زنگ های خطر برای اقتصاد نفتی به صدا درآمد
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی اعلام کرده است تولید نفت در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا کم هزینه تر است، به عبارت دیگر هزینه ۱۰ دلاری تولید هر بشکه نفت در ایران در قیاس با دیگر کشورها پایین تر است و هر چند این نکته مزیت تلقی می شود اما بررسی وضعیت اقتصاد ایران نشان می دهد در صورت تداوم وضعیت کنونی میزان تولید نفت ایران در سال های آتی کاهش خواهد یافت و ایران باید خود را آماده تولید نفت با هزینه هایی بالاتر و به تبع آن سود کمتر نماید.
ایران چقدر نفت تولید کرده است؟
برآوردهای صورت گرفته نشان می دهد از مجموع ۹۸ میدان نفتی در ایران، از سال ۱۹۱۳ تا کنون ۷۲ میلیارد بشکه نفت استخراج شده است. در شرایط کنونی اما با توجه به کاهش سالیانه میادین نفتی در ایران و کاهش تولید چاه های جدید، بررسی نحوه عملکرد چاه‌ها اهمیت فراوانی دارد.
بحران نفتی در راه است
اقتصاد ایران وابستگی بالایی به نفت دارد. دولت ها طی دهه های گذشته همواره در تلاش برای کاهش میزان وابستگی اقتصاد ایران به نفت بوده اند. در شرایط کنونی حدودا ۳۰ درصد از درآمدهای ارزی ایران را درآمد ناشی از صادرات نفت تشکیل می دهد اما به نظر می رسد این روند چندان قابل تداوم نیست.
ایران حالا بیش از صد سال است که اقتصادش با نفت آشناست اما با این حال به دلیل تحریم‌های امریکا نتوانسته است در سال‌های گذشته سرمایه گذاری مناسبی در این حوزه، یعنی استراتژیک‌ترین حوزه اقتصادی داشته باشد. بحران در سرمایه گذاری در این صنعت، بحرانی تکنولوژیکی را نیز شامل می‌شود.
ایران در شرایط کنونی از تکنولوژی روز بهره‌برداری از میادین نفتی برخوردار نیست این در حالی است که نفت شیل یا نفت نامتعارف تحت تاثیر پیشرفت‌های عظیم تکنولوژیکی توانسته است به بهره‌برداری برسد و حالا دارندگان ذخایر نامتعارف نفت به رقبایی جدی برای دارندگان سنتی نفت بدل شده اند. این چنین است که نقش اوپک در مناسبات بازار جهانی نفت تغییر کرده و سهم این سازمان از بازار جهانی نفت کاهش یافته است اما در مورد ایران وضعیت چگونه خواهد شد؟
و اما ایران
بررسی ها نشان می دهد ایران تا اواسط دهه آینده می‌تواند از ذخایر توسعه نیافته برای جبران کاهش برداشت از ذخایر توسعه یافته خود استفاده کند. این بدان معناست که ذخایری که هنوز آماده بهره برداری نیستند باید به مرحله ای برسند که بتوان از آنها بهره برداری را آغاز کرد. مشکل اصلی اما پس از اواسط دهه آینده آغاز می شود، وقتی که حفظ نرخ تولید در همان سطح مستلزم بهره برداری از تعداد بیشتری چاه، تزریق مقادیر بیشتری گاز طبیعی، استخراج مصنوعی و سرمایه گذاری در این بخش است. بنابراین علیرغم آن که انتظار می‌رود درآمد ناخالص افزایش یابد، افزایش هزینه‌های تولید به علاوه افزایش مصرف در داخل کشور، اجازه افزایش صادرات را از سطح مشخص
پس از سال ۲۰۲۵ نمی‌دهد. به این ترتیب صنعت نفت و گاز در ایران نیاز به تکنولوژی و سرمایه‌گذاری به صورت جدی دارد. به این منظور، دولت ایران برای جذب ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار برای بخش بالادستی مطابق با برنامه توسعه ششم، ۵۰ پروژه نفتی و گازی
در راستای سرمایه‌گذاری خارجی در عرصه بین‌المللی مطرح کرده که در قالب قراردادهای بیع متقابل که در سال ۱۹۸۹ تصویب شده است، اجرا می‌شود. طبق این قراردادها، پس از توسعه میادین، مالکیت در نهایت به شرکت ملی نفت ایران باز می‌گردد و شرکت خارجی نمی‌تواند بر میادین نفتی مالکیت داشته باشد که البته اصلاحاتی در این زمینه انجام شده است. از سوی دیگر، نگرانی‌ها در مورد شرایط آب وهوایی، سیاستگذاری‌هایی را در راستای کاهش انتشار کربن دی اکسید، همراه داشته است و بدین‌گونه جذابیت سوخت‌های فسیلی کاهش یافته است. در واقع توافق پاریس در راستای محدود کردن افزایش دمای جهانی تا دو درجه سانتیگراد، تنها اجازه انتشار یک تریلیون تن کربن دی اکسید را داده است که منجر به محدود شدن افزایش رشد تقاضای نفت تا ۰.۶ درصد در سال ۲۰۳۰ شده است.
هزینه‌های تولید رو به افزایش است
شکل ۱ تولید نفت خام، صادرات و مصرف فراورده‌ها را از سال ۱۹۸۰ نمایش می‌دهد. در حال حاضر ظرفیت پایدار برای استخراج نفت خام در حدود ۳.۷ میلیون بشکه در روز تخمین زده شده است. در طی دو دهه اخیر، ظرفیت تولید همواره مابین ۳.۶ تا ۴.۱ میلیون بشکه در روز نوسان داشته است. اگرچه صادرات نفت پس از مدت اندکی از توسعه اولین میادین آغاز شد و تا اواسط دهه ۱۹۷۰ به ۵.۵ میلیون بشکه در روز رسید، با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ به یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت. صادرات نفتی پس از رشد مجدد، بار دیگر در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ به دلیل تحریم‌ها کاهش یافت.
همان طور که گفته شد با هزینه‌ای در حدود ۱۰ دلار به ازای هر بشکه، تولید نفت در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا کم هزینه‌تر است. اما توجه به این نکته حائز اهمیت است که جبران کاهش استخراج از میادین توسعه‌یافته، تنها با بهره‌برداری از ذخایر توسعه‌نیافته و ذخایری که استخراج از آنها سخت‌تر است، امکانپذیر می‌شود و لزوم استفاده از روش‌هایی همچون EOR را گوشزد می‌کند که هزینه‌های تولید نفت افزایش و به تبع آن سود را کاهش می‌دهد. علاوه بر این رشد تقاضای هیدروکربن‌های مایع در داخل کشور، مسئولیت دیگری بر دوش صنعت نفت ایران قرار می‌دهد.
بر این اساس کاهش نرخ تولید چاه‌های نفت باید مورد توجه قرار گیرد. ظرفیت تولید از میادین بهره‌برداری شده از ۳.۷ میلیون بشکه در روز در سال۲۰۱۵ به ۲.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۴۰ میرسد که این زنگ خطری است که با تزریق گاز و آب به چاه‌های موجود از روند کاهش آن جلوگیری می‌کنند. در عین حال براوردها نشان می‌دهد ظرفیت تولید از میادین توسعه نیافته از ۹۰ هزار بشکه در سال به یک میلیون بشکه در سال ۲۰۲۷ میرسد، اما بعد از آن این ظرفیت به ۶۲۰ هزار بشکه در سال ۲۰۴۰ میرسد که این امر نشانگر اهمیت توجه به میادین توسعه‌نیافته است.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر