نقطه عطف تاریخی
در این دیدار که در راستای تشکیل اجلاس سران پنجمین نشست شورای راهبردی انجام گرفت، تعدادی از وزرا به همراه کارشناسان و مسوولان اقتصادی و سیاسی کشورمان نیز رئیس‌جمهور را همراهی می‌کردند. ماهیت این دیدار امنیتی، سیاسی و اقتصادی بود و گام‌های مثبتی در سفر دو روزه رئیس‌جمهور کشورمان برداشته شد. هیات‌های مذاکره‌کننده از هر دو کشور در سطح بسیار رده بالایی حضور داشتند و ارتقای حجم مبادلات تا ۳۰ میلیارد دلار که از سال‌ها پیش برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری شده بود، از جمله اقدامات سازنده و بسیار سودمندی بود که در شرایط تحریم‌ها برای کشور ثمرات زیادی در بر خواهد داشت. علاوه بر مورد یادشده، امضای تفاهم‌نامه‌های مشترک در زمینه انرژی، گردشگری، حمل‌ونقل، بهداشت و درمان، تجارت با پول ملی نیز از دیگر موارد قابل‌تحسین به‌شمار می‌روند.
اردوغان و روحانی درخصوص مهم‌ترین معضل و در عین حال مشکل مشترک امنیتی نیز به گفت‌وگو پرداخته و در مورد مسائل مربوط به مبارزه با تروریسم و تحولات منطقه‌ای به نظرات مشترکی رسیدند. این سفر همزمان با شرایطی بود که ترکیه روابط خود را تقریبا با ایالات‌متحده آمریکا تقویت کرده و فضای سرد روابط دوجانبه رو به جهت مثبت نهاده است؛ به‌طوری که آمریکا یک روز قبل از سفر روحانی به آنکارا، تحویل سامانه‌های پدافند موشکی پاتریوت به ترکیه را در قبال ۵/ ۳ میلیارد دلار مورد تایید قرارداده و دونالد ترامپ همزمان با برگزاری نشست رهبران ایران و ترکیه خبر از خروج نیروهای خود از سوریه را مطرح کرد. این موارد در پی همگرایی روسیه، ترکیه، ایران در سطح وزرای‌خارجه در نشست ژنو حاصل شده است. از این‌رو تصمیم‌گیری لازم در زمینه مسائل امنیتی- سیاسی منطقه به‌صورت مشترک در میان ترکیه و ایران، آن‌هم در شرایطی که آمریکا نیروهایش را به‌رغم مخالفت‌های بسیاری از سیاسیون آمریکایی و بالاخص اسرائیل خارج می‌سازد، بسیار قابل‌تامل و توجه است.
نشست قبلی شورای همکاری راهبردی میان ایران و ترکیه ۴اکتبر ۲۰۱۷ در تهران برگزار شده بود. نشست کنونی ضمن اینکه ارزیابی مربوط به تصمیمات و کارهای انجام‌شده در طول یک‌سال گذشته را شامل می‌شد، در عین حال مسائل جدیدی در زمینه سیاسی، نظامی، اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل، فرهنگی، گردشگری و افزایش سطح مناسبات تجاری را دربر می‌گرفت.
یکی دیگر از مسائل بسیار مهم در این دیدار، به ارزیابی تحولات در سوریه مربوط می‌شود. در مذاکرات دوجانبه اردوغان و روحانی نه‌تنها مسائل و دیدگاه‌های مشترک و خیلی نزدیک به‌هم که حاصل رایزنی و همکاری مثبت دو طرف در طول سال‌های گذشته در حل بحران سوریه بود؛ بلکه مسائل مربوط به حل بحران یمن نیز به بحث گذاشته و تصمیمات مشترکی گرفته شد. تهدیدات امنیتی حاصل از گروه‌های تروریستی در منطقه و مبارزه با مسائل تروریسم منطقه‌ای پ‌ک‌ک و داعش یکی دیگر از مقررات مهم این نشست بود که به توافق‌های دوجانبه منجر شد. مهم‌ترین بخش مذاکرات میان روسای جمهور ایران و ترکیه به تجارت با پول ملی معطوف شد. در سایه توافقات و امضای سندهای لازم‌الاجرا میان مسوولان دو کشور، فرصت‌های همکاری بین بانکی در سیستم پولی- بانکی فراهم شد که دستاورد چنین اقداماتی را در ماه‌های آینده در اقتصاد ایران به‌وضوح شاهد خواهیم بود.
سفر رئیس‌جمهور کشورمان در این مقطع ضمن اینکه در چارچوب منافع مشترک شکل گرفته است ولی تصمیمات اتخاذ شده در نشست مشترک و آشکار شدن عزم سیاسی دو کشور در ارتقای سطح مناسبات دوجانبه در تمامی ابعاد و همچنین احترام متقابل به پایه‌های مشترک همزیستی و همسایگی باعث خواهد شد که تاثیرات شگرف آن در مناسبات ملی- فرهنگی احساس شود. این سفر را باید با چشم‌انداز چند لایه و چندوجهی پیگیری و ارزیابی کرد زیرا گام‌های برداشته شده عوامل محرک در ثبات اقتصادی، سیاسی، امنیتی منطقه خواهد شد و راه را برای ایجاد بستر لازم همگرایی منطقه‌ای در حل بحران‌های موجود خاورمیانه فراهم خواهد ساخت.
اظهارات و مواضع قاطع اردوغان درباره برجام و انتقاد از اعمال تحریم‌ها در ادبیات سیاسی نظام بین‌الملل معانی زیادی داشته و فرایند آن را در روزهای آتی خواهیم دید. اردوغان تاکید کرد «اجازه نخواهیم داد کشور ثالثی روابط عمیق دو کشور را مخدوش سازد. کسی نباید از آنکارا انتظار تبعیت از تحریم‌ها علیه ایران را داشته باشد و خروج آمریکا از برجام به‌رغم پایبندی ایران بسیار نادرست است و بشریت نیازمند صلح است، نه جنگ!» او در عین حال بر لزوم نقش ایران نه‌تنها در خاورمیانه که در مناسبات اوراسیا نیز تاکید کرد. به همین دلیل حسن روحانی نیز آمادگی ایران برای تامین نیازهای مربوط به انرژی ترکیه را برای مدت طولانی مورد بحث قرار داد.
هدف ترکیه و ایران در راستای تثبیت نظام سیاسی منطقه‌ای و تاثیر‌گذاری بر مناسبات فرامنطقه‌ای یکی از شاخص‌هایی است که در صورت تقویت روزافزون، سایر اهداف تعیین تکلیف در مسائل رقابت سیاسی را در اوراسیا و مدیترانه‌شرقی و بالاخص حوزه خلیج‌فارس برای دو کشور فراهم می‌آورد. این درحالی است که هر دو کشور دارای پتانسیل‌های پویا برای تحریک کنش‌های لازم سیاسی- اقتصادی در چین، روسیه، هند و حتی برخی از کشورهای اروپایی هستند. توسعه روابط رو به گسترش میان ترکیه و ایران منجر به کاهش واکنش محافظه‌کارانه یا افراطی در سطح بین‌المللی علیه هر دو کشور خواهد شد. به همین خاطر است که اردوغان به صراحت بیان کرد که سفر روحانی به ترکیه نقطه عطفی در مذاکرات دوجانبه به‌ویژه در حوزه تجارت است.
ارسال نظر