بررسی نود و یکمین گزارش شاپرک نشان می‌دهد

کاهش تراکنش‏‏‌ها در اولین ماه زمستان

دنیای‌اقتصاد : بررسی آخرین گزارش منتشر‌شده شاپرک نشان می‌دهد که تراکنش‌‌‌های بانکی هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ ارزش نسبت به آذرماه کاهشی بوده است. نتایج شاخص بازار در بخش بانک‌های پذیرنده حاکی از آن است که در دی ماه سال‌جاری بانک ملت به لحاظ تعدادی و مبلغی بیشترین سهم از بازار تراکنش‌‌‌ها را به خود اختصاص داده و در جایگاه نخست در بین تمام بانک‌های پذیرنده قرار گرفته است. از لحاظ تعداد نیز بانک سپه در تراکنش‌‌‌های کارتخوان فروشگاهی، بانک ملت در بازار پذیرش موبایلی و بانک ملی در ابزار پذیرش اینترنتی بالاترین سهم را داشته‌‌‌اند.

تصویر آخرین گزارش شاپرک

گزارش شاپرک هر ماه به منظور اطلاع‌رسانی در فضای پرداخت الکترونیک کشور منتشر می‌شود. بررسی آخرین گزارش منتشر شده شاپرک که مربوط به دی ماه سال‌جاری است نشان می‌دهد که تعداد تراکنش‌‌‌های این ماه به بیش از 3 میلیارد و 655 میلیون رسیده است. ارزش تراکنش‌‌‌های مذکور بیش از 844 میلیون تومان بوده است. در این ماه ارزش ماهانه تراکنش‌‌‌ها به صورت اسمی رشد منفی 3/ 1 درصدی و به صورت حقیقی رشد منفی8/ 2 درصدی را تجربه کرده است. در این ماه مجموع ابزارهای پذیرش با رشد 4/ 1 درصدی به بیش از 10‌هزار ابزار رسیده که از این تعداد 3/ 91‌درصد سهم بازار ابزار کارت‌خوان فروشگاهی، 4/ 7‌درصد سهم ابزار پذیرش اینترنتی و 2/ 1‌درصد سهم بازار ابزار پذیرش موبایلی است. همچنین در این ماه9/ 88‌درصد از مجموع تراکنش‌‌‌های انجام شده برای خرید کالا و خدمات بوده است. استان تهران نیز با داشتن بیش از یک میلیون و 616‌هزار عدد کارت‌خوان فروشگاهی، دارای بیشترین تعداد این ابزار پذیرش در کل کشور بوده است.

کدام بانک بیشترین سهم را داشته؟

سهم بازار هریک از بانک‌های پذیرنده از تعداد و مبلغ تراکنش‌‌‌های شبکه پرداخت، نشان‌دهنده گستره فعالیت هریک از بانک‌ها در پذیرش تعداد و مبلغ تراکنش پشتیبانی در شبکه شاپرک است. در واقع بررسی سهم بانک‌ها از تعداد تراکنش‌‌‌ها و همچنین مبلغ تراکنش‌‌‌ها یکی از راه‌‌‌های سنجش میزان موفقیت بانک‌ها در زمینه ارائه خدمات و بازاریابی است. البته بررسی میزان سرمایه بانک‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مثال بانک‌های دولتی مانند بانک ملی به دلیل میزان قابل‌توجهی از دارایی عموما در جایگاه‌‌‌های نخست قرار می‌گیرند. بررسی سهم هر یک از بانک‌ها در دی ماه سال‌جاری نشان می‌دهد که بانک ملت با سهم 8/ 17 درصدی، بانک سپه با سهم 6/ 16 درصدی و بانک ملی با سهم 3/ 13 درصدی بیشترین سهم از کل تعداد تراکنش‌‌‌های شبکه پرداخت را داشته‌‌‌اند. اما در سهم بازار هر بانک پذیرنده از کل مبلغ تراکنش‌‌‌های شبکه پرداخت اوضاع کمی متفاوت است. در این زمینه بانک ملت با سهم 1/ 18 درصدی، بانک ملی با سهم 2/ 13 درصدی و بانک صادرات ایران با سهم 3/ 11 درصدی دارای بیشترین سهم از کل مبلغ تراکنش‌‌‌ها بوده‌‌‌اند. البته گزارش ماهانه شاپرک آمارهای جزئی‌‌‌تری را نیز در اختیار می‌‌‌گذارد. به عبارتی سهم هربانک پذیرنده از کل تعداد تراکنش‌‌‌ها و کل مبلغ تراکنش‌‌‌ها به تفکیک کارت‌خوان فروشگاهی، ابزار پذیرش اینترنتی و ابزار پذیرش موبایلی مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس بانک‌های ملی ایران، ملت، کشاورزی و سامان بالاترین سهم تعدادی از تراکنش‌‌‌های ابزار پذیرش اینترنتی را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. این در حالی است که بالاترین سهم مبلغی از تراکنش‌‌‌های ابزار پذیرش اینترنتی به بانک‌های ملت، سامان، صادرات و بانک مرکزی متعلق بوده است. در زمینه ابزار پذیرش موبایلی می‌توان گفت که بالاترین سهم تعدادی به بانک‌های ملت، اقتصاد نوین، آینده و قرض‌‌‌الحسنه رسالت مربوط بوده است. بالاترین سهم مبلغی از تراکنش‌‌‌‌‌‌های ابزار پذیرش موبایلی نیز مربوط به بانک‌های ملت، آینده، اقتصاد نوین و قرض‌‌‌الحسنه رسالت بوده است. اما در مورد ابزارهای کارت‌خوان فروشگاهی می‌توان گفت که بیشترین تعداد تراکنش‌‌‌ها مربوط به بانک‌های سپه، ملت، ملی و صادرات بوده است. این در حالی است که بیشترین سهم مبلغی از کل تراکنش‌‌‌های انجام‌شده با دستگاه‌‌‌های کارت‌خوان مربوط به بانک‌های ملت، ملی ایران، صادرات ایران و سپه بوده است.

