مدیرعامل سپندار در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد
کیفیت خدمات الکترونیکی عوارض آزادراهی افزایش می‌یابد
امین فرج‌اللهی، مدیرعامل شرکت سامانه پرداخت‌های نوین آزادراه‌های کشور (سپندار) می‌گوید: در حال حاضر استراتژی سپندار توسعه کمی به همراه ارتقای کیفی است. امسال علاوه بر اینکه به دنبال الکترونیکی کردن آزادراه‌های بیشتری در سطح کشور هستیم، درصدد ارتقای سطح کیفی خدمات نیز هستیم تا کاربران احساس راحتی بیشتری در این سیستم داشته باشند. همچنین به دنبال ارائه خدمات منصفانه‌تر هستیم و در این راستا بحث عوارض پیمایشی، عوارض شناور و عوارض پویا را در دست اقدام داریم. برای آشنایی با اقدامات صورت گرفته و برنامه‌های آتی در زمینه الکترونیکی کردن عوارض آزادراهی کشور با وی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
پروژه سپندار چگونه شکل گرفت؟
وزارت راه و شهرسازی در سال ۱۳۹۶ فراخوانی برای مشارکت در پروژه الکترونیکی کردن اخذ عوارض آزادراهی منتشر کرد. این فراخوان مشارکت براساس قانون مشارکت بانک‌ها و نهاد‌های مالی و غیرمالی در ساخت و توسعه زیربنا‌های حملونقل کشور منتشر شد که به استناد آن قراردادهای از نوع BOT منعقد می‌شود. با توجه به اینکه پروژه الکترونیکی کردن اخذ عوارض آزادراهی چند حوزه‌ای بوده و دارای ابعاد نرم‌افزاری، سخت‌افزاری، شبکه و ارتباطات و پرداخت الکترونیکی بود، یک شرکت به‌تنهایی از پس انجام آن برنمی‌آمد و نیاز بود که کنسرسیومی متشکل از تعدادی شرکت‌های متخصص تشکیل شود. چندین کنسرسیوم در این فراخوان شرکت کردند. کنسرسیوم ما متشکل از ۸ شرکت در حوزه‌های حملونقل هوشمند، خدمات پرداخت و عمران بود که کماندار نام داشت و توانست در این فراخوان برنده شود. طبق قانون، برنده فراخوان باید یک شرکت ثبت کند و اعضای کنسرسیوم سهامدار این شرکت شوند. بر این اساس شرکت سامانه پرداخت‌های نوین آزادراه‌های کشور (سپندار) تاسیس شد. براساس مصوبه هیات‌وزیران، عملیات الکترونیکی کردن عوارض آزادراهی برای تمامی آزادراه‌های کشور به شرکت سپندار به‌صورت مشارکت با مدل BOT واگذار شد. مردادماه ۱۳۹۷ قرارداد پروژه امضا و از دی ۹۷ که وارد مرحله اجرا شدیم تا آخر اسفند همان سال در چهار آزادراه تهران-قم، تهران-ساوه، کرج-قزوین و قزوین-زنجان سامانه الکترونیکی پرداخت عوارض آغاز شد.
همکاری شما با شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حملونقل کشور به چه صورت است؟
قرارداد ما با شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حملونقل کشور به نمایندگی از وزارت راه و شهرسازی بوده و تمامی مکاتبات ما از طریق این شرکت به‌عنوان کارفرمای قرارداد پیش می‌رود. ذی‌نفع دیگری در وزارت راه و شهرسازی به نام سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای وجود دارد که از محل عوارض آزادراه‌های دولتی، امور توسعه و بهسازی راه‌ها را انجام می‌دهد. وجوهی که از محل عوارض آزادراه‌های دولتی اخذ می‌کنیم باید به‌حساب سازمان راهداری واریز کنیم که این وجوه از محل صندوق به‌صورت خودکار تسهیم می‌شود. وجوه عوارض آزادراه‌های دیگر (مانند تهران - شمال و همت - کرج) نیز مستقیما به‌حساب شرکت آزادراهی مربوطه واریز می‌شود.
قابل ذکر است عوارضی که به‌صورت الکترونیکی شناسایی‌شده است حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از شیوه سنتی اخذ عوارض بوده است، زیرا در این روش فرار از عوارض تقریبا به صفر می‌رسد. البته نرخ وصول عوارض مقداری پایین‌تر از روش سنتی بوده و با تاخیر انجام می‌شود.
برای افزایش میزان وصول عوارض چه برنامه‌ای دارید؟
با پلیس راهور برای اخذ عوارض همکاری داریم و قرار است برای ایجاد گلوگاه‌هایی برای وصول سریع‌تر عوارض به ما کمک کنند. از نظر قانون، عوارض آزادراهی پرداخت‌نشده جزو بدهی و دیون فرد محسوب می‌شود، ولی هنوز گلوگاهی وجود ندارد که باعث پرداخت سریع‌تر این عوارض شود. این گلوگاه‌ها می‌تواند هنگام ترخیص خودرو‌ها از پارکینگ‌ها یا در مراکز نقل‌وانتقال خودرو باشد. همان‌طور که بدهی عوارض شهرداری پرداخت می‌شود، بدهی عوارض آزادراهی هم باید پرداخت شود. این ابزار هنوز توسط وزارت راه و شهرسازی پیاده‌سازی نشده است. درصورتی‌که ازنظر قانونی مشکلی نداریم و تنها ازنظر اجرا باید گلوگاه‌هایی برای وصول سریع‌تر عوارض ایجاد شود. در این زمینه تفاهم‌نامه‌ای بین وزیر راه و شهرسازی و فرمانده نیروی انتظامی منعقد شده است. قرارداد ذیل آن تفاهم‌نامه هم برای اجرا ابلاغ‌شده است که امیدواریم به‌زودی اجرایی شود.
