این روزها اگر بگوییم جهان دچار بحران مضاعف شده است اغراق نکرده ایم. در غرب و شرق آسیا شاهد تنش های روز افزون، در اروپا بحران اقتصادی، در شمال آفریقا درگیر انقلاب های جدید، در آمریکا جنگ تجاری با چین و تیراندازی های اخیر که مقامات این کشور را نگران کرده است. اما بازهم مثل همیشه همچنان خلیج فارس و گربه میانی آن کانون توجه است. آنقدر که کسی کشتار کشمیر را نمی بیند و تنش نظامی هند و پاکستان نیز.

همچنان حرف و حدیث بر سر ایران است. بازهم ایران، بازهم خلیج فارس و باز هم سه کشور خلیج فارس. اینبار صحبت از شکاف میان کشورهای خلیج فارس است. آیا شکاف به طور جدی شکل گرفته است؟ آیا بن زاید به سمت ایران چرخیده است؟ البته به قول وزیر خارجه کشورمان این چرخش تازه نیست! ایا بحث بر سر پایان جنگ خانمان سوز یمن است؟ آیا این جزیره کوچک دوست داشتنی با برج و باروهای بلند از ایران می ترسد؟ از سلاح های ایران می ترسد؟ ابوظبی از تهران چه می خواهد؟

این سوالی بود که تعدا چشمگیری از خبرنگاران در نشست خبری با ظریف وزیر خارجه کشورمان مطرح کردند؛ درباره این سوال که در پی مدت اخیر شاهد چرخش ناگهانی سیاست امارات متحده عربی نسبت به ایران بوده‌ایم و آیا این احتمال وجود دارد که شاهد چنین چرخشی از سوی عربستان نیز باشیم و آیا کانال ارتباطی پنهانی بین ایران و عربستان وجود دارد، گفت: اجازه بدهید که من از عبارت چرخش ناگهانی استفاده نکنم. ما بارها بر آمادگی خود برای مذاکره با کشورهای همسایه و منطقه تأکید کرده‌ایم. سفره مذاکره برای گفت‌وگو با کشورهای منطقه از جمله امارات و عربستان باز است و هرگاه آن‌ها تمایل داشته باشند که در سیاست‌های خود اصلاحاتی ایجاد کنند و مذاکره را بر درگیری ارجح بدانند و آن را انتخاب کنند، ما از این موضوع استقبال می‌کنیم. در مورد بحث پشت پرده نیز من اطلاعی از این موضوع ندارم که آن را بعید می‌دانم. البته گفت‌وگویی بین مسئولان حج دو کشور ایران و عربستان صورت گرفته است.

ظریف درباره اینکه با توجه به تحولات اخیر در منطقه آیا وقت تنش زدایی فرا نرسیده است، گفت: بنده در ابتدای مسئولیتم در وزارت خارجه در اولین مقاله‌ای که نوشتم دعوت به گفت‌وگو کردم، هم پیشنهاد گفت‌وگو با مقامات سعودی دادم. لذا در گفت‌وگو باز است، ما آمادگی داریم، گفت‌وگو به نفع منطقه، عربستان سعودی و همه کشورهای منطقه است.

ظریف به کدام مقاله اشاره کرد؟

وزیر امور خارجه کشورمان در ۱۲ مرداد ۱۳۹۴ مصادف با ۲۰۱۵ میلادی در مقاله ای که به طور همزمان در ۲ روزنامه عربی( الشروق مصر و السفیر لبنان) پس از توافق وین، با عنوان: «الجار ثم الدار: یک توصیه اخلاقی یا یک ضرورت راهبردی» منتشر شد ،نوشت: «توافق وین یک شروع ضروری برای منطقه بود و نه تنها به ضرر هیچ یک از همسایگان ما ما نیست، بلکه دستاوردی برای تمامی منطقه است، چرا که به یک تنش غیرضروری و دوازده سالهکه بیش از همه منطقه ما را تهدید می کرد، خاتمه داد. اینک زمان پرداختن به کارهای مهمتری است که در راس آنها جستجویراهکارهایی است که به ایران و دیگر کشورهای منطقه برای ریشه کنی عوامل بی اعتمادی و تنش در منطقه کمک کند. تأسیس یک مجمع گفتگوی منطقه ای در منطقه ما و در مرحله بعدی بین کشورهای مسلمان خاورمیانه به منظور تسهیل تعاملات، نیازی اساسی است که می بایست از مدت ها قبل به آن پرداخته می شد. این گفتگوی منطقه ای باید بر اساس اهداف مشترک و برخی اصول عمومی پذیرفته شده بین کشورهای منطقه صورت گیرد که مهمترین آنها عبارتند از: احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی و استقلال سیاسی تمامی کشورها؛ مرزهای غیرقابل نقض؛ عدم دخالت در أمور داخلی سایر کشورها؛ حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات؛ ممنوعیت تهدید یا استفاده از زور؛ و اشاعه صلح، ثبات، پیشرفت و سعادت در منطقه.

