چرا ایران خودرو روی محصول جدیدش مانور می‌دهد؟
رونمایی‌های مکرر از« تارا»
نخستین بار، اواخر بهمن ۹۸ بود که تارا توسط حسن روحانی رئیس دولت دوازدهم رونمایی شد و وی پشت فرمان آن نشست. این مراسم در حاشیه جلسه هیات دولت برگزار شد تا روحانی به نوعی اولین فرد غیر ایران خودرویی باشد که خارج از محیط داخلی این شرکت تارا را می‌راند. تقریبا ۱۰ ماه بعد، علیرضا رزم‌حسینی، وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت دوازدهم نیز با حضور در ایران خودرو بار دیگر هم از تارا رونمایی کرد و هم از موتور بهینه شده آن. در واقع ایران خودرو در یک روز دو رونمایی برای تارا در نظر گرفت که یکی خود خودرو بود و دیگری موتور بهینه شده داخلی آن.
در این مراسم اما اتفاق جالبی نیز رخ داد که دستمایه شوخی و البته نقد کاربران در فضای مجازی شد. در این مراسم، تارایی که ایران خودرویی‌ها برای رونمایی در نظر گرفته بودند، روشن نشد، هرچند مسوولان این شرکت در توجیه آن اعلام کردند اصلا قرار نبوده تارا روشن شود. به گفته آنها، «روشن کردن خودرو در سالن موسوم به استایل محصولات ایران‌خودرو به دلیل بسته بودن فضا، ممنوع بوده و رعایت این موضوع به ویژه در حضور بازدیدکنندگان دارای اهمیت مضاعفی است.»
مراسم متعدد ایران خودرو برای تارا به اینجا ختم نشد و مسوولان این شرکت حتی برای تحویل آن به مشتریان نیز جشن گرفتند. مرداد امسال بود که مراسم تحویل اولین سری از محصولات ثبت‌نامی تارا به شهروندان برگزار و مدل دستی آن تحویل داده شد.
مراسم بعدی که برای تارا در نظر گرفته شد، به چراغ‌های این خودرو اختصاص داشت. اواخر مهر امسال، خط تولید چراغ‌های جلو و عقب تارا، با حضور جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی افتتاح شد تا ایران خودرویی‌ها پرده برداری از چراغ‌های تارا را نیز به لیست رونمایی‌های این خودرو اضافه کنند.
اما آخرین مراسمی‌که البته فعلا و تا به امروز برای تارا برگزار شده، رونمایی از مدل اتومات این خودرو است. طی مراسمی که اول آبان با حضور وزیر صمتی دیگر (رضا فاطمی امین) برگزار شد، ایران خودرویی‌ها از خط تولید مدل اتومات آن پرده برداشتند.
با توجه به برنامه‌هایی که ایران خودرو برای تارا دارد، رونمایی‌های دیگری نیز برای این محصول برگزار خواهد شد. احتمالا مراسم بعدی ایران خودرو برای تارا، تحویل مدل اتومات این خودرو به مشتریان است. مراسم بعدی از آن نیز می‌تواند به تارای کراس اوور اختصاص پیدا کند، خودرویی که ایران خودرویی‌ها از آن به عنوان پروژه k۱۲۵ یاد می‌کنند. تارای هیبرید، تارای برقی و شاید روزی روزگاری تارای خودران هم دیگر رویدادهای در صف برای سوگلی ایران خودرو هستند که طی سال‌های آینده برگزار خواهند شد.
عقب ماندن تارا از تولید
طبق وعده ای که ایران خودرویی‌ها اواخر سال گذشته دادند، بناست در سال‌جاری ۵۰ هزار دستگاه تارا در این شرکت تولید شود. این در حالی است که آمار شش ماه ابتدایی امسال نشان می‌دهد به احتمال فراوان این وعده محقق نخواهد شد. طبق آمار موردنظر، در نیمه نخست امسال فقط دو هزار و ۶۰ دستگاه تارا به تولید رسیده، یعنی ماهی کمتر از ۴۰۰ دستگاه. بنابراین اگر ایران خودرو بخواهد به وعده تولید ۵۰ هزار دستگاهی تارا عمل کند، باید در نیمه دوم سال حدود ۴۸ هزار دستگاه تارای دیگر را به تولید برساند، یعنی ماهی هشت هزار دستگاه. این در حالی است که با شرایط فعلی و آماری که ایران خودرو در شش ماه ابتدایی سال از خود به جا گذاشته، بسیار بعید است این شرکت بتواند ماهی هشت هزار دستگاه تارا تا پایان سال تولید کند.
