اعلام معامله قرن به‌دلیل بحران سیاسی در اسرائیل تا ماه نوامبر به تعویق افتاد

وضعیت شکننده «بی‌بی»

دنیای اقتصاد : پرزیدنت ترامپ در نظر دارد از کمپین نتانیاهو برای نجات او به‌عنوان نخست‌وزیر اسرائیل حمایت کند. اما تحلیلگران و دیپلمات‌ها می‌گویند اگر ترامپ چنین کند آخرین امیدها را برای پیشنهاد طرح صلحی که از سوی فلسطین و اسرائیل قابل قبول باشد، قربانی خواهد کرد. «مارک لاندر» در گزارش اول ژوئن برای نیویورک‌تایمز می‌نویسد جرد کوشنر، داماد ترامپ، روز پنج‌شنبه ۹ اردیبهشت ماه در بیت‌المقدس با نتانیاهو دیدار کرد تا در مورد وضعیت «معامله قرن» گفت‌وگو کند. این در زمانی بود که نتانیاهو نتوانسته بود دولت ائتلافی تشکیل دهد. به جای دادن امتیازات بیشتر به فلسطینی‌ها، کوشنر تحت‌فشار خواهد بود تا طرح خود را به نفع اسرائیل به پیش ببرد.

اما «معامله قرن» چیست؟ معامله قرن عنوان طرحی پیشنهادی از سوی ترامپ از زمان به قدرت رسیدن است که می‌خواهد جدال ۷۰ ساله میان اسرائیل و فلسطین را پایان دهد. این آشتی دادن البته محدود به دولت ترامپ نیست، بلکه در دولت‌های متوالی آمریکا، روسای جمهوری این کشور با ابتکار عمل‌های مختلف می‌کوشیدند تا افتخار تاریخی حل این بحران عمیق را از آن خود کنند. البته تاکنون چیزی از محتوای «معامله‌قرن» منتشر نشده و اعلام این توافق در شش ماه اخیر بارها به تاخیر افتاده است. آخرین بار انتخابات زودهنگام اسرائیل دلیل این تاخیر بود. ابتدا باید تاکید کرد که جرد کوشنر، داماد دونالد ترامپ، در کنار جیسون گرین‌بلت، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه و دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در اسرائیل سه معمار اصلی این طرح هستند. محتوای این «معامله قرن» چیست؟ اگرچه تاکنون به‌طور رسمی چیزی از آن منتشر نشده اما اخباری از آن به بیرون درز کرده است دال بر این است که: ۱- در آن از توصیفات تثبیت‌شده‌ای مانند «راه‌حل دوکشور» یا «راه‌حل یک‌کشور» سخن گفته نشده است. کوشنر معتقد است «راه‌حل دو کشور» برای دو طرف به یک معنا نیست و هرکدامشان از این «دو کشور»، تصورات متفاوتی دارند. به همین دلیل نیز دولت کنونی آمریکا تصمیم گرفته که از این ادبیات استفاده نکند. حتی روشن نیست که در طرح جدید دولت ترامپ از کشور فلسطین به معنای یک ساختار سیاسی مستقل با حق حاکمیت و عضویت کامل سازمان ملل خبری خواهد بود یا نه. در همین راستا، اختلاف فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها بر سر «مرز» و «شهروندی» و «حاکمیت ملی»، اختلافی بنیادین است ۲- آینده بیت‌المقدس و شکل تقسیم‌بندی و اداره اماکن مقدس آن یکی از موضوعات اساسی اختلاف‌برانگیز است. با این حال تبلیغات رسمی آمریکا درباره این طرح صلح بر این ادعا استوار است که در آن، مواضع هر دو طرف در نظر گرفته شده‌ و موفقیت طرح در گرو پذیرش طرح از سوی دو طرف است. علاوه بر این، آمریکا می‌گوید که در این طرح، هیچ درخواستی که امنیت اسرائیل را به خطر بیندازد، گنجانده نشده است. ۳- یک گزارش تایید نشده درباره محتوای «معامله قرن» نشان داد که هر قدر راضی‌کردن دو طرف دشوار است، ناراضی کردن هر دو طرف سخت نیست. اخیرا کانال ۱۳ اسرائیل به نقل از منابع ناشناس گزارش داد که در «معامله قرن» تشکیل کشور فلسطین در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از خاک کرانه غربی پیش‌بینی شده است. کانال ۱۳ همچنین مدعی بود که در این طرح بخشی از بیت‌القدس شرقی هم به فلسطین خواهد رسید. اما «شهر قدیم» شامل مسجدالاقصی به اسرائیل تعلق خواهد گرفت و بخشی از اماکن مذهبی شامل دیوار ندبه توسط هر دو کشور به کمک کشورهای دیگر از جمله اردن اداره خواهد شد. همین محتوای تاییدنشده، خیلی سریع هم از سوی اسرائیلی‌های مذهبی و هم از سوی تشکیلات خودگردان فلسطینی رد شد و هر دو طرف اعلام کردند که به چنین توافقی تن نمی‌دهند. البته خیلی زود دولت آمریکا هم این گزارش را تکذیب کرد.

