راهیابی ماشین‌آلات کشاورزی به بازارهای صادراتی در ۱۴۰۰
در سالی که گذشت وضعیت تولید و بازار تجهیزات، ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی چگونه بود و تولیدکنندگان این بخش چه مسائلی را پشت سر گذاشتند؟
ماشین‌ها و تجهیزات کشاورزی خوشبختانه از آن دست ماشین‌آلاتی است که تقریبا می‌توان گفت بازار به نوعی اشباع است و بالغ بر ۳۰۰ واحد تولیدی در این حوزه فعالیت دارند بنابراین بازار با هیچ‌گونه کمبودی در این حوزه مواجه نیست. از طرف دیگر شرایطی که در چند سال گذشته رخ داد شرکت‌ها را به این سمت و سو برد که با مهندسی معکوس و ابتکارات جدید بتوانند کارهای جدیدی بر اساس نیاز و اقلیم کشور ارائه بدهند و در این امر نیز موفق بودند. بنابراین در بخش تولید مشکلی نداریم و تولیدکننده‌ها به قدری زیاد هستند که یک بازار عرضه و تقاضای متناسب و کاملا رقابتی داشته و داریم.
سال گذشته تولیدکنندگان غالبا درگیر چه مسائلی بودند؟
موضوعی که سال ۱۴۰۰ گریبانگیر تولیدکننده‌ها و تامین کننده‌ها بود، روند رو به افزون قیمت مواد اولیه خصوصا در حوزه فولاد بوده و هست؛ یعنی در بخش مصنوعات فلزی عمده مصرف شرکت‌ها فولاد است اما در اختیار آنها نیست که بتوانند در یک زمان مشخص برنامه‌ریزی کنند. به عبارت دیگر شرکت‌های تولیدکننده ماشین‌آلات کشاورزی جزو صنایع متوسط و کوچک هستند؛ بنابراین نمی‌توانند شرایطی مانند شرکت‌های بزرگی همچون ایران‌خودرو یا سایپا داشته باشند که مصنوعات فلزی یا فلزات موردنیاز خود را یا از بورس خریداری کنند یا اینکه بتوانند تامین چند ماه خود را داشته باشند.
موضوع دیگری که در این حوزه مطرح شد بحث قیمت‌گذاری بود که تا سال ۹۹ در مرکز توسعه مکانیزاسیون توسط کارشناسان به صورت تقریبا دستوری قیمت‌گذاری انجام می‌شد. این امر باعث شده بود شرکت‌ها وقت زیادی را صرف این قیمت‌گذاری‌ها و ترغیب کردن کارشناسان کنند مبنی بر اینکه قیمتی که تولید می‌کنند در واقع قیمتی است که برای آنها تمام می‌شود. اگر قرار باشد تولیدکننده کالایی را تولید کند و سودی هم برای آن در نظر نگیرد مطمئنا از کیفیت کالای خود کم خواهد کرد. البته این قیمت‌گذاری تا پایان سال ۹۹ ادامه داشت و به اصطلاح یک قیومیت روی قیمت‌ها به وجود آمد اگرچه به ظاهر گفته می‌شد خوداظهاری است اما در عمل اینگونه نبود و هیچ پایه علمی محاسباتی و نزدیک به بازار عموما نداشت و این امر شرکت‌ها را به شدت اذیت می‌کرد. خوشبختانه از ابتدای سال ۱۴۰۰ موضوع قیمت ماشین‌آلات کشاورزی و تجهیزات به سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان واگذار شد و این سازمان هم بنا را بر این گذاشت که چون شرکت‌ها از سوبسید و یارانه خاصی استفاده نمی‌کنند بنابراین قیمت‌ها را بر اساس قیمت تمام شده و سودی متعارف بارگذاری کردند و با شرکت‌ها بسیار همکاری شد. بنابراین اکثر شرکت‌ها در این بازه زمانی قیمت‌ها را در سامانه ۱۲۴سازمان حمایت سامان دادند و از سوی دیگر نیز بانک کشاورزی همکاری کرد و مبنای قیمت دستگاه‌ها را روی سامانه ۱۲۴ قرار داد.
منتها از آن طرف مقاومت‌ها و اعتراضاتی دیده می‌شد و خودبه‌خود با ۲ تا ۳ شکایت از مرکز توسعه مکانیزاسیون مبنی بر اینکه قیمت دستگاه‌ها از ۶۰۰ تا هزار‌درصد گران‌فروشی شده است دریافت کردیم. به عبارت دیگر این مرکز نیز به عنوان یک مدعی العموم وارد حوزه ماشین‌های کشاورزی شد و به این ترتیب علاوه بر تامین مواد اولیه و قیمت‌های بالا این امر نیز یک اختلال چندماهه در کار به وجود آورد؛ با این وجود بعد از چند ماه به مسیر اصلی خود برگشت.