عملکرد شرکت در سال گذشته شامل چه مواردی بوده است؟
چهار آزادراه شامل آزادراه‌های تهران-قم، تهران-ساوه، کرج-قزوین و قزوین-زنجان در انتهای اسفند ۱۳۹۷ افتتاح شدند. در سال ۱۳۹۸ در آزادراه‌های بندرعباس – شهید رجایی و قطعه یک تهران – شمال بهره‌برداری سامانه سپندار نیز آغاز شد.
از ابتدای سال ۱۳۹۹ نیز آزادراه‌های همت – کرج و ارومیه – تبریز بهره‌برداری قرار گرفتند. هم‌اکنون آزادراه‌های قم -کاشان، کاشان – نطنز- اصفهان و قزوین – رشت و شرق سپاهان به سامانه‌های شناسایی تردد تجهیز شده و به‌زودی مورد بهره‌برداری قرار خواهند گرفت.
برنامه امسال سپندار شامل چه موارد دیگری است؟
موضوع دیگر نصب سامانه‌های پیمایشی برای توسعه عدالت اجتماعی است؛ در روش سنتی برای پیمایش در کل یک آزادراه یک نرخ عوارض تعیین می‌شود و این نرخ درروش سنتی برای هر میزان پیمایش به‌صورت یک‌جا اخذ می‌شود. برای اجرای عوارض پیمایشی در طول آزادراه سامانه‌هایی در نقاط متعدد نصب می‌شود تا هر خودرو بر اساس میزان مسافت پیموده شده در آزادراه پرداخت انجام دهد. به‌عنوان‌مثال در آزادراه تهران-ساوه حدفاصل تهران تا رباط‌کریم، تعداد چهار دروازه شناسایی تردد نصب‌کرده‌ایم و نرخ عوارض بر اساس پیمایش محاسبه می‌شود.
اجرای این امر در اطراف شهر‌های بزرگ ازجمله کلان‌شهر تهران در برنامه ما قرار دارد. در آزادراه قزوین-رشت و آزادراه کنارگذر شرق سپاهان هم عوارضی پیمایشی پیاده‌سازی خواهیم کرد. برای این منظور مراکز جمعیتی و ورودی و خروجی‌های پرتردد را شناسایی و در جانمایی سامانه‌های شناسایی کاملا پیمایشی لحاظ می‌شود.
ما این آمادگی را داریم که تا حداکثر ظرف یک سال سیستم اخذ عوارض تمامی آزادراه‌های کشور را الکترونیکی کنیم، اما عملی شدن این موضوع کمک دولت و نهاد‌های ذی‌ربط مانند سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران را می‌طلبد.
استراتژی شرکت سپندار چیست؟
استراتژی شرکت سپندار توسعه کمی به همراه ارتقای سطح کیفی خدمات است. سال‌های قبل، پروژه سپندار بیشتر به دنبال جذب آزادراه‌های بیشتری در سطح کشور برای الکترونیکی کردن عوارض آزادراهی بوده است. امسال علاوه بر آن، به دنبال ارتقای سطح کیفی خدمات نیز هستیم تا هم کاربران احساس راحتی بیشتری داشته باشند و هم خدمات منصفانه‌تر ارائه شود. در این راستا بحث عوارض پیمایشی، عوارض شناور و عوارض پویا را در دست اقدام داریم. شناورسازی به این معنا است که در طول ساعت‌های شبانه‌روز و روز‌های مختلف سال، نرخ‌ها متفاوت خواهند بود. در پویاسازی نرخ عوارض بر اساس نوع خودرو تعریف می‌شود. به‌عنوان مثال می‌توانیم به خودرو‌های سنگین در طول شب تخفیف عوارض بدهیم تا بیشتر شب‌ها تردد کنند و در طول روز مخصوصا تابستان که سطح آسفالت جاده بر اثر گرما نرم می‌شود، به روکش آسفالت خسارت وارد نشود. همچنین با پویاسازی نرخ عوارض می‌توان نسبت به توزیع یکنواخت ترافیک عبوری اقدام کرد.
مشکلات الکترونیکی کردن عوارض آزادراهی در کشور چیست؟
نگاه ما در این پروژه ملی و کلان است، ولی در بعضی از ارگان‌های ذی‌ربط بخشینگری وجود دارد. بعضی از نهاد‌ها در مواردی اقدام به ضبط و پلمپ سامانه‌های ما کرده‌اند که این موضوع یکی از تهدید‌های پروژه محسوب می‌شود. این بخشینگری در دو سطح وجود دارد؛ در یک سطح محلی و جغرافیایی است مثلا متولیان شهر جدید محمدیه در نزدیکی قزوین نسبت به نصب سامانه شناسایی تردد در آن منطقه اعتراض دارند. سطح دیگری از بخشی نگری در وزارت راه و شهرسازی وجود دارد. چندین معاونت در وزارتخانه وجود دارد که همگی دغدغه اخذ عوارض به‌صورت الکترونیکی را دارند، ولی سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای به دلیل اینکه میزان وصول عوارض در روش الکترونیکی نسبت به شیوه سنتی کاهش‌یافته و بخشی از درآمد آن سازمان از محل این عوارض بوده است، با ارائه پروژه با این روند مخالف هستند، در صورتی‌که تعهد شرکت سپندار وصول عوارض آزادراهی در لحظه تردد نبوده است، بلکه تعهد ما این بوده که با نصب یک‌سری تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و سرمایه‌گذاری به روش BOT، جدیدترین نسل سامانه پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی را راه‌اندازی کنیم.
