با فرسودگی و آلایندگی خودروهای سنگین چه کنیم؟
دنده سنگین خودروهای تجاری در گردنه تولید
از همین رو، اسقاط و جایگزینی این خودروها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این در حالی است که اوضاع تولید در تجاریسازان داخلی مناسب نیست و این شرکت‌ها در مقایسه با سال گذشته، افت تیراژ سنگینی را تجربه کرده اند.
طبق صورت‌های مالی سه تجاریساز اصلی کشور، مجموع تولید آنها در ۸ماه امسال به ۹هزار و ۹۳ دستگاه رسیده است. با توجه به تولید ۱۸هزار و ۳۳۳ دستگاهی تجاریسازان در ۸ماه مشابه پارسال، تولید سه شرکت اصلی در بازه زمانی مشابه امسال نصف شده است.
بدون شک، یکی از راهکارهای اصلی برای حل بحران آلودگی هوا، اخراج فرسوده‌ها از جاده‌ها و خیابان‌های کشور است.
با اسقاط این خودروها، حجم عظیمی از آلودگی حال حاضر کلان‌شهرها به‌خصوص تهران، کاسته خواهد شد و علاوه بر این، سرانه مصرف سوخت نیز پایین می‌آید و ایمنی در جاده‌ها و خیابان‌های کشور بالا خواهد رفت.
طبق آخرین آمار، از جمع یک میلیون و ۱۰۰هزار دستگاه کامیون، کامیونت و کشنده‌ای که در کشور تردد می‌کنند، ۲۵۰هزار دستگاه یعنی حدود ۲۳درصد فرسوده است. همچنین از جمع ۲۲هزار دستگاه اتوبوس درون شهری در حال تردد در سطح کشور، ۱۸هزار دستگاه معادل ۸۲درصد فرسوده است.
از طرفی، ۱۳هزار دستگاه از ۲۳هزار دستگاه اتوبوس برون شهری در حال تردد در کشور نیز فرسوده هستند که معادل ۵۷درصد کل اتوبوس‌‌های برون شهری کشور است.
در کنار اینها، طبق آماری که به نقل از مدیرعامل اتحادیه سازمان‌های حمل‌‌‌‌و‌‌نقل بار شهرداری‌‌های کشور در تیر ماه امسال منتشر شد، حدود یک میلیون وانت بار فرسوده در کشور وجود دارد.
با استناد به این آمارها، حدود یک میلیون و ۳۰۰هزار دستگاه خودروی فرسوده سبک و سنگین غیر‌سواری در کشور وجود دارد که با ترددشان، ضمن هدر دادن میلیون‌ها لیتر سوخت و ناامن کردن جاده‌ها، آلودگی فراوانی نیز تولید می‌کنند.
بنابراین اسقاط این خودروها بسیار ضروری است، چه آنکه ادامه ترددشان به معنای هدر رفتن هر چه بیشتر سوخت، ناامن‌تر شدن جاده‌ها و افزایش تصادفات و سوانح جاده‌ای و هوای آلوده‌تر است.
در این بین، اولویت با اسقاط خودروهای سنگین مانند کامیون‌ها و اتوبوس هاست، زیرا میزان آلودگی که این خودروها تولید می‌کنند و همچنین مصرف سوخت شان، بیشتر از خودروهای تجاری سبک است.
از طرفی، با از رده خارج کردن این خودروها و جایگزین کردن مدل‌های نو، ایمنی جاده‌های کشور نیز افزایش خواهد یافت.
برای جایگزینی خودروهای فرسوده، نیاز است تا تولید داخل افزایش یابد.
هرچند از طریق واردات نیز می‌توان بخشی از نیاز کشور به این خودروها را تامین کرد، اما به هر حال واردات خودروهای سنگین، ارزبری بالایی دارد و این مساله با شرایط ارزی حال حاضر کشور سازگار نیست.
