«دنیای اقتصاد» بررسی کرد
۳اشکال مالیات‌ستانی از خودرو
از مدت‌ها پیش موضوع مالیات ستانی از مالکان خودروهای لوکس در قالب طرح مالیات بر عایدی سرمایه، مطرح و سرانجام در بودجه ۱۴۰۰ گنجانده شد.در ادامه، دولت اقداماتی در راستای اجرایی کردن این قانون انجام و گفته می‌شود تدوین آیین نامه مربوطه مراحل نهایی خود را می‌گذراند.چندی پیش نیز وزارت اقتصاد اعلام کرد اطلاعات کامل خودروهای لوکس، از سوی نیروی انتظامی در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار گرفته است.با این حساب، با ابلاغ آیین نامه مربوطه، قانون مالیات ستانی از مالکان خودروهای به اصطلاح لوکس به اجرا گذاشته خواهد شد.قرار بود آیین نامه اجرایی این بند توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و حداکثر تا پایان خرداد سال ۱۴۰۰ به تصویب هیات وزیران برسد.بنابراین به نظر می‌رسد تدوین آیین نامه مالیات ستانی از خودروهای لوکس عملا به دولت سیزدهم منتقل شده است.
هرچه هست، طبق این طرح، شهروندانی که ارزش خودروی آنها بالای یک میلیارد تومان باشد، مشمول این قانون هستند و باید مالیات بپردازند.همچنین اگر در خانواده‌ای دو خودرو (شامل خودروهایی که به نام افراد تحت تکفل سرپرست خانواده هستند) و مجموع ارزش روز آنها بالاتر از یک میلیارد تومان است، خودروهای موردنظر نیز مشمول مالیات خواهند بود.این قانون اما در حالی احتمالا در دولت سیزدهم اجرا خواهد شد که هنوز برخی ابهامات و چالش‌هایش برطرف نشده است.مساله و ابهام اصلی این است که لوکس بودن خودروها با چه معیاری تعیین شده و اصلا چرا باید قیمت (آن هم در این بازار پر نوسان) ملاک باشد؟ در دنیا معمولا فاکتورهای فنی، قیمت و امکانات در کنار نوع «برند »، تعیین‌کننده لوکس بودن یا نبودن خودروها در جهت اخذ مالیات، ملاک در نظر گرفته می‌شوند و با توجه به انضباط مالی دولت‌ها، از خودروهای مشمول مالیات دریافت و صرف توسعه کشور می‌شود.در ایران اما خودروهایی که بالای ۲۵۰۰ سی سی حجم موتور دارند و قیمت شان حداقل یک میلیارد تومان است، مشمول مالیات می‌شوند.بنابراین ملاک لوکس بودن خودرو در ایران، متفاوت از دنیا در نظر گرفته شده و چیز عجیبی نیست که پر چالش و پر ابهام باشد.
یکی از چالش‌های مهم این طرح، نوسان در بازار خودروی کشور است، به نحوی که قیمت‌ها تحت تاثیر انتظارات تورمی و بازار ارز، بالا و پایین می‌شوند.این افت و اخیز گاهی در فواصل زمانی کوتاه رخ می‌دهد، بنابراین می‌تواند آیین نامه اجرایی مالیات ستانی از خودروهای به اصطلاح لوکس را تحت تاثیر قرار دهد.به عبارت بهتر، با توجه به اوضاع ناپایدار اقتصاد کشور، در نظر گرفتن ملاک قیمت برای مالیات ستانی از مالکان خودروهای لوکس، شاید معیار مناسبی نباشد.این نکته را نیز نباید فراموش کرد که یکی از معیارهای اصلی برای مالیات‌گیری از مالکان خودرو در دنیا، میزان مصرف سوخت است، اما این معیار در ایران لحاظ نمی‌شود، زیرا بیشتر خودروهای تولیدی در کشور از مصرف سوخت بالایی برخوردار هستند.در واقع اگر قرار باشد میزان مصرف سوخت و آلایندگی ملاک اخذ مالیات از شهروندان ایرانی مالک خودرو باشد، تقریبا همه آنها باید مالیات بپردازند.
