حضور رهبران کسبوکار زن در شرکت‌های بزرگ تا چه حد پررنگ است؟
پرچم‌داران جدید مدیریت شرکت‌ها
حضور زنان در عرصههای مهم تصمیم‌گیری رو به افزایش است؛ از سیاست تا رهبری کسب‌وکارهای بزرگ
عضویت «ثریا پکی میسون» در مجلس نیوزیلند، یک اتفاق تاریخی برای زنان سراسر جهان رقم زد
اواخر ماه پیش در خبرها آمد که «ترور مالارد» عضو سابق پارلمان نیوزیلند از سمت خود کناره‌‌گیری کرد و جای خود را به «ثریا پکی-میسون» داد. به این ترتیب، برای نخستین‌بار در تاریخ این کشور، تعداد نمایندگان زن پارلمان از مردان بیشتر شده است. خانم میسون به گزارشگران گفت: «امروز برای من یک روز خاص و به یاد ماندنی است؛ اما برای نیوزیلند، یک روز تاریخی است.» حضور حداکثری زنان در عرصه سیاسی این کشور، مهر تایید جدیدی است بر افزایش نقش زنان در جایگاه‌های قدرت؛ به‌ویژه در حوزه سیاست و کسبوکار. چند درصد از مدیران شرکت‌ها زن هستند؟ افزایش نقش زنان در صنایع و سیاست چه تاثیراتی بر سازمان‌ها و جوامع دارد؟
دو هفته پیش در خبرها آمد که به دنبال کناره‌‌گیری «ترور مالارد» از مجلس نمایندگان نیوزیلند، «ثریا پکی-میسون» در صحن این مجلس سوگند یاد کرد و سخنگوی حزب کارگر در مجلس این کشور شد. به این ترتیب، برای نخستین‌بار در تاریخ این کشور، تعداد نمایندگان زن از مردان بیشتر شده است. این، اتفاقی تاریخی هم برای نیوزیلند و هم برای زنان در سراسر جهان است. طی سال‌های اخیر، برابری، تنوع و رفع تبعیض به اصلی‌‌ترین مباحث حوزه کسبوکار تبدیل شدهاند. مدیران در اقصی نقاط جهان به دنبال متنوع‌‌سازی نیروی کار خود هستند. آنها در تلاشند تا نیروهای کار خود را از میان همه طیف‌‌ها، از سنین و نژادهای مختلف انتخاب کنند و اصل برابری را رعایت کنند و وقتی صحبت از برابری به میان می‌‌آید، پیش از هر چیزی برابری میان زن و مرد به ذهن خطور میکند.
به همین علت، توانمندسازی زنان و هموارسازی مسیر پیشرفت آنها یکی از اولویت‌‌های اصلی شرکت‌های پیشرو است. زنان حالا در بسیاری از جایگاه‌های ارشد مدیریتی حضور دارند و با اعتماد به نفس بیشتری از ایده‌های خود دفاع می‌‌کنند. این ترند حتی به جایگاه‌های رهبری سازمان‌ها هم سرایت کرده است. مدیران عامل برخی از شرکت‌های مطرح جهان از جمله «جنرال موتورز» زن هستند. این برای فعالان برابری میان زنان و مردان، پیشرفت قابل توجهی است؛ اما سوالی که مطرح میشود این است که نقش زنان در محیط‌های کار با چه سرعتی افزایش یافته، آیا این کافی است؟ صرفا حضور زنان در این جایگاه‌ها میتواند ضامن تغییر باشد؟ این تغییر روند چه پیامدهای مثبتی میتواند به دنبال داشته باشد؟
ماه پیش، نشریه مکنزی در گزارشی نوشته که نرخ تغییر شغل رهبران کسبوکار زن به بیشترین حد خود رسیده است. زنان جوان و جاه‌‌طلب نیز آماده‌‌اند که همین رویه را دنبال کنند. نویسنده این گزارش معتقد است که برای رسیدن به برابری میان زن و مرد، شرکت‌ها باید از وظایف اداری یا به تعبیر خودش، «کارهای پشت میزی» فراتر روند. هشت سال است که این نشریه، هر سال گزارشی مفصل در رابطه با حضور زنان در عرصه کار آمریکا منتشر میکند. این گزارش، حاصل مصاحبه با ۱۲میلیون نفر، نظرسنجی از بیش از ۴۰هزار کارمند و مشارکت ۳۳۳سازمان است. زنان از نژادها، گرایش‌ها و توانایی‌های مختلف نیز در این نظرسنجی‌‌ها شرکت دارند. طبق آمارها، انتظارات زنان از شرکت‌ها افزایش یافته است. نرخ استعفای زنان در سال جاری بی‌‌سابقه است و رهبران سازمانی زن، بیش از مردان در حال تغییر شغل هستند. این میتواند پیامدهای بسیاری برای شرکت‌ها داشته باشد.
