به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، فهرست ریسک‌هایی که در سال ۲۰۱۹ پیش‌روی سرمایه‌گذاران در خاورمیانه قرار دارد، طویل است. با توجه به بهای نازل نفت فشارها بر صادرکنندگان انرژی روبه افزایش است. جایگاه جهانی عربستان‌سعودی با پرسش‌های جدی روبه‌رو است و واشنگتن با خروج از توافق هسته‌ای به ایران پشت کرد که این عامل به گفته برخی موجب افزایش نفوذ ثبات‌زدای روسیه خواهد شد.

خاورمیانه هرگز منطقه‌ای برای سرمایه‌گذاران کم‌شهامت و محتاط نبوده است. تاجرانی که در نیمه سال‌جاری با اشتیاق فراوان دارایی‌های سعودی‌ها را خریداری کردند پس از ماجرای قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی و افزایش فشارهای بین‌المللی به‌دلیل مشارکت محمد ‌بن‌سلمان در این پرونده اکنون درحال تجربه زیان‌دهی‌های قابل‌توجهی هستند. از سوی دیگر به تاخیر افتادن فروش سهام «آرامکو» عربستان موجب لطمه دیدن اعتماد سرمایه‌گذاران نسبت به ریاض شده است. اما ترکیه نیز که واحد پولی آن با افت ارزش قابل‌توجهی مواجه شد همچنان وابستگی شدیدی به سرمایه‌گذاری و وام‌های خارجی دارد. خبرگزاری بلومبرگ در مطلبی به پیش‌بینی بزرگ‌ترین ریسک‌ها برای سرمایه‌گذاران پرداخته است.

وضعیت بحرانی نفت

براساس اعلام موسسه رتبه‌سنجی فیچ، عربستان‌سعودی بزرگ‌ترین صادر‌کننده نفت در جهان، نیازمند آن است تا در راستای ایجاد توازن در بودجه خود، بهای نفت به بیش از ۸۰ دلار در هر بشکه افزایش یابد. کاهش قیمت نفت در سال ۲۰۱۹ می‌تواند منجر به اعمال فشار بیشتری بر دوش دیگر صادرکنندگان نفت نیز شود. نفت برنت هم‌اکنون با قیمت ۵۴ دلار در هر بشکه معامله می‌شود؛ این درحالی است که در ماه دسامبر اوپک از تصمیم غیر‌منتظره خود برای کاهش تولید نفت خبر داد. به‌نظر می‌رسد که سرمایه‌گذاران به‌دلیل احتمال اشباع بازار نفت با احتیاط بیشتری عمل می‌کنند چرا که اکنون نگرانی‌ها در این باره است که کاهش تولید نفت اوپک برای مقابله با تولید فزاینده نفت آمریکا کافی نیست.

ژئوپلیتیک عربستان‌سعودی

در همین زمان سرخوشی‌هایی که به‌دلیل وعده‌های محمد ‌بن‌سلمان، ولیعهد سعودی در راستای اصلاحات در اقتصاد کشورش برای برخی ایجاد شده بود اکنون به‌دلیل نگرانی‌ها از سیاست‌خارجی بی‌محابا و غیرقابل‌ پیش‌بینی این کشور در حال ناپدید شدن است. مهم‌ترین این تنش‌ها، پرونده قتل جمال خاشقجی است که براساس گفته مارک موبیوس، سرمایه‌گذار برجسته و کهنه‌کار در کشورهای درحال توسعه، تصمیم شاخص سهام «ام‌اس‌سی‌آی» نیز برای درنظر گرفتن سهام عربستان در فهرست بازارهای نوظهور در سال ۲۰۱۹ نیز قادر نخواهد بود تا سرمایه‌گذاران را بار دیگر برای بازگشت به عربستان ترغیب کند.

سیاست ترکیه

اکنون به‌نظر می‌رسد که رجب طیب اردوغان از موضع مقابله با افزایش نرخ بهره بانکی تا حدی عقب نشسته است اما همچنان این موضوع موجب نگرانی سرمایه‌گذاران است. نگرانی‌ها ناشی از آن است که با وجود برگزاری انتخابات محلی در ماه مارس سال آتی، فشار بر بانک مرکزی برای کاهش سیاست‌های انقباضی که در نیمه دوم سال اجرایی شده بود افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر رشد اقتصاد ترکیه به‌طرز چشمگیری درحال کاهش است اما تورم همچنان بسیار بالاتر از هدف دولت است. به‌کارگیری هرگونه سیاست انبساطی زودهنگام تهدیدی برای واحد پولی ترکیه است که در واقع می‌تواند پاشنه آشیل اقتصادی شود که بدهی‌های خارجی هنگفتی دارد و به‌نوعی گروگان ورود سرمایه‌های خارجی است.

چالش رهبری

برخی از کشورهای منطقه نظیر عربستان‌سعودی، عمان و کویت به‌زودی روند انتقال قدرت را تجربه خواهند کرد. این بدان معنا است که همواره نگرانی‌هایی از این انتقال قدرت برای سرمایه گذاران در ماه‌های آتی وجود خواهد داشت. در لبنان، کشوری که هزینه رسیدگی به بدهی‌های خارجی در حدود نیمی از درآمد دولت را شامل می‌شود، و سیاست‌مداران درحال کشمکش برای تشکیل دولت جدید هستند می‌توان انتظار داشت تا برنامه‌های تقویت مالی برای این کشور موفقیت‌آمیز نباشد.

بی‌ثباتی سیاسی

احتمال آن وجود دارد تا رقابت میان ایران و عربستان که هم‌اکنون نیز در جبهه‌ جنگ‌های نیابتی با یکدیگر درگیر هستند، وارد فاز جدیدی از بحران شود یا آنکه جنگی میان اسرائیل و نیروهای حزب‌الله مورد حمایت ایران بار دیگر آغاز شود که می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در منطقه را افزایش دهد. تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو به دلیل حضور نیروهای مستشاری ایران در سوریه برای کمک به بشار اسد افزایش یافته است. و البته روسیه را نیز نباید نادیده گرفت که با افزایش مشارکت خود در خاورمیانه به‌دنبال کاهش نفوذ واشنگتن در این منطقه است. این موضوع یکی دیگر از عوامل پیچیده‌تر شدن شرایط در منطقه است. ترامپ اکنون موضوع تجارت را در اولویت آمریکا قرار داده است توجه چندانی به چالش‌های سیاسی ندارد که همین موضوع فضای مناسبی را در اختیار روسیه قرار می‌دهد.

انزوای قطر

تحریم و محاصره علیه قطر به رهبری عربستان بعید است که در سال آتی به پایان برسد. درحالی که قطر روش‌هایی را برای خنثی کردن آثار تحریم‌هایی که در سال ۲۰۱۷ علیه این کشور اعمال شد را با موفقیت اجرایی کرده است، این حلقه محاصره موجب پناه بردن قطر به آغوش ایران و ترکیه شده است. بازار سهام قطر-یکی از بهترین بازارهای سهام جهان در سال ۲۰۱۸- بعید است که بتواند عملکرد مناسب خود را در سال ۲۰۱۹ نیز تکرار کند.