاه‌های غلات کشور با مشکلات متعددی روبه‌رو شده و حتی به تعطیلی کشیده شوند نبود ثبت این گروه از فعالان اقتصادی در این سامانه بود که طبعا سهمیه‌ای هم شامل حال آنها نمی‌شد و این مساله آن‌قدر ادامه یافت که صاحبان بنگاه‌ها در این گروه با کاهش شدید ظرفیت تولید و حتی تعطیلی مواجه شدند.
در مورد مرغداران نیز برخی از فعالان این حوزه با اشاره به زمان بر بودن عملیات خرید در این سامانه می‌گویند از زمان ثبت‌نام در سامانه تا دریافت نهاده زمان زیادی می‌گذرد و این درحالی است که میزان سهمیه‌ای که برای این فعالان اقتصادی تامین می‌شود نیز مشخص نیست.
علاوه بر این آن‌طور که برخی دیگر از فعالان می‌گویند عدم نظارت بر سابقه فعالیت افراد محدودی که به‌عنوان عرضه‌کننده کالا در سامانه بازارگاه ثبت‌نام کرده‌اند موجب شده تا نهاده‌های دام و طیور از بازارگاه با نرخ مصوب خریداری شده و به‌دلیل کمبود کالا در بازار با نرخ بسیار بالا به فعالان اقتصادی عرضه شود. این درحالی است که بسیاری از واردکنندگان امکان عرضه محصولات خود را نه در بازار آزاد دارند و نه در این سامانه.
دست‌های پشت پرده
عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی مجلس نیز می‌گوید: بخشی از نهاده‌های وارد شده به کشور در همان گمرک گم شده و اصلا در سامانه بازارگاه هم نیست و از طرفی هم تنها واردکننده نهاده‌ها با ارز یارانه‌ای دولت است و بخش‌خصوصی برای این کار ارز نمی‌گیرد؛ منتها دولت به دست واردکنندگان می‌سپارد ولی باید مدیریت کند، یعنی به غیر از سامانه بازارگاه نباید بازار آزادی برای نهاده‌ها داشته باشیم و اصلا معنا ندارد چون هیچ شرکت خصوصی حق ندارد این نهاده را با دلار ۴۲۰۰ تومانی وارد کند.
حجت الاسلام سبزی در این باره می‌گوید: الان می‌بینیم که تولیدکننده عنوان می‌کند ما هرچقدر نهاده بخواهیم در بازار آزاد هست، پس اینها از کجا نشأت می‌گیرد، معلوم است که دست‌هایی پشت پرده هست که نمی‌گذارند این نهاده به بازارگاه وارد شود و آن را ترخیص می‌کنند و در بازار آزاد با قیمت‌های بالا می‌فروشند.
وی اظهار کرد: بعضی از تولیدکننده‌هایی که با این افراد همدست هستند و در فرآیند توزیع نیز سهمیه بیشتری دریافت می‌کنند و آن را در بازار آزاد می‌فروشند، هم در ترخیص از گمرک و سر در آوردن از بازار آزاد ضعف مدیریت هست و هم اینکه در توزیع، برخی نهاده با دلار ۴۲۰۰ تومانی را می‌گیرند و حتی تولید هم نمی‌کنند در بازار آزاد می‌فروشند درصورتی‌که اگر به‌عنوان مثال جوجه‌ریزی داشته باشند این‌قدر سود نمی‌کنند.
راهکار چیست؟
طباطبایی‌نژاد دیگر نماینده مجلس به‌عنوان راهکار برای رفع مشکلات فعلی اتصال گمرک به سامانه بازارگاه را عامل اصلی برای مدیریت بازار نهاده‌های دامی می‌داند و معتقد است: در طول هفته‌های گذشته برای بررسی وضعیت واردات و توزیع نهاده‌های دامی، بازدیدی از بندر امام‌خمینی(ره) خوزستان داشتیم و به همراه مسوولان، از انبار نهاده‌ها و نحوه تخلیه و توزیع آن بازدید کردیم و از آنجا که ارز کافی به واردات نهاده‌های دامی اختصاص پیدا کرده است، مشکلی در تامین ارز ترجیحی نهاده‌های دامی وجود ندارد، فقط با راه‌اندازی سامانه بازارگاه می‌توان این نهاده‌های دامی را با قیمت مصوب در بازار دام و طیور با قیمت پایین عرضه کرد و از این طریق، مانعی برای فعالیت دلالان در این بازار شد و این موضوع باید به سرعت محقق شود تا شاهد ساماندهی قیمت نهاده‌های دامی باشیم.
عضو هیات‌رئیسه کمیسیون کشاورزی با تاکید بر اینکه اجرای قانون تمرکز می‌تواند عاملی برای ساماندهی واردات نهاده‌های دامی و سایر محصولات مرتبط با حوزه کشاورزی باشد، گفت: ما معتقدیم که تخصیص ارز به واردات نهاده‌های دامی باید به‌جای وزارت صمت، به وزارت جهادکشاورزی واگذار شود تا از این طریق بتوان این کالا‌های وارداتی را به دست مصرف‌کننده واقعی رساند و بر این روند، نظارت کافی صورت بگیرد.
در نهایت دولت اگرچه درحال‌حاضر با توزیع مرغ در بازار در تلاش است تا بازار این محصول را به تعادل برساند اما این پایان کار نیست و باید در دو حوزه یعنی تولید و تامین نهاده‌های دام و طیور که ۸۰ درصد آن وارداتی است و همچنین در حوزه تولید به موقع و حمایت از مرغداران به خصوص در دوره‌های جوجه‌ریزی حمایت‌های لازم را به عمل آورد در غیر این صورت تامین نیاز اساسی مردم در آینده نیز بارها مورد تهدید قرار خواهد گرفت.