گزارشگر نیویورک تایمز می‌افزاید: کوشنر دو سال است که این طرح را دنبال می‌کند؛ اما محتوای آن هنوز در ابهام است. با این حال، کوشنر گفته که این طرح به دنبال تاسیس دولت فلسطینی نیست و این نوعی گسست از سیاست‌های چند دهه‌ای آمریکاست. فلسطینی‌ها هم گفته‌اند که این طرح را رد کرده و آن را در راستای برتری اسرائیل می‌نگرند. لاندر، گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌افزاید بی‌تردید نتانیاهوی زخم‌خورده زمان را برای نزدیکی بیشتر به ترامپ از دست نمی‌دهد. او یک کپی از نقشه اسرائیل را نشان داد که ترامپ برای او امضا کرده و کوشنر به او تحویل داد. نتانیاهو یک کارت برنده دارد: او نه تنها حمایت ترامپ را به دنبال خود دارد، بلکه با حمایت او بلندی‌های جولان را هم به‌عنوان قلمرو از اسرائیل اشغال کرد و از سوی آمریکا به رسمیت شناخته شد. کاخ سفید هم مایل است تا محتوای این طرح را فعلا مسکوت بگذارد؛ چراکه مسائل حساسی مانند مرزها، امنیت و وضعیت بیت‌المقدس در آن مطرح شده است. مقام‌های ارشد دولت ترامپ می‌گویند هر وقت شرایط مساعد شد جزئیات طرح اعلام می‌شود. اما زمانبندی آن هم مشکل‌ساز است. این احتمال مطرح شده که کابینه اسرائیل تا ماه اکتبر تشکیل نشود و این باعث می‌شود که اعلام طرح ترامپ تا ماه نوامبر به تعویق افتد؛ یعنی چیزی نزدیک به اولین انتخابات مقدماتی ۲۰۲۰ در آمریکا.

ترامپ میل ندارد که حمایت کمک‌دهندگان حامی اسرائیل را از دست بدهد و به تبع آن تمایل ندارد طرحی را اعلام کند که نتانیاهو را در موقعیت ضعف قرار دهد. «مارتین ایندیک»، سفیر سابق آمریکا در اسرائیل می‌گوید: «برای انتخاب دوباره نتانیاهو، ترامپ آشکارا دستورات و رهنمودهایی از نتانیاهو می‌گیرد. معتقدم نتانیاهو لطف ترامپ را جبران خواهد کرد و به یهودیان آمریکایی و رای‌دهندگان ایوانجلیک خواهد گفت که باید به ترامپ رای‌دهند؛ زیرا او بهترین دوستی است که اسرائیل تاکنون داشته است.» ترامپ بیش از هر رئیس‌جمهور دیگری به حمایت از رهبر مستقر اسرائیل- در این مورد نتانیاهو- پرداخته است. قبل از به رسمیت شناختن جولان به‌عنوان قلمرو اسرائیل، سفارت آمریکا را هم از تل‌آویو به بیت‌المقدس منتقل کرد. حتی حمایت خود از تشکیل کابینه از سوی نتانیاهو را در توییتر اعلام کرد. «روبن برگمان» هم در گزارش اول ژوئن برای نیویورک‌تایمز می‌نویسد موقعیت شکننده نتانیاهو به‌گونه‌ای است که او برای کسب پیروزی به «جادو جنبل» نیاز دارد. او به نقل از کارشناسان می‌نویسد که شاید جادو بتواند ناجی نتانیاهو باشد. نتانیاهو مدعی است که هفته گذشته با ائتلاف خود ۶۰ کرسی را به‌دست آورد؛ اما برای کسب اکثریت در پارلمان با ۱۲۰ کرسی کنست او باید ۶۱ رای کسب می‌کرد. این گزارشگر می‌نویسد با وجود حمایت‌های ترامپ از او اما بسیاری بر این باورند که اگر انتخابات جدیدی هم در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹ (۲۶ شهریور ۹۸) برگزار شود بعید است وضعیت او بهتر شود. با اینکه توانایی او در تشکیل حکومت محل تردید است، اما ممکن است نتایج حتی بدتر هم باشد. به نوشته این گزارشگر، نتانیاهو هم اکنون به اتهاماتی مانند رشوه، تقلب، فساد و بی‌اعتمادی متهم است. دادستان جلسه‌ای را برای حضور او در دادگاه در اوایل اکتبر تعیین کرده است. اما اگر هم پیروز انتخابات شود برای تعیین شرکای ائتلافی به مشکل برخواهد خورد. با این حال، ممکن است طرح معامله قرن هم مشمول مرور زمان شود.