اگر قرار باشد که یک موضوع را از میان فجایع جاری منطقه برای شروع مباحثات جدی انتخاب کنیم، یمن یک نمونه خوب خواهد بود. ایران یک رهیافت معقول و اجرایی برای حل این بحران دردناک و غیرضروری ارائه داده است. طرح چهار ماده ای ارائه شده ایران خواستار آتش بس فوری، کمک های انساندوستانه برای غیرنظامیان یمنی، تسهیل گفتگوهای گروه های یمنی داخل کشور و سرانجام هدایت آنها به سمت تشکیل یک دولت فراگیر گسترده وحدت ملی است.

همزمان می توان این گفتگوهای راهبردی را برای اتخاذ گام های مشخص و ایجاد درک بهتر برای حل و فصل و بررسی مسائلی همچون تروریسم و افراط گرایی ، جلوگیری از بروز جنگ فرقه ای و طایفه ای و همچنین تنوع بخشیدن به همکاری های علمی و صنعتی و توسعه و ارتقای روابط بین کشورهای اسلامی منطقه به کار گرفت.

همکاری های هسته ای صلح آمیز می تواند یک نمونه بارز از این گونه همکاری ها باشد. دستیابی به فوائد فناوری صلح آمیزهسته ای بر اساس مقررات بین المللی حق ایران و همه کشورهای مسلمان خاورمیانه است . همکاری تمامی کشورهای منطقه برای دستیابی به چنین اهدافی ضروری است. از موارد قابل پیگیری در این همکاری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد: استفاده از امکانات غنی سازی به عنوان مرکز منطقه ای برای تولید سوختاتمی با همکاری کشورهای اسلامی منطقه در بعد فنی و همچنین تشدید تلاش های بین المللی برای ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته ای در خاورمیانه در بعد سیاسی.

ما کشورهای مسلمان منطقه ما و خاورمیانه، با داشتن مشترکات فراوان و متنوع دینی، فرهنگی، سیاسی، جغرافیایی تمامی لوازم ضروری برای یک همکاری سازنده و مفید برای همه مردم منطقه و جهان را در اختیار داریم. چالش های فراوان موجود در منطقه ما آن چنان مهم و جدی است که نباید با بحث های فرقه ای و اختلافات شخصی، بیش از این از شروع شجاعانه و آینده نگرانه این همکاری حیاتی برای برخورد با ریشه های ناآرامی در منطقه خاورمیانه اسلامی و به ویژه منطقه خلیج فارس طفره برویم و به امید حل مشکلاتمان توسط دیگران باشیم که خود نقشی اساسی در ایجاد این مشکلات داشته اند.این فرصتی یگانه برای تعامل است و مردم ما به حق از ما انتظار دارند که آنرا به هدر ندهیم. وَ قُلِ اعْمَلُواْ فَسَیرَی اللَّهُ عَمَلَکمْ وَ رَسُولُهُوَ الْمُؤْمِنُونَ (توبه ۱۰۵)»

وزیر امور خارجه کشورمان در کنفرانس خبری خود با خبرنگاران همچنین در پاسخ به سوال خبرنگار کیهان گفت: «برجام پشتوانه مقاومت شد»

با توجه به این مقاله و دیگر سخنرانی های ظریف و ده ها توئیت درباره منطقه نشان از نوع و رویکرد گفتمانی وزیر خارجه دارد. ظریف با دیپلماسی عمومی مثبت منطقه گرایی، از سال اول اغاز خدمت خود این مهم را با کشورهای منطقه مطرح کرد. حاصل آن گذر بحران سوریه از جنگ بود و عراق فعلی. حاصل آن این روزها تماس های پشت پرده امارات با تهران است. حاصل آن رابطه قطر و ائتلافی است که ظریف با آن کشورهای عربی را نقره داغ کرد . ائتلافی از آنکارا و دوحه که سبب شد قطر بر بحران عربی چیره شود.