انحصار در ابزار پذیرش اینترنتی

با اندازه‌‌‌گیری شاخص هرفیندال - هیرشمن می‌توان میزان تمرکز در بازار هر حوزه را بررسی کرد. به عبارت دیگر با کمک این شاخص هم می‌توان متوجه شد که در بازار کدام حوزه رقابت بیشتری وجود دارد و کدام بانک‌ها توان انحصار بالاتر و کدام بانک‌ها توان انحصار پایین‌‌‌‌‌‌تری دارند. هرچه میزان عدد شاخص کمتر باشد، توان انحصار کمتر و در نتیجه بازار رقابتی‌‌‌تر و هرچه عدد شاخص بیشتر باشد، میزان انحصار در آن بازار بیشتر و توان انحصاری بانک نیز بالاتر است. بر اساس آخرین گزارش منتشر شده شاپرک در دی ماه سال‌جاری شاخص هرفیندال-هیرشمن در بازار بانک‌های پذیرنده تراکنش‌‌‌ها برای ابزار پذیرش موبایلی نشان‌دهنده عدد 2550 است؛ که نشان‌دهنده تمرکز بالا در بازار ابزار پذیرش موبایلی است. به عبارت دیگر در بازار ابزار پذیرش موبایلی تعداد بسیار کمی از بانک‌ها سهم قابل‌توجهی از پذیرش تراکنش‌‌‌های بازار را در اختیار گرفته‌‌‌اند. برای این شاخص در بازار ابزار پذیرش اینترنتی1389حاصل شده که نشان‌دهنده وجود تمرکز ملایم در بازار این ابزار بین بانک‌های پذیرنده است. به همین دلیل می‌توان گفت که سایر بانک‌های پذیرنده در بازار این ابزار نسبت به بازار ابزار پذیرش موبایلی سهم بالاتر و قابل‌توجهی از بازار را در اختیار دارند. مقدار این شاخص در بازار ابزار پذیرش کارت‌خوان فروشگاهی 985 بوده که نشان‌دهنده تمرکز رقابتی در بازار این ابزار بین بانک‌های پذیرنده است.

کارت‌‌‌های بانکی تراکنش‌دار

کارت‌‌‌های بانکی دارای تراکنش در شاپرک به لحاظ کاربری در سه دسته کارت برداشت، کارت اعتباری و کارت پیش‌‌‌پرداخته طبقه‌بندی می‌شود. در دی ماه سال 1401 تعداد کارت‌‌‌های بانکی تراکنش‌‌‌دار بیش از 143 میلیون بوده است که حدود 136 میلیون آن کارت برداشت با سهم بیش از 95 درصدی بوده است. کمترین تعداد نیز یعنی حدود 655‌هزار عدد با سهم 46/ 0 درصدی متعلق به کارت اعتباری بوده است. در ماه مذکور تعداد کل کارت‌‌‌های بانکی تراکنش‌‌‌دار نسبت به آبان ماه سال‌جاری رشد 5/ 3 درصدی داشته اما نرخ رشد در دسته کارت اعتباری منفی 8/ 6‌درصد بوده است. همچنین در این ماه تعداد کارت‌‌‌های دارای حداقل یک تراکنش متعلق به 32 بانک صادر‌کننده بوده است.

بررسی‌‌‌ها بیانگر آن است که در ماه گذشته بانک‌های ملی، سپه، ملت و صادرات دارای بیشترین سهم از تعداد کارت‌‌‌های بانکی تراکنش‌دار در شبکه پرداخت بوده‌اند. همچنین در این ماه بیشترین کارت اعتباری تراکنش‌دار متعلق به بانک‌های ملی، تجارت، پست بانک و صادرات و بیشترین برداشت تراکنش‌دار به ترتیب متعلق به بانک‌های ملی، سپه، ملت و صادرات و بیشترین کارت هدیه و بن کارت تراکنش‌دار متعلق به بانک‌های ملی، ملت، پارسیان و سپه بوده است. علاوه بر آن در دی ماه بیشترین سهم از تعدادکارت‌های بانکی تراکنش‌دار در هر سه نوع کارت، یعنی کارت برداشت، کارت اعتباری و کارت هدیه و بن به ترتیب با سهم 21 درصدی، 2/ 84 درصدی و 8/ 14 درصدی متعلق به بانک ملی بوده است.