انحصارزدایی از «خودرو» به روش «صمت»

این برای چندمین بار است که وزیر صمت از انحصار خودروسازان بزرگ و لزوم رقابتی شدن بازار خودروی کشور می‌گوید. در بیشتر اظهارنظرهای رزم‌حسینی در این مورد، بر شکست انحصار و ایجاد رقابت به‌واسطه شکل‌گیری شرکت‌های جدید و تقویت بخش خصوصی تاکید شده است. در واقع، وزیر صمت دو راهکار کلی را برای انحصارزدایی از بخش «خودرو» در نظر گرفته که یکی مبتنی بر ایجاد برندهای جدید است و دیگری میدان دادن به خودروسازان بخش خصوصی. در باب روش نخست، این پرسش ایجاد شده که قطب جدید خودروسازی چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا قرار است وابسته به دولت باشد؟ آیا خودروسازی نظامی مدنظر وزارت صمت است؟ و اینکه نقش خودروسازان خارجی در شکل‌گیری قطب جدید چیست؟ رزم‌حسینی تا به امروز پاسخ روشنی به این پرسش‌ها نداده، بنابراین مشخص نیست وی دقیقا چه طرحی را درباره قطب جدید خودروسازی کشور در سر می‌پروراند. اگر قطب مدنظر وی، خودروسازی دولتی دیگری باشد، به‌نظر می‌رسد تشکیل آن کمک چندانی به انحصارزدایی و ایجاد رقابت نخواهد کرد، زیرا آن هم تبدیل به شرکتی شبیه ایران‌خودرو و سایپا خواهد شد. در باب ورود نظامیان به خودروسازی نیز نقدهایی وجود دارد و حتی برخی معتقدند تشکیل قطب نظامی خودرو، خود انحصاری جدید را ایجاد می‌کند که شاید حتی از انحصار فعلی نیز قوی‌تر باشد. با توجه به این مسائل، خیلی‌ها معتقدند شکست انحصار و ایجاد رقابتی قابل قبول و کارساز در صنعت و بازار خودروی کشور، با حضور شرکت‌های خصوصی و مستقل رخ خواهد داد. این شرکت‌ها می‌توانند داخلی باشند یا حتی خارجی. در بخش داخلی نیز دو مسیر را می‌توان طی کرد؛ نخست تقویت خودروسازان فعلی فعال در بخش خصوصی و دیگری، مهیا کردن فضا برای ورود شرکت‌های جدید. در حال حاضر چندین خودروساز در بخش خصوصی کشور فعالیت می‌کنند، با این حال رقابت چندانی میان آنها و خودروسازان بزرگ به چشم نمی‌آید، چه آنکه سیاست‌های مختلفی در مورد هر دو گروه اجرا می‌شود. با توجه به اینکه وزیر صمت همواره بر تقویت بخش خصوصی خودروسازی تاکید کرده، احتمال می‌رود فضا دادن به شرکت‌های فعال در این بخش، جزو برنامه‌های رزم‌حسینی برای انحصارزدایی در صنعت خودرو باشد، هرچند سازوکارش مشخص نیست. اما رقیب‌تراشی برای خودروسازان بزرگ را می‌توان به شرط کنار رفتن تحریم‌ها، از مسیر سرمایه‌گذاری خارجی نیز دنبال کرد، اتفاقی که قرار بود در دوران پسابرجام به‌واسطه حضور مستقل رنو فرانسه در ایران رخ بدهد. به‌عبارت بهتر، اگر فضا برای حضور مستقل خودروسازان خارجی در کشور فراهم شود، پروژه وزارت صمت برای انحصارشکنی و ایجاد رقابت، درصد موفقیت بالایی خواهد داشت. البته این راهکار فعلا با مانعی اساسی به نام تحریم مواجه است که تا حذف نشود، نمی‌توان روی حضور مستقل خودروسازان خارجی در ایران حساب باز کرد. با این حال اگر سیاست انحصارزدایی رزم‌حسینی در دولت بعد نیز ادامه پیدا کند، با توجه به احتمال لغو تحریم‌ها، امکان پیاده‌سازی این راهکار وجود خواهد داشت. به‌نظر می‌رسد با حضور مستقل خودروسازان خارجی در کشور (مشروط بر دادن آزادی عمل معقول به آنها و عدم حاشیه‌سازی‌های قبلی) احتمال انحصارزدایی و ایجاد رقابت در صنعت و بازار خودروی ایران بالا خواهد رفت.