«حافظه ما» از نسلکشی سربرنیتسا
مراسم خاکسپاری 14تن دیگر از قربانیان نسلکشی سربرنیتسا که 29سال پیش به قتل رسیدند، 11 ژوئیه در قبرستان پوتوچاری بوسنیوهرزگوین برگزار می‌شود. بریز موجیچ، یکی از قربانیان نسلکشی سربرنیتسا، وقتی توسط صرب‌‌‌ها به قتل رسید، 17سال بیشتر نداشت. برادر و پدر بریز نیز در سربرنیتسا به قتل رسیدند. نسلکشی سربرنیتسا، بزرگ‌ترین فاجعه انسانی در اروپا پس از جنگ جهانی دوم بهشمار می‌رود. قربانیان این کشتار در گورهای دستهجمعی دفن شدند. طبق روال هر سال، برخی اجساد، از گورهای دستهجمعی خارج و پس از آزمایش ژنتیک و تشخیص هویت، در قبرهای جداگانه دفن میشوند. غیرنظامیان بوسنی پس از اشغال شهر سربرنیتسا توسط صرب‌‌‌ها به فرماندهی ژنرال «راتکو میلادیچ» در 11 ژوئیه سال 1995 قتل عام شدند.
سی‌سال پس از کشتار 8هزار مسلمان بوسنیایی، ماه گذشته سازمان ملل متحد قطعنامه‌‌‌ای را با اکثریت آرا به تصویب رساند که براساس آن یازدهم ژوئیه به‌‌‌عنوان «روز بین‌المللی تامل و بزرگداشت نسلکشی 1995 در سربرنیتسا» نامیده شد. 84عضو سازمان ملل از جمله ایران به پیش‌‌‌نویس قطعنامه‌‌‌ای رأی دادند که براساس آن یک‌روز در سال به بزرگداشت بیش از 8هزار مسلمان بوسنیایی که یازدهم ژوئیه سال 1995 توسط صرب‌‌‌های بوسنی کشته شدند، اختصاص مییابد. 19عضو ازجمله صربستان، چین، روسیه و مجارستان به این قطعنامه رأی منفی و ۶۸عضو دیگر این سازمان نیز به آن رأی ممتنع دادند.
در ماه‌‌‌های پایانی جنگ خونین بوسنی در سال‌های 1374-1371، سازمان ملل با هدف حفاظت از مردم غیرنظامی، شهر سربرنیتسا را به‌‌‌عنوان منطقه امن اعلام کرد و نیروهای صلحبان هلندی وظیفه حفاظت از آن را برعهده گرفتند، اما پس از حمله به افراد غیرنظامی، صلحبانان هلندی بدون توجه به وظایف محوله خود، منطقه را ترک کردند و با استقرار گروه مسلح افراطی در این ناحیه، بیش از 8هزار نفر از مسلمانان قتل عام شدند و به این ترتیب یکی از جنایات فجیع قرن بیستم رقم خورد.
علاوه بر آرای دادگاه بین‌المللی کیفری برای یوگسلاوی سابق و رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در مورد نسلکشی در سربرنیتسا، در ژوئیه ۲۰۱۴ دادگاهی در هلند حکم داد که مسوولیت حقوقی کشتار بیش از ۳۰۰مرد و کودک مسلمان بوسنیایی در شهر سربرنیتسا بر عهده دولت هلند است. بوسنی تلاش‌‌‌هایی را آغاز کرد تا قطعنامه نسلکشی در سربرنیتسا را به جای شورای امنیت در مجمع عمومی سازمان ملل و بدون دخالت عامل وتو بهتصویب برساند. در پی تلاش‌‌‌های صورت‌گرفته، قطعنامه ارائه‌‌‌شده توسط آلمان و رواندا در این‌باره به تصویب رسید.