ظریف با برجام، بر کشورهای عربی مقابله کرد که امروز آنها از جنگ با ایران دست کشیده اند. ظریف با برجام نفوذ ایران در منطقه را تقویت کرد. رفت آمدهای دیپلماتیک شدت بخشید. و امروز عرب ها به فکر گفتمان تازه با ایران افتاده اند. امروز حتی مصر نیز مانند مصر مرسی و مصر مبارک نیست. السیسی رئیس جمهور مصر تا کنون خود را در تنش های خلیج فارس دخالت نداده است و حتی موضعی هم اتخاذ نکرده است و در سکوت مطلق است. اردن نظری ندارد. همتای عمانی ظریف همچنان به تهران می آید، دوحه پرچم پیروزی بر عرب ها بلند کرده است. کویت نیز موضعی محتاط گرفته است. عراق نیز که تکلیفش مشخص بود. در نهایت بن زاید که به قول ظریف یکی از «ب» ها از تیم «ب» حذف شده است.

در نهایت سعودی و بحرین مانده اند که آنهم مقامات سعودی مدعی شده اند که با تهران تماس هایی داشته اند، اما وزیر خارجه کشورمان در نشست خبری با خبرنگاران دراینباره اظهار بی اطلاعی کرد و گفت که گفتگوها با سعودی درباره حج بوده است.

رسانه های خبری چه می گویند؟

وب سایت خبری العرب آنلاین با عنوان حرکت ایران،عربستان سعودی و امارات متحد عربی به سمت اطمینان و تضمین دهی نوشت:

آنچه میان ایران از یک سو و امارات متحده عربی و عربستان سعودی از سوی دیگر در جریان است فقط تلاش برای تامین امنیت دریانوردی نیست بلکه همچنین در سطح امنیت ملی دو  کشور (امارات و عربستان) است. عربستان و امارات از ایران انتظار دریافت تضمین هایی را دارند تا گام های خود را برای بهبود روابط بردارند: تضمین هایی برای امنیت راهبردی و نقش این دو کشور در تامین امنیت دریانوردی در خلیج فارس است.

آنچه امروز این دو کشور را در تلاش برای توافق با ایران تشویق می کند دو عامل است: نخست این که رئیس جمهور و وزیر امور خارجه آمریکا با جدیت برای گفتگو با ایران تلاش می کنند. بنابراین جای نگرانی نیست چنانچه عربستان تغییر جهت دهد و به سمت گفتگو با این کشور برود.

عامل دوم این است که ایران نیز خود دستش را به سوی این کشور دراز کرده و برای گفتگو با این دو تلاش می کند. این حقیقتا فرصتی است برای منطقه که امارات و عربستان با ایران گفتگو کنند. همچنین این فرصتی برای ایران و تمامی کشورهای منطقه است. این به نفع عربستان است که پیش از تفاهم با آمریکا با ایران به تفاهم برسد.

روزنامه آسیا تایمز هنگ کنگ با عنوان تانگوی امارات متحده عربی با تهران نوشت:

اقدامات اخیر امارات متحده عربی از جمله دیدار فرماندهان گارد ساحلی این کشور با همتایان ایرانی و نیز امتناع از مقصر خواندن ایران در حمله به نفتکش های امارات نشان می دهد امارات درحال ترمیم روابط خود با ایران است و در عین اتخاذ اقدامات دوجانبه برای تنش زدایی در خلیج فارس ، متحد خود یعنی عربستان سعودی را نیز در تنگنا قرار می دهد.

ظریف در حالی گفتمان منطقه ای را پیش می برد که حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در سال اول ریاست جمهوری خود  در مجمع عمومی سازمان ملل پیام دولتش را مبارزه با خشونت و افراط گرایی اعلام کرد که این یعنی گفتگو با عرب های منطقه....و از همان مجمع، در روزهای اخیر پیام های صلح از طرف سعودی به گوش می رسد.

شاید سردار قاسم سلیمانی در دیدار با ظریف به این علت شکست قطعی آمریکا را اعلام کرد و گفت: « به شما تبریک می گویم که بدلیل انتساب به رهبر معظم، حکیم و فرزانه عالم اسلام و جهان، مورد غضب و دشمنی آمریکا قرار گرفته اید.»

سردار حاج قاسم سلیمانی خطاب به او گفت: «اقدام آمریکا در تحریم شما ثابت کرد که جنابعالی بعنوان مسئول سیاست خارجی کشور، تاثیری عمیق بر افکار عمومی و بویژه مردم آمریکا نسبت به جهالت رهبران این کشور دارید.»

پیام سردار حاکی از آن است که آمریکا در خلیج فارس و منطقه شکست خورده است راه دیپلماسی ایران به همراه بازوی نظامی آن تا کنون از مسیر درست گذشته است. مسیری که به عرب ها ختم می شود برای ایجاد منطقه گرایی مثبت و غلبه بر هژمونی که سالیان است مانند موریانه به جان خاورمیانه بحران زده افتاده است.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.