در ادامه گزارش آمده است: «زنان همین حالا هم نقش کمرنگی در عرصه رهبری کسبوکار دارند. سال‌هاست که زنان، کمتر از مردان به جایگاه‌های رهبری سازمانی رسیده‌‌اند و حالا همان تعداد کم هم به دنبال ترک شغل خود و یافتن فرصت‌‌های بهترند.» علتش این است که گرچه زنان به اندازه مردان جاه‌‌طلب هستند، اما برای پیشرفت، موانع بیشتری بر سر راهشان قرار دارد. زنان در محیط کار، بیش از مردان مورد قضاوت نادرست یا پرخاش یا تردید قرار می‌‌گیرند. گرچه تلاش‌‌هایشان در راستای بهبود سلامت کارکنان و سهیم‌‌سازی همه طیف‌‌ها بیش از مردان است، اما کمتر از آنها قدردانی میشود. به‌علاوه، موضوعاتی مثل انعطاف‌‌پذیری، دورکاری، سلامت و تنوع نیروهای کار برای رهبران زن اهمیت بیشتری یافته و به دنبال شرکت‌هایی هستند که اینها را در اولویت قرار دهند.
به باور نویسنده این گزارش، اگر شرکت‌ها در این راستا اقدام نکنند، ممکن است ریسک بزرگی را متحمل شوند و نه تنها سازمان‌ها رهبران زن فعلی خود، بلکه زنان نسل‌‌های بعدی را نیز از دست خواهند داد؛ چراکه جوانان، بیشتر به این اولویت‌‌ها بها می‌‌دهند. پاندمی کرونا باعث شد ترندهای جدید با شتاب بیشتری گسترش یابند و مردم در اقصی نقاط جهان، با سرعت بیشتری به سوی آینده حرکت کنند و این درباره زنان بیشتر صدق میکند؛ چراکه جاه‌‌طلب‌‌تر و سختکوش‌‌ترند. به‌علاوه، رهبران سازمانی زن، همدلی را بهتر بلدند و بیش از مردان در راستای بهبود فرهنگی گام برمی‌‌دارند. طبق آمارها، گرچه در راستای حضور زنان در شرکت‌ها پیشرفت‌‌هایی حاصل شده اما زنان در جایگاه‌های رهبری سازمانی، کماکان در اقلیتند.
بهای نابرابری
اواسط امسال بیزینس اینسایدر در گزارشی، بار دیگر موضوع حضور زنان در شرکت‌های بزرگ را زیر ذره‌‌بین برد. عنوان مقاله این بود: «مدیران ارشد والمارت، AT&T و سایر شرکت‌های بزرگ درباره عدم حضور مدیران ارشد زن ابراز نگرانی کردند.» در ادامه گزارش آمده که از بین پانصد مدیر شرکت‌های لیست فورچون، تنها ۲۴نفر زن هستند. این در حالی است که طبق تحقیقات مکنزی و اس‌اند پی گلوبال، شرکت‌های دارای مدیر زن در کل عملکرد بهتری دارند. رشته مقالاتی که با عنوان «بهای نابرابری» در این نشریه منتشر میشود، به بررسی موانع پیشرفت زنان و اقلیت‌‌های نژادی در محیط کار می‌‌پردازند. «آن چو» مدیر عامل AT&T میگوید که بزرگ‌ترین مانع او، فارغ‌‌التحصیلی از یک دانشگاه معتبر یا یادگیری جنبه‌های فنی کسبوکار نبوده.
