به گفته امید محبی دبیر ستاد ملی صبر (صلح، بخشش و رضایت) قوه قضائیه، شمار زیادی پرونده های قصاص وجود داد که به خاطر بوق زدن و جای پارک، فردی کشته شده و اغلب این افراد از نظر اجتماعی سطح پایین نیستند و بعضا دارای تحصیلات عالی و شغل مناسب هستند.

این مقام مسئول در قوه قضاییه، حدود 10 روز پیش با این گفته زنگ خطر را نسبت به نزاع در جامعه و عوامل شکل گیری آن به صدا درآورد و کارشناسان نیز پیش از این بارها نسبت به شمار زیاد نزاع در جامعه هشدار داده اند.

صحنه های گاه و بیگاه از نزاع در سطح شهر نیز گواه این است که درگیری بین افراد آن هم بر سر مسائل پیش پا افتاده (از نحوه رانندگی گرفته تا جای پارک و کرایه تاکسی) روبه افزایش است. همچنان که آمارهای رسمی هم وضعیت «نزاع» را در کشور به ویژه در پایتخت نگران کننده نشان می دهد.

سازمان پزشکی قانونی آمار مصدومان نزاع را که پارسال به مراکز این سازمان مراجعه کرده اند، ۵۴۷ هزار و ۲۱ نفر اعلام کرده که حدود دو سوم آن مردان هستند.

اگر چه آمار مراجعان سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ کاهشی سه درصدی را نشان می دهد، نباید فراموش کرد این آمارهای رسمی صرفنظر از نزاع های خیابانی است که اغلب برای آنها پرونده ای تشکیل نمی شود.

در این میان سهم تهران از همه استان های کشور بیشتر است و براساس گزارش های رسمی استان های تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشترین آمار مراجعان نزاع را در کشور دارند.

قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی، نزاع را دومین عامل مرگ و میر ناشی از حوادث در کشور پس از تصادفات رانندگی اعلام کرده است. با وجود پیگیری خبرنگار ایرنا اورژانس تهران حاضر نشد گزارشی از وضعیت مصدومان نزاع در این استان ارائه کند.

مسعود قادی پاشا مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران در همین رابطه گفت که پارسال نزاع بیشترین حجم معاینات را به خود اختصاص داده و مصدومان حوادث رانندگی در رده بعدی قرار دارد.

اداره کل پزشکی قانونی استان تهران نیز در آخرین گزارش خود اعلام کرده که از ابتدای فروردین تا پایان آبان ماه امسال ۶۴هزار و ۲۳۱ نفر به دلیل آسیب های ناشی از نزاع به مراکز پزشکی قانونی این استان مراجعه کردند. این رقم در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۹درصد کاهش را نشان می دهد که بیش از نیمی از آنها زن هستند.

جامعه بی طاقت است

کارشناسان، بر این باورند که حجم بالای پرونده های نزاع ریشه در مسائل اجتماعی دارد.

مدیرگروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است: جامعه ما (حتی شهرهای بزرگ) سنتی و با باورهای دینی است، به همین دلیل بالا بودن آمارهای نزاع نگران کننده است و این آمارها برازنده جامعه مدعی اخلاق اسلامی نیست.

محمد زاهدی اصل افزود: در موارد متعدد شاهدیم که یک حادثه کوچک و یا یک تصادف رانندگی ساده افراد را برآشفته کرده و به چنان عصبیتی می رساند که با یکدیگر درگیر شده و به روی هم چاقو و چوب و زنجیر چرخ می کشند که بسیاری از این نزاع ها به دادگاه نمی رسد و جزو آمار رسمی هم به شمار نمی آیند.

وی علت اصلی آمار بالای نزاع در پایتخت را پایین آمدن آستانه تحمل افراد دانست و گفت: عوامل محیطی، عوامل اقتصادی و ناامنی در جامعه از مهمترین عواملی است که آستانه تحمل افراد را پایین می آورد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: شرایط زندگی کنونی در تهران اعم از آلودگی هوا و سنگین شدن تنفس، انتشار انواع پارازیت ها در هوا، شرایط نامطلوب اقتصادی خانوارها و فشار معیشتی و وضعیت ترافیک در کاهش آستانه تحمل افراد نقش دارد، این عوامل بر روی هم سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی انسان را تهدید می کند و فضایی ایجاد می کند که در آن افراد نمی توانند یکدیگر را تحمل کنند و رفتار مناسبی با همنوع خود داشته باشند.

وی ادامه داد: وقتی مردم نمی توانند هوای سالم و زندگی سالم داشته باشند چگونه می توان از آنها انتظار داشت که مناسبات درستی با دیگران داشته باشند، از سوی دیگر شاهد افزایش روزانه قیمت ها هستیم زیرا هیچ کنترلی روی بازار نیست، به همین دلیل قشر کم درآمد جامعه از نظر معیشتی تحت فشار است.