مساله محدودیت ارزی کشور البته روی تولید داخل نیز تاثیر داشته، به نحوی که یکی از دلایل افت تولید تجاریسازان در سال‌جاری، کمبود ارز است. خودروهای تجاری تولید داخل وابستگی ارزی زیادی دارند، از همین رو کمبود ارز در سال‌جاری، سبب شده تولید تجاریسازان نسبت به پارسال افت کند. البته عوامل دیگری نیز در افت تولید تجاریسازان کشور دخیل هستند، از جمله رکود بازار که خود ریشه در کاهش قدرت خرید و رشد قیمت تجاری‌ها دارد.
بنابراین اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده سنگین شخصی، نیاز به ارائه مشوق‌هایی مانند تسهیلات بانکی دارد، هرچند به نظر می‌رسد استفاده از عوامل بازدارنده نیز در کنار مشوق‌ها می‌تواند مالکان این خودروها را به اسقاط و جایگزینی ترغیب کند.
افت تولید سه تجاریساز اصلی
اما نگاهی بیندازیم به آمار تولید سه تجاریساز اصلی کشور در۸ ماه امسال که شامل ایران خودرودیزل، بهمن دیزل و سایپادیزل می‌شود.
در این بین، بیشترین تولید نصیب واحد تجاریساز گروه صنعتی ایران‌‌خودرو یعنی ایران خودرودیزل شده است. کل تولید این خودروساز در۸ماه امسال ۵هزار و ۸۷۳ دستگاه بوده است. این در حالی است که ایران‌‌خودرودیزل در ۸ ماه مشابه سال گذشته حدود ۱۱هزار و ۵۰۰ دستگاه محصول را به تولید رسانده بود. بنابراین این خودروساز افت حدودا ۵۰ درصدی تولید را در ۸ ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده است.
همچنین تولید ماهانه ایران خودرودیزل (در آبان) تنها ۷۳۰ دستگاه بوده که نشان از رشد ۵۶ دستگاهی در مقایسه با مهر دارد.
محصولات تولیدی ایران خودرودیزل در ۸ماه امسال شامل اتوبوس، ون و پیکاپ و کامیون سبک و سنگین می‌شود. در این بین، بیشترین تیراژ نصیب خودروهای سنگین باری (کامیون) شده که آمار ۴هزار و ۷۲۴ دستگاهی را به ثبت رسانده است. در مقایسه با بازه زمانی مشابه پارسال با تیراژ ۷هزار و ۱۵۸ دستگاهی، تولید این محصولات بیش از ۳۴درصد افت را نشان می‌دهد.
۵۲۳ دستگاه از کل تولید ۸ماه امسال کامیون‌‌های ایران‌‌خودرودیزل به آبان ماه مربوط می‌شود.
دیگر محصول تولیدی این شرکت در ۸ ماه امسال ون و پیکاپ بوده است. ایران خودرودیزل در بازه زمانی تحت بررسی‌هزار و ۱۰۵ دستگاه از این مدل خودروها را به تولید رسانده است.
با توجه به تیراژ بیش از ۴هزار دستگاهی ون و پیکاپ در ۸ماه پارسال، تیراژ این محصولات افت بالغ بر ۷۲ درصدی را نشان می‌دهد.
این خودروساز اما در تولید اتوبوس نیز آمار بسیار ضعیفی به ثبت رسانده، به نحوی که تیراژ این محصول حتی سه رقمی نیز نشده است. کل تولید اتوبوس در ایران خودرودیزل طی ۸ ماه امسال ۴۴ دستگاه بوده، در حالی که این شرکت ۲۹۶ دستگاه اتوبوس در ۸ ماه مشابه پارسال تولید کرده بود.
بنابراین تولید اتوبوس در ایران خودرودیزل تقریبا یک هفتم شده است. این شرکت در آبان ماه امسال تنها ۱۴ دستگاه اتوبوس تولید کرده است.
ایران خودرودیزل اما در ۸ ماه امسال حتی یک دستگاه مینی بوس را نیز تولید نکرده است. این شرکت در ۸ ماه پارسال نیز مینی بوس تولید نکرده بود.
دیگر تجاریساز بزرگ کشور یعنی سایپادیزل که به گروه خودروسازی سایپا تعلق دارد نیز در ۸ماه امسال با افت تولید مواجه بوده است.