بزرگ‌ترین چالش او در محیط کار، مقابله با تبعیض نژادی بوده؛ چراکه او اصالتا آسیایی است. او میگوید: «بارها از من می‌‌پرسند که کجایی هستی؟ بارها پیش آمده که تنها زن حاضر در یک جلسه بوده‌‌ام و بارها حرفم را قطع کرده‌‌اند.» او حتی کتابی در این رابطه نوشته با عنوان: «راهنمای رهبران سازمان در تبعیض ناخودآگاه.» او میگوید: «باوری در محیط کار وجود دارد که زنان فنی نیستند. اینکه حامیان خوبی هستند؛ اما رهبران سازمانی خوبی نیستند» و به باور او، این شدیدا دور از حقیقت است. طی دو سال اخیر، سه زن توانستند سکان سه شرکت بزرگ را در دست بگیرند. در مارس ۲۰۲۱، «جین فریزر» به‌عنوان مدیر عامل «سیتی‌گروپ» انتخاب شد.
«والگرین بوتز» نیز «رز بروئر» را به‌عنوان مدیر ارشدش اعلام کرد. «تاسوندا براون داکت» نیز مدیرعامل TIAA شد. یکی دیگر از زنان مطرح عرصه کسبوکار نیز «مری بارا» مدیرعامل جنرال موتورز است که از سال۲۰۱۴، مدیریت این شرکت بین‌‌المللی را بر عهده دارد. با این وجود، زنان تنها ۸/ ۴درصد مدیران لیست فورچون را تشکیل می‌‌دهند، یعنی ۲۴نفر (این رقم ممکن است در زمان انتشار این مقاله تغییر کرده باشد)، از جمله سافرا کتز مدیر اوراکل، گیل بودرو مدیر عامل انتم و کارن لینچ مدیر عامل CVS Health. با این وجود، گزارش سال۲۰۱۹ موسسه اس‌اند پی گلوبال نشان می‌دهد که شرکت‌هایی با مدیر عامل زن جدید، در کل عملکرد بهتری دارند. این مقاله، علت عدم پیشرفت زنان و نقش کمرنگشان در سطوح مدیریت را عدم حمایت از آنها و سوگیری‌‌های تبعیض‌‌آمیز خوانده است.
نویسنده معتقد است که ریشه این مشکل در باورهایی است که در کودکی و حین تحصیل شکل می‌‌گیرد. طبق این باورها، پسرها در دوران تحصیل معتقدند که توانایی پیشرفت در چهار حوزه علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضی در میان مردان بیشتر است و «باید» در این زمینه‌ها مهارت یابند. به همین علت، زنان در دوران تحصیل، کمتر به این حوزه‌ها هدایت می‌‌شوند. «آن چو» نیز به یاد می‌‌آورد که در دوران دبیرستان، رای او را زده بودند تا در رشته ریاضی پیشرفته ثبت نام نکند. اما او به هر حال در دانشگاه، مهندسی برق و الکترونیک خواند و فوق‌لیسانس گرفت. سوال اینجاست که چند نفر می‌‌توانند این موانع فرهنگی را از میان بردارند؟ آمارها چندان خوشایند نیست؛ اما ظاهرا گرایش شرکت‌ها به حضور زنان در جایگاه‌های مدیریتی، افزایش یافته است.
رهبران کسبوکار زن؛ نویدبخش تحولات آینده شرکت‌ها
مجله کسبوکار لندن در گزارشی نوشته است: وقت آن رسیده که درباره محیط‌های کار «مرد محور»، تجدید نظر کنیم. طبق این گزارش، محیط‌های کار حتی به لحاظ فیزیکی و به شکل‌‌هایی قابل مشاهده، برای مردان طراحی شدهاند. سپس به بررسی مقاله‌‌ای از فایننشال تایمز با عنوان «زنان آینده مدیریت را تغییر خواهند داد»، پرداخته است. این مقاله توضیح می‌دهد که حتی دیزاین شرکت‌ها میتواند یکی از موانع پیشرفت حرفه‌‌ای زنان باشد. این چارچوب‌‌ها و شرایط، بیش از نیم‌قرن پیش تعیین شدهاند که تعداد زنان در محیط‌های کار، بسیار ناچیز بود. اما حالا بیش از پنجاه سال از آن دوران گذشته و فعالیت‌‌های اجتماعی زنان به طرز چشمگیری افزایش یافته است. به باور نویسنده این گزارش، وقت آن است که درباره ساختارهای محیط کار، تجدید نظر کنیم و این‌بار، زنان را نیز در تعیین شرایط فیزیکی و غیرفیزیکی، لحاظ کنیم؛ چراکه زنان جوان، دیگر حاضر نیستند شرایط سخت را تحمل کنند و این، به ضرر شرکت‌هاست.