حسین افندی کاوازوویچ، رئیس‌العلمای جامعه اسلامی بوسنی تاکید کرد: قطعنامه نسلکشی سربرنیتسا فرصتی تاریخی برای قوم صرب بود تا با گذشته مواجه شوند و نمیفهمم که چرا آنها از این فرصت استفاده نکردهاند. متاسفانه بهدلیل سیاستها و افرادی که نهایت تلاش خود را برای جلوگیری از هر گونه عادی‌سازی به کار بستهاند، فرصتی برای نمایان شدن آن وجود ندارد. ما شاهد تلاش‌‌‌های زیادی برای تخریب وحدت جامعه بوسنی هستیم که با وجود این تلاش‌‌‌ها مقاوم است. این امر به ما امید می‌‌‌بخشد که زمانی که سیاستهای نفرت‌انگیز و تفرقهانگیز شکست بخورند، جامعه بوسنیوهرزگوین خیلی زود بهبود خواهد یافت.
امیر سولیاگیچ، مدیر مرکز یادبود سربرنیتسا، به تلاش‌‌‌های رژیم «میلوراد دودیک» برای اعلام مراسم گرامی‌داشت سالگرد نسلکشی سربرنیتسا به‌‌‌عنوان یک «تهدید امنیتی» واکنش شدید نشان داد و تاکید کرد که «آنها هر سال این کار را علیه ما انجام میدهند. آنها هر سال مراسم یادبود را به‌‌‌عنوان یک تهدید امنیتی و یک تجمع تروریستی بالقوه اعلام می‌کنند. «حافظه ما» بهمعنای واقعی کلمه تهدیدی برای آنهاست. وقتی نمیدانند چه کنند، به تبدیل مراسم یادبود به یک مساله امنیتی روی میآورند.»
مخالفت صرب‌‌‌ها با اقدامات دولت بوسنی نیز همچنان ادامه دارد. اخیرا شماری از اعضای ارتش صربستان در چارچوب برنامه گرامی‌داشت سالگرد «نبرد کوزارا» (مربوط به دوران جنگ جهانی دوم) در شهر «پریه دور» بوسنیوهرزگوین رژه رفتند. این رویداد تحت حمایت دولت جمهوری صربسکا و با هدف برجسته کردن قربانیان صرب و مبارزه صرب‌‌‌ها علیه فاشیستها در جنگ جهانی دوم برگزار شد. «زوکان هلز»، وزیر دفاع بوسنیوهرزگوین در این باره گفت: «وزارت دفاع بوسنیوهرزگوین نه از نظامیان صربستان دعوت و نه با ورود آنان به بوسنی موافقت کرده بود. وزارت دفاع بوسنی با این امر هیچ ارتباطی ندارد و این رویداد بخشی از برنامه همکاری‌‌‌های نظامی دوجانبه بوسنیوهرزگوین و صربستان نیست. آنها سربازان واقعی نیستند، بلکه دانشجویان دانشکده نظامی صربستان هستند. با این حال، آنها نمی‌‌‌توانستند وارد بوسنیوهرزگوین شوند؛ مگر اینکه کسی آنها را دعوت کرده باشد.»
ژلیکو کومشیچ، عضو شورای ریاست‌جمهوری بوسنی اعلام کرد: «سوال اول و اساسی این است که چه کسی با ورود ارتش صربستان به بوسنیوهرزگوین موافقت کرد؟ شورای ریاست‌جمهوری بوسنیوهرزگوین این کار را نکرد. آیا وزارت دفاع این کار را انجام داد؟ اگر وزارت دفاع هم این کار را نکرد، پس این یک عمل تجاوز کلاسیک است.» دنیس بچیروویچ، رئیس شورای ریاست‌جمهوری بوسنی نیز با اعلام اینکه به همین مناسبت با کریستین اشمیت، نماینده عالی جامعه بینالملل در بوسنیوهرزگوین دیدار و گفت‌وگو می‌کند، تاکید کرد: نهادهای ذی‌صلاح بوسنیوهرزگوین بهویژه وزارت امور خارجه و وزارت دفاع باید در اسرع وقت تمام شرایط و حقایق این رویداد را روشن کنند.