این استاد دانشگاه با اشاره به فضای ناامنی که بر روان مردم تاثیر می گذارد اظهار کرد: سومین عامل موثر در عصبیت جامعه، رفتار مدیران و مسئولان جامعه و بحث و جدل هایی است که بین آنها در می گیرد، زیرا وقتی گروه های مرجع (نخبگان، مدیران و مسئولان) با هم رفتار ناخوشایند و درگیری دارند، این مساله در جامعه اضطراب ایجاد می کند و طبیعتا این یکی از بسترهایی است که باعث افزایش نزاع می شود، به طور مثال این مساله عجیب و ناراحت کننده است که سخنگوی قوه قضائیه دخالت برخی آقازاده ها و مسئولان را در قاچاق و فساد اعلام می کند.

وی افزود: در این شرایط رسانه ملی نیز که باید با برنامه های مناسب و آموزشی به مردم آرامش بدهد با پخش اخبار به مردم بیشتر استرس وارد می کند، نمونه آن را در زلزله اخیر تهران دیدیم که بسیاری از مردم شب را در خیابان و پارک گذراندند و زیرنویس های تلویزیون آرامش مردم را به هم می زد، کاملا طبیعی است که این افراد با حالت عصبی که در آنها ایجاد شده، در مقابل کوچکترین حرفی واکنش نشان می دهند و از کوره درمی روند.

زاهدی اصل با بیان اینکه بهبود اوضاع به گروه های مرجع بستگی دارد، گفت: هر چه این گروه ها بهتر مراقب رفتار خود باشند و کمتر گزارش های نگران کننده بدهند و کمتر رجز خوانی کنند و هرچه نهادهای نظارتی به وظیفه خود عمل کنند، جامعه کمتر نگران می شود، البته این بدان معنی نیست که واقعیت ها را کتمان کنند بلکه از انتشار اطلاعات غیرضروری که مردم را نگران می کنند بپرهیزند.

وی آمار نزاع در تهران را هشدار به مسئولان دانست و افزود: افزایش ناگهانی قیمت ها و چند برابر شدن یک روزه نرخ کالاها به ویژه برای سرپرستان خانوار، فشار اقتصادی و اضطراب و شرمندگی از خانواده را به دنبال دارد که نتیجه آن کاهش آستانه تحمل و تبعات دیگری همچون افزایش نزاع است.

نابرابری اجتماعی و خشونت

یک عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی نیز دراین خصوص گفت: نزاع و درگیری یک رفتار خشونت بار است که در مقوله رفتارهای پرخاشگرانه جای می گیرد.

ستار پروین اظهار کرد: خشونت رفتاری است که یک فرد یا گروهی با برنامه یا بدون برنامه به شکل عینی و ذهنی علیه خود یا دیگری صدمات روانی، اجتماعی و و جسمی اعمال می کند.

وی تصریح کرد: آمار آسیب های اجتماعی به طور کلی در کشور بسیار بالاست، این مساله نشان می دهد نباید صرفا به دنبال عوامل خرد و فردی در شکل گیری آنها باشیم، بلکه حجم بالای انواع آسیب های اجتماعی از جمله نزاع و درگیری بیانگر آن است که ریشه این مسائل، عوامل ساختاری جامعه است.

پروین گفت: در جامعه ای که فاصله عمیقی بین داشته ها و واقعیت های زندگی افراد با ایده ال ها و انتظارات آن ها هست؛ در جامعه ای که حداقل به شکل ذهنی، آینده برای بخش عمده ای از افراد پرابهام است و یا ناامنی ذهنی نسبت به آینده وجود دارد؛ در جامعه ای که محرومیت نسبی برای بخشی از افراد برای رسیدن به ایده آل ها احساس می شود؛ در جامعه ای که مرز خواسته ها و آرزوها مشخص نیست؛ در جامعه ای که نابرابری اجتماعی- اقتصادی نمود دارد ؛ در جامعه ای که افراد به طور مکرر در طول روز تحت تاثیر فشارهای اجتماعی و اقتصادی قرار می گیرند و در جامعه ای که پول و ارزش های مادی بر شئونات زندگی و همه روابط انسانی ما، حاکم شده، طبیعی است که انتظار رفتارهای خشونت بار از همه آحاد جامعه از جمله جوانان داشته باشیم.

به گفته وی، در واقع روی آوردن بخشی از افراد جامعه برای رسیدن به انتظارات از طریق ابزارهای غیرقانونی و نامشروع «از جمله رفتارهای خشونت بار» می تواند پیامد این وضعیت اجتماعی باشد.

به گفته این استاد دانشگاه، در گذشته خشونت ها عمدتا در محیط بیرون و در خیابان ها و فضای عمومی اتفاق می افتاد اما اکنون شاهدیم که خشونت به درون نهادهای جامعه پذیری همچون خانواده و مدرسه هم کشیده شده، مثلا این خشونت را در خانواده علیه کودکان و یا علیه سالمندان، علیه زنان و مردان می توانیم مشاهده کنیم.