قدردانی از زنان به نفع کسب‌‌وکارهاست
در میان صدها جایزه‌‌ای که سالانه به افراد در حوزه‌های مختلف تعلق می‌‌گیرد، یک جایزه هست که در مقایسه با سایر جوایز، بسیار منحصر به فرد است: جایزه «اولین زن». این جایزه به زنانی تعلق می‌‌گیرد که در حوزه فعالیت خود، اولین زنی هستند که سقف را شکسته و به ستاره‌ها دست یافته‌‌اند. مجله کسبوکار لندن در گزارشی ضمن اشاره به زنانی که این جایزه را دریافت کرده‌‌اند، بر لزوم روایت داستان زنان و قدردانی از آنها تاکید کرده است. به باور نویسنده این گزارش، زنانی که دست به اقدامات بزرگ زده‌‌اند، باید بتوانند صدای خود را به سایر زنان برسانند. باید بتوانند داستان موفقیت خود را روایت و تکثیر کنند. حضور زنان دور میزهای هیات‌مدیره‌ها بسیار کمرنگ است. آموزش و توانمندسازی آنها میتواند اثر دومینویی داشته باشد و به خانواده، جامعه محلی و حتی جوامع بزرگ‌تر سرایت کند. نویسنده در ادامه، نقل قولی می‌‌آورد از یکی از زنانی که این جایزه را دریافت کرده است: «زنان می‌‌توانند همه چیز را داشته باشند. باید روی مسائلی تمرکز کنیم که مناسب این دوران هستند.» حمایت از زنان در انجام وظایفی فراتر از نقش مادری یا همسری، یکی دیگر از روش‌هایی است که به باور او، به رشد زنان و نیل به جایگاه‌های مدیریتی کمک میکند.
به باور او، به هر حال این زنان هستند که می‌‌توانند آینده عرصه مدیریت را دگرگون کنند. شرکت‌هایی که مدیران عامل زن دارند، علاوه بر موفقیت مالی، در برخی دیگر از زمینه‌ها نیز دارای یک مزیت رقابتی هستند. در مقاله‌‌ای در وب‌سایت دانشگاه استنفورد آمده است که اگر شرکتی مدیر عامل زن داشته باشد یا جایگاه‌های ارشد مدیریتی آن، بیشتر در دست زنان باشد، رویکرد آن شرکت نسبت به زنان نیز تغییر خواهد کرد. چنین شرکت‌هایی، زنان را افرادی موثر، مستقل و مصمم توصیف می‌‌کنند. این مقاله نیز ضمن اشاره به حضور کمرنگ زنان در جایگاه‌های مدیریت شرکت‌های اس‌اند پی و روند کند پیشرفت در این راستا، به بررسی علل آن می‌‌پردازد. ویژگی‌های مدیریتی‌‌ای که در شرکت‌ها ارزشمند تلقی می‌‌شوند، عمدتا مردانه‌‌اند و اگر زنی این ویژگی‌‌ها، از جمله «قاطعیت» را از خود نشان دهد، غیردوست‌داشتنی و سرد تلقی میشود. این باورها معمولا آشکار و عیان نیستند و در دیالوگ‌‌های رسمی یک شرکت، صراحتا به زبان آورده نمی‌‌شوند؛ اما زیر پوست شرکت‌ها در جریانند. شرکت‌ها با سرمایه‌‌گذاری‌‌های میلیاردی در تلاش برای رفع این باورها هستند؛ اما به اعتقاد نویسنده این مقاله، دو صد گفته چون نیم کردار نیست. اگر یک زن را به‌عنوان مدیر عامل شرکت انتخاب کنیم، تغییر این باورها ناخواسته اتفاق خواهد افتاد. این راهی ساده‌‌تر، موثرتر و مقرون به صرفه‌‌تر برای ایجاد برابری جنسیتی در سازمان‌هاست.