به هر حال گویا در آینده نزدیک شاهد اجرای قانون مالیات ستانی از خودروهای به اصطلاح لوکس خواهیم بود و بر این اساس مالکان خودروهایی مانند سراتو، ازرا، هیوندایی، بی‌ام دبلیو، بنز، پورشه و...باید میلیون‌ها تومان در سال مالیات بپردازند.این مالیات به صورت پله‌ای محاسبه می‌شود، به نحوی که از مالکان خودروهایی که قیمت روز آنها بین یک تا یک و نیم میلیارد تومان باشد، مبلغی معادل یک درصد ارزش روز خودرو دریافت خواهد شد و هر چه ارزش روز خودرو از این مبلغ بالاتر باشد، میزان مالیات اخذ شده هم به صورت تصاعدی افزایش پیدا می‌کند.بر اساس قانون، مالکان خودروهایی که قیمت روز آنها بین یک تا ۵/ ۱ میلیارد تومان باشد، یک درصد مالیات پرداخت خواهند کرد.مالکان خودروهایی که از ۵/ ۱ تا ۳ میلیارد تومان قیمت دارند، ۲ درصد و مالکان خودروهایی که بین ۳ تا ۵/ ۴ میلیارد تومان قیمت دارند هم سالانه معادل ۳ درصد از قیمت روز خودرو را به عنوان مالیات به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کنند.خودروهایی که ارزش روز آنها بالاتر از ۵/ ۴ میلیارد تومان باشد هم مشمول پرداخت سالانه ۴ درصد از ارزش روز خودرو به عنوان مالیات خواهند بود.
معیار پر ابهام لوکس بودن
ابهام اصلی در طرح مالیات ستانی از خودروهای لوکس، همین تعریف لوکس بودن است.طبق تعریف دولت در بودجه ۱۴۰۰، خودروهای بالای یک میلیارد تومان مشمول مالیات می‌شوند و هرچه خودرو گران‌تر باشد، مالیات آن نیز بیشتر خواهد بود.حالا پرسشی که در ذهن افکار عمومی ایجاد شده این است که چرا ملاک لوکس بودن، قیمت است و اصلا چرا یک میلیارد تومان به بالا؟ پشت تعیین این رقم به عنوان کف مالیات ستانی از خودروها چه منطقی وجود دارد؟ از طرفی، اصلا چرا بر خلاف روال مرسوم در دنیا، فاکتورهای فنی، نوع برند و امکانات (در کنار قیمت) به عنوان ملاک لوکس بودن لحاظ نشده‌اند و «قیمت » تک معیار است؟ در دنیا وقتی قرار است از یک خودرو مالیات بگیرند، به فاکتورهای فنی آن، به برندش و به امکاناتش نگاه و رقمی را بابت مالیات لحاظ می‌کنند.یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای فنی، مصرف سوخت و آلایندگی است که با توجه به حساسیت دولت‌ها روی این مسائل، به عنوان ملاک‌های اصلی در اخذ مالیات در نظر گرفته می‌شوند.به عبارت بهتر، دولت‌ها به واسطه مالیات‌گیری از خودروهای به اصطلاح پر مصرف و آلاینده، اولا درآمدزایی کرده و آن را صرف توسعه مسائلی مانند حمل و نقل عمومی و مقابله با آلودگی می‌کنند و ثانیا شهروندان را به سمت استفاده از خودروهای کم مصرف‌تر و کم آلاینده‌تر می‌برند.در ایران اما گاهی حجم موتور و حالا هم قیمت به عنوان ملاک لوکس بودن لحاظ و از مسائلی مانند میزان مصرف سوخت و آلایندگی غفلت شده است.در نظر گرفتن معیارهایی نامتناسب با آنچه در دنیا تجربه شده و جواب هم داده، احتمالا طرح‌هایی از این دست را محکوم به شکست می‌کند، چه آنکه اگر چنین روش‌هایی جواب می‌داد، دنیا از آنها غافل نمی‌شد.
کدام قیمت ملاک است؟
مساله مهم دیگر درباره طرح مالیات‌ستانی از خودروهای لوکس، معیار تعیین قیمت است.در واقع پرسشی که این روزها ذهن افکار عمومی و کارشناسان را به خود مشغول کرده، معیار تعیین قیمت در بازار پر نوسان داخلی است.طبق طرح موجود، خودروهای بالای یک میلیارد تومان مشمول مالیات می‌شوند و این در حالی است که منحنی قیمت خودرو در کشور بسته به عوامل مختلف اقتصادی و حتی سیاسی، پیوسته بالا و پایین می‌شود و خبری از ثبات معمولا نیست.خودرویی که در حال حاضر زیر یک میلیارد تومان قیمت دارد، تا همین ۹ ماه پیش بالای یک میلیارد تومان در بازار قیمت داشت، اما یک اتفاق سیاسی در هزاران کیلومتر آن طرف‌تر (انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا)، سبب افت قیمت آن شد.بنابراین این احتمال وجود دارد که خودروی بالای یک میلیارد تومانی فعلی، چندی دیگر و متاثر از اتفاقات سیاسی و اقتصادی، به زیر یک میلیارد تومان سقوط کند.بسیاری از کارشناسان و فعالان خودرو معتقدند در صورت احیای برجام و لغو تحریم‌ها، انتظارات تورمی افت می‌کند و نتیجه آن، کاهش قیمت ارز است؛ بنابراین قیمت خودرو نیز متاثر از این اتفاقات پایین خواهد آمد.بنابراین خودرویی که در حال حاضر مثلا یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان قیمت دارد و مشمول مالیات است، احتمالا چند ماه دیگر (در صورت احیای برجام) دیگر لوکس نخواهد بود، زیرا قیمت آن به زیر یک میلیارد تومان خواهد رسید.دراین شرایط، تکلیف خودروهایی که در لیست اخذ مالیات قرار گرفته‌اند، چه خواهد شد؟ آیا سازمان امور مالیاتی باید هرچند وقت یک بار لیست خودروها را به روز کند؟ نکته دیگر اینجاست که در بازار دو یا چند نرخی خودرو، قرار است کدام قیمت ملاک باشد؟ اصلا مبنا و ماخذ قیمت خودروها چیست و کجاست و چگونه قرار است قیمت‌گذاری شوند؟
در این مورد، فربد زاوه کارشناس خودروی کشور به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: مالیات در کشوری مثل ایران، تقریبا به این معنی است که مردم باید خسارت تورم را به دولت بپردازند، این در حالی است که مقصر گرانی شهروندان نیستند.وی با طرح این پرسش که برای اخذ مالیات از خودروها قیمت چطور و بر چه مبنایی محاسبه خواهد شد، می‌افزاید: مثلا قیمت رسمی و ثبت شده پژو ۲۰۶ کمتر از ۱۳۰ میلیون تومان است، اما در بازار ۲۷۰ میلیون تومان قیمت خورده است؛ خب قرار است کدام قیمت ملاک باشد؟ اگر ملاک را بازار در نظر بگیریم، پس تکلیف قیمت رسمی و ثبت شده چیست؟
این کارشناس با بیان اینکه بهانه تدوین‌کنندگان قانون مالیات ستانی از خودرو، مقابله با سفته بازی است، می‌گوید: کسی که در بازار خودرو دلالی می‌کند، اصلا خودرویی را به نام نمی‌زند که بشود از او مالیات گرفت.زاوه تاکید می‌کند: مساله دیگر اینجاست که به فرض کنترل سفته‌بازی در بازار خودرو، نقدینگی به بازار دیگری منتقل خواهد شد، بنابراین مساله اصلی در چالش سفته‌بازی، حجم بالای نقدینگی و تورم است که باید فکری به حال آنها کرد.زاوه این را هم می‌گوید که مالیات ستانی، اثر ضد‌تورمی دارد، منتها نه از باب کاهش قیمت، بلکه با توجه به افزایش درآمد دولت؛ منتها دولتی که انضباط مالی داشته باشد.