وی تصریح کرد: این وضعیت به این معناست که خانواده و مدرسه که در هر جامعه ای وظیفه تربیت و انتقال ارزش های جامعه را عهده دار هستند، خود قربانی خشونت ها شده و به باور برخی صاحبنظران«کژ کارکرد» شده و یا کارکرد خود را از دست داده اند بنابراین نه تنها اثرگذاری این دو نهاد اصلی جامعه در کنترل خشم افراد کم شده است بلکه خود قربانی خشونت شده اند.

نابرابری بیشتر؛ خشونت بیشتر 

این استاد دانشگاه با بیان اینکه خشونت را از 2 بعد می توان بررسی کرد، گفت: یک بعد آن مربوط به کسی است که خشونت می ورزد و بعد دیگر بزه دیده و یا قربانی خشونت است که هر دو نیازمند پژوهش های بیشتری هستند؛ قربانی شناسی یا بزه دیده شناسی یکی از حوزه های علمی است که در بسیاری از کشورها پیمایش ها و مطالعات خاص خود را دارد ، موضوعی که در کشور ما مغفول مانده است، در این گونه پژوهش ها، ویژگی کسانی که قربانی خشونت می شوند از نظر جنسیت ، طبقه و سن مورد توجه قرار می گیرد.

این کارشناس علوم اجتماعی با اشاره به تاثیر برنامه های صدا و سیما در تشدید نابرابری های اجتماعی، افزود: فیلم ها و سریال ها، انتظارات و توقعات را افزایش می دهد، به طور مثال تجمل گرایی در این برنامه های تلویزیونی ترویج می شود، در حالی که درصد محدودی از افراد جامعه ما به این صورت زندگی می کنند.

پروین تصریح کرد: نمونه دیگر پخش برنامه های آشپزی از تلویزیون است، حال آنکه که بخشی از افراد جامعه محتاج حداقل های معیشتی هستند، این برنامه ها فاصله افراد با واقعیت ها زندگی خود را افزایش می دهد و افراد با دیدن آنها تحت فشار قرار می گیرند.

وی افزود: انتظارات جامعه باید محدودتر شود، برنامه های تبلیغاتی و محتوای رسانه ها نیز باید کنترل شده و منطبق بر طبقه متوسط و پایین جامعه باشد نه صرفا تبلیغ ایده آل ها و واقعیت های زندگی قشر مرفه زیرا با ترویج ارزش های طبقه ثروتمند که برای قشر پایین دست نیافتنی است، طبیعی است که برخی افراد برای رسیدن به ارزش های مذکور به رفتارهای خشوت بار ، جرم و و انواع آسیب های اجتماعی رو بیاورند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: نابرابری های اجتماعی به ویژه نابرابری های اقتصادی در جامعه - در بعد عینی و ذهنی آن - مشاهده می شود و این شکاف و احساس محرومیت نسبی روز به روز بیشتر می شود، این مساله آستانه تحمل افراد را کاهش می دهد و باعث می شود به خشونت و رفتارهای خشونت بار رو بیاورند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره راهکارهای کاهش آسیب های اجتماعی به ویژه خشونت نیز گفت: بخشی از این راهکارها مربوط به واقعیت های ساختاری جامعه است که باید اصلاح شود، ما باید برای بهبود شرایط اقتصادی و معیشتی و کاهش نابرابری اجتماعی در کشور چاره اندیشی کرده و برنامه مدون و مشخصی داشته باشیم که حالت شعارگونه هم نداشته باشد، کشورهایی موفق شده اند آمار خشونت و جرم را کاهش دهند که احساس محرومیت نسبی و فاصله واقعیات و انتظارات جامعه را به حداقل رسانده اند زیرا هر چقدر این فاصله ها زیادتر شود، طبیعی است که انتظار انواع آسیب های اجتماعی مثل خشونت را داشته باشیم.

وی با ابراز امیدواری نسبت به کاهش این آسیب ها در کشور اظهار کرد: با استفاده از پتانسیل ها و ظرفیت هایی که در جامعه و حاکمیت وجود دارد می توان این مسائل را حل کرد یا حداقل تقلیل داد به شرطی که بتوانیم واقعیت های جامعه را به صورت علمی و واقع بینانه ببینیم و برای آنها برنامه ریزی کنیم.

عصبانی ترین های جهان

یک موسسه افکارسنجی آمریکایی چندی پیش در گزارش سالانه سال 2017 خود از احساسات جهانی در 142 کشور، ایرانی ها را عصبانی ترین کشور دنیا معرفی و اعلام کرد که 50 درصد جمعیت ایران عصبانی هستند. در این رده بندی عراق و سودان جنوبی بعد از ایران قرار دارند.

 

اگر چه کارشناسان مسائل اجتماعی می گویند که این آمارها اعتباری ندارد و نمی شود به آن تکیه کرد اما آمار چند هزار نفری که سالانه درگیر نزاع می شوند را نمی شود نادیده گرفت.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.