طبق اطلاعاتی که سایپادیزل به سامانه کدال بورس ارائه داده، این شرکت در ۸ماه سال‌جاری تنها ۴۵۱ دستگاه محصول را به تولید رسانده تا کم تیراژترین در بین سه تجاریساز اصلی کشور باشد. با توجه به آمار تولید‌هزار و ۴۷۶ دستگاهی سایپادیزل در۸ ماه پارسال تولید این شرکت حدود ۷۰درصد کاهش پیدا کرده است.
تنها محصولات تولیدی سایپادیزل در ۸ماه امسال کامیونت و کامیون سنگین بوده است. طبق آمار ارائه شده به بورس، تولید کامیونت سایپادیزل در ۸ ماه پارسال ۸۹۴ دستگاه بوده، بنابراین با در نظر گرفتن آمار ۱۹۷ دستگاهی بازه زمانی مشابه امسال، تیراژ این محصول ۷۸درصد افت را نشان می‌دهد.
این شرکت در ۸ماه امسال ۲۵۴ دستگاه کامیون سنگین تولید کرده که با توجه به تیراژ ۵۸۲ دستگاهی این محصول در ۸ ماه پارسال، تولید آن ۵۷درصد افت را نشان می‌دهد.
سایپادیزل در آبان امسال تنها ۱۰۴ دستگاه تولید داشته که تمام آن به کامیون سنگین تعلق داشته است. در مقایسه با مهر، چهار دستگاه بیشتر است.
سراغ واحد تجاریساز گروه بهمن یعنی بهمن دیزل برویم، شرکتی که در۸ماه سال‌جاری مانند دو تجاریساز وابسته به ایران خودرو و سایپا، دچار افت تیراژ شده است. این شرکت متعلق به بخش خصوصی، پس از ایران خودرودیزل دومین تجاریساز کشور به شمار می‌رود و در ۸ماه امسال ۲هزار و ۷۶۹ دستگاه تولید داشته است.
بهمنی‌‌ها در ۸ ماه مشابه پارسال ۵هزار و ۳۵۷ دستگاه تولید داشته‌‌اند، بنابراین تیراژ آنها در بازه زمانی مشابه امسال ۲۶درصد افت را نشان می‌دهد. بهمن‌‌دیزل همچنین در آبان امسال ۱۳۹ دستگاه تولید داشته که این آمار نشان می‌دهد تیراژ بهمنی‌‌ها نسبت به مهر ماه ۵۴۶ دستگاه کاهش یافته است. این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی کامیونت، مینی‌‌بوس، کامیون و «کاربری‌‌ها» را به تولید رسانده که در این بین، سهم اعظم نصیب کامیونت ۶ تن شده است.
کل تولید این محصول در ۸ ماه امسال ۹۱۷ دستگاه بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال از افت حدودا ۵۳ درصدی حکایت دارد. بهمن دیزل کامیونت ۸تن را نیز در لیست محصولات خود دارد که در ۸ ماه امسال ۳۰۰ دستگاه تیراژ داشته است. تیراژ این محصول در ۸ ماه امسال، با میزان تولید مدت مشابه سال گذشته آن تقریبا یکی است.
در گروه کامیون، تولید بهمن دیزل از‌هزار و ۴۶۲ دستگاه ۸ ماه پارسال به ۷۳۲ دستگاه در مدت مشابه امسال رسیده است. بنابراین تولید این محصول در بهمن دیزل تقریبا نصف شده است.
محصولات کاربری بهمن دیزل نیز در ۸ ماه پارسال تیراژ‌هزار و ۲۹۰ دستگاهی را ثبت کرده، حال آنکه در ۸ماه امسال تولید این محصولات ۴۳۹ دستگاه بوده است. با این حساب، تولید محصولات کاربری بهمن دیزل ۶۶درصد افت کرده است.
در بین محصولات بهمن دیزل، مینی‌‌بوس نیز با کاهش تولید مواجه شده است. کل تولید این محصول در ۸ ماه امسال ۱۸۴ دستگاه بوده که نسبت به بازه زمانی مشابه پارسال تقریبا نصف شده است.