مرور اصل و نسب تارا
تارا اما از کجا آمد؟ هرچند ایران خودرویی‌ها اصرار دارند که تارا محصولی داخلی به حساب می‌آید، با این حال اصل و نسب آن فرانسوی است و پلت فرمش به پژو اختصاص دارد. در دوران توافق هسته‌ای و پس از امضای برجام، ایران خودرو و پژو که به دلیل تحریم قطع رابطه کرده بودند، بر سر همکاری دوباره به توافق رسیدند. دو شرکت پس از ماه‌ها مذاکره قراردادی را امضا کردند که طبق آن بنا شد در فاز نخست مشارکت، سه محصول پژو در ایران خودرو به تولید برسد. پژو ۲۰۰۸، پژو ۲۰۸ و پژو ۳۰۱، سه خودروی مورد توافق بودند که قرار بود در فواصل زمانی مختلف وارد خطوط تولید ایران خودرو شوند.
ابتدا مدل ۲۰۰۸ توانست مجوز تولید بگیرد و در حالی که انتظار می‌رفت پژو ۳۰۱ نیز روانه خطوط تولید آبی‌های جاده مخصوص شود، آمریکا در آوریل سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای و برجام خارج و دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین این کشور خبر از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران در تابستان همان سال داد. با خروج آمریکا از برجام، بیشتر شرکت‌های خارجی چمدان‌های خود را بستند تا قبل از فرا رسیدن تحریم‌ها و درگیر شدن با جریمه‌های مادی و معنوی آمریکایی‌ها، ایران را ترک کنند. یکی از آنها پژو بود که با وجود قرارداد با ایران خودرو، بدعهدی را پیشه و از کشور خارج شد. با رفتن پژو، ایران‌خودرو هرچند توانست تا مدتی تولید مدل ۲۰۰۸ را ادامه داده و ۱۶ هزار تعهد خود را تحویل دهد، با این حال راه ورود دیگر خودروهایی که نام شان در قرارداد ایران خودرو و پژو قید شده بود، به خطوط تولید خودروساز بزرگ ایران بسته شد. با این شرایط، گمان می‌رفت تولید پژو ۳۰۱ و ۲۰۸ در ایران خودرو منتفی شود، با این حال در ادامه اتفاقات دیگری رخ داد و خبر رسید آبی‌های جاده مخصوص مشغول کار روی محصولی جدید به نام K۱۳۲ هستند.
K۱۳۲ همان پژو ۳۰۱ به حساب می‌آمد که ایران خودرو کار روی پلت‌فرم آن را برای ساخت محصولی به اصطلاح ایرانی آغاز کرده بود. در آن دوران با توجه به اینکه ایران خودرو با وجود تحریم و قطع ارتباط پژو، در برند این شرکت فرانسوی دست برده بود، شائبه‌هایی مبنی بر شکایت پژویی‌ها از خودروساز ایرانی ایجاد شد. برخی معتقد بودند چون پژو ۳۰۱ محصول پژو به شمار می‌رود و این شرکت به واسطه تحریم از قرارداد با ایران خودرو خارج شده، طرف ایرانی نمی‌تواند در این محصول دست ببرد و حالا که دست برده، طرف فرانسوی امکان طرح دعوی حقوقی علیه خودروساز ایرانی را خواهد داشت. این در حالی بود که هاشم یکه‌زارع، مدیرعامل سابق ایران خودرو می‌گفت به دو دلیل پژو نمی‌تواند اقدامی‌حقوقی علیه این شرکت انجام دهد. دلیل نخست وی این بود که تخلف اصلی را پژو انجام داده، زیرا با وجود داشتن قرارداد با ایران خودرو، از آن خارج شده است. این استدلال البته در حالی بود که پژو به دلیل تحریم ایران را ترک کرد و مسوولان این شرکت معتقد بودند امکان طرح دعوی حقوقی علیه آنها از سوی طرف ایرانی وجود ندارد.
دلیل دوم مدیرعامل سابق ایران خودرو اما این بود که قرارداد طوری تنظیم شده که این شرکت می‌تواند روی پلت‌فرم خودروهای موجود در قرارداد دست ببرد، بنابراین شکایت احتمالی پژو به جایی نمی‌رسد. یکه زارع البته روایت جالبی از واکنش پژویی‌ها به این ماجرا نیز داشت. وی می‌گفت «مسوولان پژو عنوان می‌کردند شما (ایران خودرو) حق ندارید در پلت‌فرم ۳۰۱ دست ببرید، زیرا این خودرو متعلق به ماست و اجازه نمی‌دهیم آن را با لوگوی خود تولید کنید.» به گفته یکه زارع، «پاسخ ایران خودرو هم این بوده که شما (پژو) نیز حق نداشته‌اید از قرارداد خارج شوید و حالا که یک طرفه قرارداد را لغو و به تعهدات تان عمل نکرده‌اید، ایران خودرو نیز استفاده از پلت‌فرم ۳۰۱ را حق خود می‌داند».
هرچه هست، ایران خودرو با وجود ریسک شکایت پژو، در مدل ۳۰۱ دست برد و با صرف هزینه‌ای هنگفت، آن را «مال خود» کرد و «تارا» را به طراحی و تولید رساند. حالا این پرسش مهم ایجاد شده که اگر روزی پژو دوباره قصد بازگشت به ایران و همکاری با آبی‌های جاده مخصوص را داشته باشد، تکلیف تارا و پژو ۳۰۱ چیست؟ آیا پژویی‌ها از ۳۰۱ می‌گذرند و به تارا احترام می‌گذارند؟ آیا در کنار تارا، ۳۰۱ نیز تولید خواهد شد؟ و اینکه پژویی‌ها در قبال بازگشت دوباره به ایران، ماجرای ۳۰۱ را فراموش می‌کنند یا با صرف نظر از شکایت احتمالی علیه ایران خودرو، امتیاز خواهند گرفت؟
پاسخ این پرسش‌ها را زمان خواهد داد؛ آنچه هم‌اکنون اتفاق افتاده، خروج پژو از ایران و تولید محصولی جدید در ایران خودرو است که باید منتظر ماند و دید می‌تواند نظر شهروندان را به خود جلب کند یا نه. طبق اطلاعاتی که ایران خودرو منتشر کرده، تارا از موتور بهینه شده EF۷ استفاده کرده و گیربکس آن نیز داخلی است. طبعا بخش زیادی از قطعات این خودرو نیز ساخت داخل به شمار می‌روند، اما ایران خودرو مجبور است تعداد قابل توجهی از قطعات موردنیاز تارا را به خصوص در حوزه الکترونیکی از خارج تامین کند. اگرچه برای سنجش کیفیت تارا فعلا کمی زود است، با این حال نمی‌توان ادعا کرد که این محصول در مقایسه با ورژن اصلی (پژو ۳۰۱) دارای سطح کیفی بهتری است. نکته دیگر اینجاست که تجربه نشان داده داخلی‌سازی در خودروسازی ایران معمولا به بهبود کیفی منجر نمی‌شود گاهی حتی کیفیت خودروها رو به افت می‌رود. تارا نیز احتمالا از این قاعده مستثنی نیست، زیرا اولا در دوران تحریم ساخته شده و ثانیا به دلیل قیمت‌گذاری دستوری، ایران خودرویی‌ها برای کنترل هزینه تولید آن مجبور به صرفه جویی هستند و این موضوع ممکن است کیفیت را تحت تاثیر منفی قرار دهد.
