چشم‌انداز اقتصاد ایران در سمینار «دنیای‌اقتصاد» بررسی شد
دیده‌بانی بازارهای ۱۴۰۲
به دنبال برگزاری نشستی درباره آینده اقتصاد ایران و بازار دارایی‌ها، سه کارشناس اقتصادی با بررسی روندهای اقتصادی، به تحلیل آینده شاخص‌های کلان اقتصاد ایران، بازار طلا و ارز و بازار رمزارزها را پرداختند. حسین عبده تبریزی با بررسی آمار تورم، نقدینگی، تراز تجاری، سرمایه‌گذاری و نیروی کار تداوم شرایط فعلی برای اقتصاد ایران در سال آتی را پیش‌بینی کرد. سیامک قاسمی نیز در بخش بازار طلا و ارز با اشاره به عوامل اصلی تاثیرگذار بر این بازار، کانال‌های تقاضای ارز و طلا را مورد بررسی قرار داد. در نهایت، سهیل نیکزاد با بررسی روند بازار رمزارزها از تهدیدها و فرصت‌های این بازار در سال آتی خبر داد.
اقتصاد ۱۴۰۲ به روایت آمار
عبده‌تبریزی در ابتدای سخنانش با اشاره به شرایط بی‌ثبات اقتصاد ایران پیش‌بینی در این شرایط را دشوار دانست و گفت تنها می‌توان با اطلاعات موجود، روندهای ثبت‌شده و اتفاقات مهمی که می‌تواند طی روزها و هفته‌های آتی رخ دهد چند سناریو را برای اقتصاد ایران در نظر گرفت. او بر این نکته دست گذاشت که طی ده سال اخیر سهم بخش صنعت شاهد کاهش بوده است و خدمات به بخش اصلی اقتصاد تبدیل شده؛ بر این اساس سهم صنعت از ۵۴درصد به ۴۰درصد کاهش یافته است. عبده علت این مساله را این‌گونه توضیح داد که توسعه در بخش صنعت به منابع مالی حاصل از صادرات نفت وابسته بوده و با محدود شدن این منابع، صنعت شاهد افول بوده است. او در ادامه سخنان خود گریزی به مساله سرمایه‌گذاری و تشکیل سرمایه ثابت زد؛ بر این اساس با از دست رفتن قدرت خرید و توانایی پس‌انداز، تشکیل سرمایه ثابت به شکل قابل توجهی کاهش یافته و در سه سال اخیر نتوانسته حتی استهلاک سرمایه را پاسخ دهد؛ این بدان معناست که از سرمایه‌های موجود در کشور کاسته شده و این مساله از کاهش رشد در سال‌های آتی حکایت دارد.
او با اشاره به نرخ رشد جمعیت کشور، اصلی‌ترین چالش اقتصاد ایران در بازار کار را نرخ مشارکت اقتصادی دانست. به گفته این اقتصاددان، روند کاهشی قدرت خرید مردم را می‌توان در درآمد سرانه مشاهده کرد؛ بر این اساس و به شکل ریالی، از سال ۸۶ درآمد سرانه شهروندان ایرانی کاهش یافته است و در نتیجه، با توجه به ادامه‌دار بودن این وضعیت تا امروز، تقاضای جامعه ایرانی با کاهش روبه‌رو خواهد شد. عبده تبریزی در ادامه به آمارهای نقدینگی و روند رو به رشد سرعت اشاره کرد و گفت از سال ۹۶ به این سو، سرعت رشد نقدینگی وارد کانال تازه‌ای شده است؛ او با تایید سخن مسوولان مربوطه درباره رشد نقدینگی عنوان کرد با وجود کاهش یافتن سرعت رشد نقدینگی، سرعت رشد پول شدت گرفته و آثار تورمی آن را می‌توان در اقتصاد ایران مشاهده کرد؛ یا به بیان دیگر، گرایش جامعه به نقد نگه داشتن پول خود افزایش یافته و این مساله در ترکیب نقدینگی منعکس شده است.
او تلاش‌های سیاستگذار در این بخش را ناکافی دانست و گفت تغییرات اخیر در نرخ سود نتوانسته این روند را متوقف کند. عبده تبریزی در ادامه به مساله تورم پرداخت و گفت رشد تورم در سال‌های اخیر، علاوه بر فشار بر تولید، حتی خرید و فروش کالا و خدمات را نیز با اختلال مواجه می‌کند؛ از سوی دیگر تورم دهکی حاکی از آن است که تورم عمده فشار خود را بر دوش کم‌برخوردارترها قرار داده است. این اقتصاددان در ادامه به مساله بازگرداندن حاصل از فروش نفت پرداخت و گفت این مساله از خود فروش نفت مهم‌تر است و می‌توان دید ممنوعیت‌های عراق در مبادلات ارزی کشور چگونه اثر خود را بر جای می‌گذارد. او به مسائل ژئوپلیتیک نیز گریزی زد و گفت بدون شک وضعیت جنگ اوکراین و مسائل مربوط به مذاکرات با قدرت‌های جهانی بر وضعیت اقتصادی ایران تاثیر قابل‌توجهی می‌گذارد. او با بررسی تراز تجاری ایران و واردات و صادرات ارزی کشور، از مازاد قابل توجه ارز سخن به میان آورد که به وسیله خروج سرمایه، از تاثیر مثبت آن بر نرخ ارز جلوگیری می‌کند.
