طرح محرمانه انگلیس برای نفت خاورمیانه در دوران جنگ سرد

ايسنا : دهه ۱۹۵۰ زمان دشواری برای کشورهای دو سوی پرده آهنین بود. جنگ جهانی دوم به پایان رسیده بود و نقش مهم نفت پس از آن باعث شده بود سازمان‌های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا در طراحی سناریوهایی برای حمله احتمالی شوروی به خاورمیانه وقت تلف نکند.

شاید این مساله برای نسل‌های جوان‌تر عجیب به نظر برسد، اما برای کسانی که جنگ سرد و پارانویایی که هر دو طرف گرفتار آن شده بودند را به یاد می‌آورند این طور نیست. در دهه ۵۰ سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا نگران گسترش احتمالی بیشتر شوروی به خاورمیانه بودند که در آن زمان، منبع اصلی نفت خام برای هر دو کشور بود. هیچ تعجبی ندارد که این منطقه یک موضوع امنیتی مهم برای هر دو کشور به شمار می‌رفت.

خبرگزاری اسپوتنیک روسیه با اشاره به اسنادی که اخیرا از سوی هر دو کشور انگلیس و آمریکا از رده محرمانه خارج شده‌اند، نوشت: نخستین طرح از سوی ترومن، رییس جمهور آمریکا در سال ۱۹۴۹ پیشنهاد شد. این طرح‌ها که "انکار نفت" نام گرفت، شامل خرابکاری پرسنل شرکت‌های نفتی فعال در خاورمیانه در میادین نفتی و پالایشگاه‌هایشان در صورت تهاجم شوروی بود تا بدین ترتیب دسترسی مهاجمان به این کالای قیمتی را محدود کند.

اگرچه این طرح‌ها منطقی به نظر می‌رسیدند، اما انگلیسی‌ها با مشکلاتی نیز مواجه بودند. نفوذ این امپراتوری در خاورمیانه رو به افول بود. طبق اسناد منتشره، تصور می‌رفت همکاری دولت‌های ایران و عراق با شرکت‌های نفتی برای خرابکاری در صنعت نفت خودشان بعید باشد. دلیل این امر این بود که با وجود کودتای سال ۱۹۵۳ تحت حمایت آمریکا در ایران که شاه را به قدرت بازگرداند و شرکت BP را در راس صنعت نفت ایران قرار داد،  انگلیس دیگر حضور سلطه‌جویانه‌ای در این دو کشور نداشت. اگرچه شرکت BP در راس این صنعت بود، اما دولت ایران پالایشگاه‌ها را کنترل می‌کرد و پالایشگاه‌های بیشتری می‌ساخت.

سناریوی تهاجم شوروی نه تنها شامل میادین نفتی بلکه پالایشگاه‌ها نیز بود. انگلیس که نگران بود دولت‌های ایران و عراق احتمالا تمایلی برای داشتن نقشی در برنامه‌های خرابکاری ندارند، چند گزینه بیشتر برای دور نگهداشتن شوروی از نفت نداشت. حملات هوایی منطقی‌ترین گزینه بود، اما این گزینه مشکلی داشت زیرا هواپیماهای کافی برای انجام حملات ضروری در صورت وقوع تهاجم وجود نداشت. در نتیجه گزینه هسته‌ای از سوی کمیته مشترک روسای کارکنان در دهه ۱۹۵۰ روی میز قرار گرفت. مذاکراتی با مقامات اطلاعاتی و نظامی آمریکا درباره استفاده مشترک از حملات هسته‌ای به پالایشگاه‌های تحت کنترل دولت در عراق و ایران انجام گرفت، اما هیچ سند منتشر شده‌ای که نشان دهد برنامه هسته‌ای تصویب شد، وجود ندارد.