تارا به کجا می‌رود؟
اینکه ایران خودرو تا این حد روی تارا تبلیغ می‌کند و مانور می‌دهد، بی‌دلیل هم نیست، زیرا آبی‌های جاده مخصوص برنامه‌های زیادی برای آن دارند. هدف ایران خودرو از دست بردن در پلت فرم پژو و خرید ریسک بالای این اقدام، فقط تولید محصول فعلی –تارا- نیست و آنها برای آینده خود روی این پلت‌فرم حساب باز کرده‌اند. ایران خودرو علی‌الحساب، تارای دستی را روانه بازار کرده، اما چندی پیش خط تولید مدل اتومات این محصول را هم افتتاح کرد تا مشخص شود تارای دنده اتومات هم تا چندی دیگر هم عرضه خواهد شد. این پایان کار تارا نخواهد بود، چه آنکه طبق گفته مسوولان ایران خودرو، بناست مدل‌های جدید دیگری نیز بر پایه پلت‌فرم تارا ساخته شود. پروژه‌ای که ایران خودرو این روزها از آنها با نام k۱۲۵ یاد می‌کند، در واقع ادامه تولیددر خانواده تارا است. به عبارت بهتر، ایران خودرو فاز سوم پروژه خودروی پژو ۳۰۱ را به طراحی و تولید تارای کراس‌اوور اختصاص داده است، گویی پژو ۳۰۱ کراس تولید خواهد شد. این اولین بار است که ایران خودرو به سراغ طراحی و تولید محصولی کراس اوور می‌رود. این شرکت البته میزبان محصولات شاسی‌بلند بوده و هست، منتها آنها همه مونتاژی به شمار می‌روند، اما تارای کراس نام و نشان خودروساز کشور را یدک می‌کشد.
پروژه بعدی که ایران‌خودرو در این ماجرا دنبال می‌کند، بسیار گسترده‌تر و سخت‌تر است. طبق اعلام مسوولان ایران خودرو، این شرکت قصد دارد تولید محصولات برقی و هیبریدی را نیز روی پلت فرم تارا کلید بزند. گفته می‌شود انقلاب بعدی در خودروسازی جهان، برقی سازی است، از همین رو بسیاری از خودروسازان دنیا آینده‌ای برقی را برای خود ترسیم کرده و قصد دارند تمام یا بخش اعظم محصولات شان را در دهه‌های آینده به چنین محصولاتی اختصاص دهند. به نوعی قرار است برق خودروسازی جهان را بگیرد و صنعت‌خودروی ایران نیز اگر می‌خواهد از قافله خیلی عقب نماند، چاره‌ای ندارد جز اینکه از همین حالا به سمت طراحی و تولید چنین محصولاتی برود. در دوران برجام، ایران خودرو پروژه‌ای را کلید زد که طی آن قرار بود پلت‌فرمی اختصاصی با همکاری شرکت‌های داخلی و خارجی ساخته شود. طراحی و تولید محصولات برقی نیز روی این پلت‌فرم در نظر گرفته شده بود، با این حال رفتن هاشم یکه‌زارع از ایران خودرو و البته تحریم، این طرح بزرگ را بایگانی کرد. حالا ایران خودرو قصد دارد از مسیری میانبر اهداف قبلی را پیگیری کند و این مسیر همان پلت‌فرم پژو ۳۰۱ و خاندان تارا است. بنابراین پس از تارای دستی، اتومات و کراس اوور، نسل‌های بعدی این خانواده، هیبرید و برقی خواهند بود.
در نهایت اینکه ایران‌خودرو برای صادرات نیز روی تارا حساب باز کرده و آن طور که فرشاد مقیمی، مدیرعامل این شرکت اعلام کرده، قرار است ابتدا ۳۰۰ دستگاه از این محصول به بازارهای منطقه صادر شود. با این اوصاف، به نظر می‌رسد می‌توان پلت‌فرم پژو ۳۰۱ یا به قول ایران‌خودرویی‌ها تارا را به نوعی آینده خودروساز بزرگ کشور دانست و بی‌دلیل نیست که آبی‌های جاده مخصوص تا این حد روی آن مانور می‌دهند و پشت سر هم برایش مراسم می‌گیرند.