سه سناریو برای طلا و ارز
سیامک قاسمی در آغاز سخنان خود به این نکته اشاره کرد که قیمت ارز را می‌توان مهم‌ترین متغیر اقتصاد ایران دانست که تمام تحولات اقتصادی و سیاسی در کشور در این نرخ منعکس می‌شود. او مهم‌ترین متغیرهای تاثیرگذار بر نرخ ارز را به ۶ مورد اصلی تقسیم کرد و گفت باقی بازارهای کشور از طریق بازار ارز، تحولات این ۶ متغیر تاثیرگذار را در خود منعکس می‌کنند. این کارشناس در ادامه تحریم را نخستین عامل تاثیرگذار بر نرخ ارز دانست و گفت اینکه مذاکرات شکست بخورد، در همین وضعیت باقی بماند و یا به توفق منتهی شود نتایج کاملا متفاوتی را بر نرخ ارز و وضعیت اقتصاد ایران برجای خواهد گذاشت. قاسمی چشم‌انداز اقتصادی و رکود تورمی را عامل دومی دانست که بر نرخ ارز اثر می‌گذارد. این کارشناس ریسک‌های سیاسی داخلی را نیز یکی از عوامل تاثیرگذار بر قیمت ارز و در نتیجه بازار دارایی‌ها معرفی کرد؛ از سوی دیگر تغییر سریع سیاست‌های ارزی بانک مرکزی خود یک سیگنال منفی به بازار ارز به حساب می‌آید که بانک مرکزی را مستاصل از ایجاد ثبات در بازار نشان می‌دهد.
او در ادامه بیان کرد که از انتظارات تورمی و رشد نقدینگی نیز نباید غافل شد و از سوی دیگر صادرات نفتی و غیرنفتی، دسترسی به بازگشت ارز و تراز تجاری از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده قیمت ارز خواهد بود. قاسمی قیمت ارز را تحت تاثیر این عوامل دانست و تصمیم‌گیری درباره ارز را منوط به در نظر داشتن تمام این عوامل دانست. او در ادامه به تقاضاهای موجود ارز در اقتصاد ایران پرداخت و آن را به چند دسته عمده تقسیم‌بندی کرد. این کارشناس اقتصادی، یکی از اصلی‌ترین دلایل تقاضای ارز را مربوط به حفظ ارزش سرمایه دانست و گفت در شرایطی که اقتصاد ایران دارای نرخ بهره منفی است، وجود چنین تقاضایی دور از انتظار به نظر نمی‌رسد.
قاسمی با دور از انتظار بودن بازگشت تورم ایران به سطح بلندمدت خود در ۲۰درصد، گفت شکسته شدن روند رو به رشد سرعت افزایش قیمت‌ها با اقدام اقتصادی ممکن نیست و مستلزم اقدامی سیاسی است. این کارشناس یکی از اصلی‌ترین عوامل رشد تقاضا در بازار دارایی را بی‌توجهی سیاستگذار به ارائه ابزار ریالی برای حفظ ارزش دارایی دانست و گفت در غیاب یک نرخ بهره جذاب، طبیعی است که شاهد رشد قیمت دارایی‌ها باشیم. او افزود با افزایش سطح عدم‌قطعیت در اقتصاد ایران توجه فعالان اقتصادی به سمت دارایی‌های امن مانند دلار و طلا بیشتر شده و با مقایسه میان بازار سرمایه و این بازارها می‌توان سطح این توجه را به وضوح درک کرد.
۲۰۲۳ سال رمزارزهاست؟
سهیل نیکزاد در آغاز سخنانش این نکته را گوشزد کرد که بازار رمزارزها بسیار جوان است و تکنولوژی آن تنها ۱۳ سال عمر دارد. به گفته این کارشناس این مساله ضرورت کسب اطلاعات کافی برای ورود به بازار رمزارز را نشان می‌دهد. او گفت که با وجود نبود داده‌های رسمی، با بررسی داده‌های صرافی‌های ایرانی می‌توان فهمید که حدود ۷میلیون نفر در ایران با این پدیده آشنا هستند و این بازار رو به گسترش است. او سه روند مهم بین‌المللی را اصلی‌ترین دلیل اقبال اشخاص به رمزارزها معرفی کرد؛ بر این اساس چاپ پول از سوی دولت‌ها، جنگ و تحریم‌های بین‌المللی و تغییر نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو اصلی‌ترین عوامل اقبال جهانی به رمزارزهاست. این کارشناس با اشاره به نقش مهم رمزارزها در تبادلات گفت که تنها کاربرد رمزارزها سرمایه‌گذاری نیست. او در ادامه افزایش نرخ بهره فدرال‌رزرو و ورشکستگی FTX را مهم‌ترین عوامل ریزشی شدن بیت‌‌کوین در سال گذشته میلادی دانست و با اشاره به برخی متغیرها، از احتمال افزایشی شدن روند بازار رمزارزها در سال جاری میلادی خبر داد. با این حال این کارشناس بر این نکته تاکید کرد که بازار رمزارزها پیش‌بینی‌پذیری پایینی دارد و نباید بر اساس شنیده‌ها در آن دست به معامله زد.
موانع و محرک‌های بازار سهام در سال۱۴۰۲