با این تفاسیر خواسته تولیدکننده‌ها در این حوزه چیست؟
آنچه برای واحدهای تولیدی مهم است این است که اجازه بدهند یک شرکت خود مدیریت‌کننده امور مربوطه باشد و خود تامین مواد اولیه را به عهده داشته باشد. چون به قدری تولیدکننده ماشین‌آلات کشاورزی در کیفیت‌های مختلف و در درجات مختلف در کشور داریم که اینها می‌توانند در بازار رقابتی کار خود را انجام بدهند. اما وقتی قرار باشد در بخش‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌هایی که عموما به صورت داخلی و توسط سازمان‌ها صادر می‌شود تولیدکنندگان را درگیر کنند کارها پیچیده می‌شود. ضمن اینکه وقتی آیین‌نامه صادر می‌شود به اصطلاح یک تفسیر به رای هم در آن انجام می‌شود؛ به این معنا که دست هر کارشناسی که می‌افتد ممکن است خود یک تفسیر از این موضوع داشته باشد.
بنده معتقدم اگر با توجه به کثرت تولیدکننده‌ها و همچنین اشباع شدن محصولات آنها در بازار اجازه بدهند خود در بازار رقابتی راحت‌تر حرکت کنند و درگیر مجوزها و امضاهای خاص نشوند بسیاری از امور تسهیل می‌شود. چرا که با وجود اینکه شرکت‌ها نیاز به سرمایه در گردش و تامین منابع مالی بیشتر دارند اما الان مجبور شده‌اند با شرایط خود را وفق بدهند و حتی اگر با حداکثر ظرفیت تولید نکنند با کمتر انجام خواهند داد.
از بهترین اتفاقاتی که در سال ۱۴۰۰ در این صنعت رخ داد چه مواردی بود؟
یکی از اتفاقات خوبی که در سال ۱۴۰۰ رخ داد این بود که شرکت‌ها و تولیدکنندگان ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی فعالیت خود را به سمت و سوی صادرات پیش بردند؛ یعنی الان شرکت‌های زیادی هستند که حداقل در کشورهای اطراف بازاریابی خوبی انجام داده‌اند. البته گاهی ممکن است برخی بازارها نیز به دلیل شرایط خاصی که در آن کشور رخ داده مثل حضور طالبان در افغانستان متوقف شده باشد و روی صادرات کالا اثر گذاشته باشد. اما آنچه مهم است این است که شرکت‌ها غالبا مسیر کار خود را سوی بالا بردن کیفیت کار پیش برده‌اند که بتوانند در بازارهای صادراتی خود نیز پیش بروند.
با این تفاسیر وضعیت ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی در سال ۱۴۰۱چگونه خواهد بود؟
مشکل واحدهای تولیدی دقیقا این است که برنامه‌ریزی کردن حتی برای ۶ ماه بعد نیز سخت است؛ یعنی یک شرکت اگر بخواهد برنده باشد باید به قدری سرمایه در گردش داشته باشد که بخش زیادی از مواد اولیه خود را در اسفند ۱۴۰۰ تهیه می‌کرد تا در سال‌جاری بتواند بدون مشکل کار خود را شروع کند. از سوی دیگر یکسری اتفاقات جدید را در سال‌جاری قطعا شاهد خواهیم بود مثل مباحث پیرامون ارز ترجیحی که مسلما مسائل بسیاری را به‌خصوص در بخش واردات و تغییرات نرخ گمرکی همراه خواهد داشت. با وجود این به نظر بنده هر اتفاقی در سال‌جاری رخ دهد فرقی ندارد و قطعا تولیدکننده‌های ماشین‌آلات کشاورزی قرار نیست متوقف شوند چون کار تولیدکننده تولید کردن است و عموما هم شرکت‌هایی هستند که از چند نسل قبل به این کار مشغول هستند. در دیگر کشورها هم اینگونه است که حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی به صورت خانوادگی اداره می‌شود و بنابراین نمی‌توانند شرکت خود را تعطیل کنند مگر اینکه مسیرهای تولید خود را تغییر بدهند و سرمایه‌گذاری خود را در حوزه دیگری ببرند. بنابراین ممکن است شرکت‌های بخش ماشین‌آلات کشاورزی با ظرفیت کمتر و تعداد پرسنل کمتری کار کنند اما قطعا تعطیل نمی‌کنند.
