دانش‌بنیان‌ها بازیگران اصلی تحول در صنعت ساختمان
به‌علاوه، درپی تحولات عمیق در صنعت جهانی ساختمان، کاهش زمان ساخت و تحویل پروژه‌ها در عین بازگشت سریع سرمایه اولیه از مهم‌ترین پارامترهای مدنظر سازندگان و سرمایه‌گذاران قرار گرفته است. اولین قدم مثبت در این راستا را می‌توان در ایجاد تحول شیوه‌ها و روش‌های سنتی ساخت جست‌وجو کرد.
فناوری در هر کشور و بعضا در هر منطقه، مفهومی متفاوت داشته و عمدتا براساس نیازهای آن جامعه تعریف می‌شود. بر همین اساس، بومی‌سازی تکنولوژی یا به‌کارگیری فناوری‌های خاص در کنار ملاحظات جامعه‌شناختی از اصلی‌ترین شروط پذیرش سرمایه‌گذاران و کارفرمایان در به‌کارگیری گونه‌های نوظهور در صنعت ساختمان ایران خواهد بود.
ازسوی دیگر، در آینده‌ای نزدیک، ساخت مسکن با روش‌ها و مواد سنتی، صرفه اقتصادی نداشته و تحول مذکور در این صنعت صرفا با به‌کارگیری دانش و فناوری‌های مدرن یا همان صنعتی‌سازی ساختمان محقق خواهد شد. به‌همین سبب است که ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال، بدون توجه و به کارگیری نقش مثبت شرکت‌های دانش‌بنیان میسر نخواهد بود و برای جبران این عقب‌ماندگی از هدف که ناشی از سرکوب خلاقیت، نوآوری و ضعف فناوری است، باید از دانش و نیروهای غیربومی بهره گرفت. تقویت عملکرد دانش‌بنیان‌ها در صنعت بزرگ ساختمان موجب گسترش کسب و کارهای خرد و متوسط (SME) در کشور شده و تولید ناخالص ملی را افزایش خواهد داد.
در چنین شرایطی، اولویت اصلی، بهبود نظام اقتصادی، ورود شرکت‌های جدید و کوچک در شبکه‌های انتقال دانش، تقویت مهارت‌ها و بهبود محیط‌های سازمانی برای کارآفرینی اجتماعی است. با چنین رویکردی، اقتصاد مدیریت‌شده با تحولی عظیم به اقتصاد مبتنی بر کارآفرینی نزدیک خواهد شد. شرکت‌های دانش‌بنیان، در حقیقت تعاونی‌هایی هستند که در راستای توسعه علم و ثروت بر مبنای دانش و دستیابی به اهداف علمی و اقتصادی با رویکرد توسعه نوآوری و اختراعات و در نهایت تجاری‌سازی درس‌آموخته‌های مسیر تحقیق و توسعه در تمامی حوزه‌ها شکل می‌گیرند.
از این‌رو به‌کارگیری شرکت‌های دانش‌بنیان، تقویت موتورهای محرک اقتصادی و چندشاخه‌ای شدن درآمدهای کشور را در بر خواهد داشت، امری که در شرایط فعلی و با وجود تحریم‌های گوناگون می‌تواند به‌عنوان راهبرد اصلی اقتصاد ایران مطرح شده و ایران را پا به پای کشورهای توسعه‌یافته در زمینه صنعت ساختمان معرفی کند.
باتوجه به زیرساخت‌های بسیار غنی کشور از منظر وجود دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، بستر مناسبی برای رشد و شکوفایی شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه ساختمانی و به‌کارگیری آنها به مثابه بنگاه‌های اقتصادی دخیل در توسعه و تحول اقتصادی فراهم است.
این امر تا حد زیادی می‌تواند موضوع اشتغال و کمبود شغل برای قشر تحصیل‌کرده را نیز برطرف کند.
اشتغال‌زایی و توسعه کسب و کارهای خرد، ارتباط تنگاتنگی با بهبود بحران اقتصادی جهان دارد. چراکه سیاست‌های معطوف به نوآوری در صنعت ساختمان، منجر به بهبود خدمات و افزایش توان مقابله با چالش ایجاد شغل خواهند شد.
به علاوه، در بازه زمانی کوتاه‌مدت تا میان‌مدت، فرصت واقعی وجود دارد تا از سیاست‌های کارآفرینی و نوآوری شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای دستیابی به اهداف کلان و نیز ایجاد شغل استفاده شود.
افزایش سرعت ساخت، کاهش هزینه‌ها، افزایش عمر مفید و جلوگیری از خام‌فروشی و تخریب سرمایه‌های ملی، از بنیادی‌ترین دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت ساختمان است. به‌عنوان مثال عمر مفید ساختمان در ایران به نسبت استانداردهای جهانی بسیار پایین بوده و راه‌حل برون‌رفت از این معضل، پرهیز از ساخت و سازهای سنتی در هر سه حوزه تاسیسات، سازه و معماری است.
موضوع دیگری که قابل تامل است، کمبود انرژی در سال‌های آتی است که می‌توان مدعی شد ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به صحنه، منجر به کاهش مصرف و ذخیره انرژی خواهد بود. به‌علاوه، ایمنی در برابر مخاطرات طبیعی نیز از دیگر دستاوردهای این شرکت‌هاست.
دراصل، مفهوم دانش‌بنیان در صنعت ساختمان به معنای به‌کارگیری فناوری‌های سطح بالا نیست، بلکه به‌طور کلی صنعت دانش‌بنیان تاکید بر بهره‌گیری کاربردی از دانش و اطلاعات و استفاده از آن در راستای توسعه ظرفیت‌ها و بهبود میزان بهره‌گیری از منابع موجود برای ارتقای تولید ملی دارد. اندیشه دانش‌بنیان، به قطع کامل وابستگی به مواد اولیه غیرقابل بازگشت و حتی صادرات این دست محصولات منجر خواهد شد؛ موضوعی که تاکنون مغفول مانده، اما سنگ بنای اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه ساختمانی بر آن نهاده شده است.
در شرایط کنونی که اقتصاد کشور در حال سپری کردن دوران گذار از اقتصاد منبع‌محور به پایه دانش‌بنیان است، گونه‌های جدیدی از کسب و کار مبتنی بر فناوری شکل گرفته که می‌توانند سهم بزرگی از بازار خدماتی را از آن خود کنند.
در نهایت می‌توان بیان کرد مفهوم دانش‌بنیان باید در راستای بهبود فرآیندهای صنعت ساختمان مورد استفاده قرار گرفته و از افزایش کمی موضوعات، امری که در کشورهای جهان سوم به وضوح به چشم می‌خورد، اجتناب کند.
پیرو بررسی‌های عمیق صورت گرفته و به‌منظور اشتراک دستاوردهای حاصل‌شده در این حوزه، طی یادداشت‌های آتی به بررسی موضوعی و چگونگی نگرش به مفهوم دانش‌بنیان در صنعت بزرگ ساختمان خواهم پرداخت.
