«دنیای‌اقتصاد» ارزبری ایرانخودرو و سایپا را بررسی کرد
خرید خارجی خودروسازان در بهار
این وابستگی از جهات مختلف دارای اهمیت است و حتی ایجاد چالش می‌کند، به‌خصوص از جنبه ارزی. از همین رو واردات قطعات و مواد اولیه موردنیاز صنایع خودرو و قطعه در مقاطع مختلف دچار چالش شده به‌خصوص در دوران‌هایی که قیمت ارز رشد کرده یا تامین آن به مشکل خورده است، درست مثل مقطع فعلی. در حال حاضر به دلیل چالش کشور در تامین ارز، صنایع خودرو و قطعه نیز برای تامین ارز موردنیاز خود به مشکل خورده‌اند و این موضوع سبب افت تولید آنها شده است. طبق آماری که چندی پیش در سایت کدال بورس منتشر شد، تولید خودروسازان در تیر دچار افت شده است و فعالان صنعت خودرو آن را ناشی از چالش تامین ارز (و البته کمبود نقدینگی ناشی از قیمت‌گذاری دستوری) می‌دانند. اخیرا نیز نامه‌ای از سوی وزارت صمت خطاب به تولیدکنندگان وسایل نقلیه به‌ویژه خودروسازان منتشر شده که طبق آن، صمتی‌ها تاکید کردهاند شرکت‌های خودروساز ترجیحا به فکر تامین ارز موردنیاز خود از منابعی غیر از سامانه نیما باشند. در واقع تاکید شده که خودروسازان ارز موردنیازشان را از محل صادرات خود یا دیگران تامین و به نوعی دیگر خیلی روی سامانه نیما حساب نکنند. با توجه به اینکه قیمت ارز صادراتی بالاتر از نیما و نزدیک به بازار آزاد است، پیش‌بینی می‌شود قیمت تمام شده خودروها در مبدأ (کارخانه) افزایش پیدا کند.
به هر حال با توجه به وابستگی خودروسازان به واردات قطعه، نیاز ارزی همواره وجود دارد و تنها ممکن است میزان آن دچار افت و خیز شود.
در گزارشی که خودروسازان اخیرا در قالب صورت‌های مالی تلفیقی (حسابرسی‌نشده) به سایت کدال دادهاند، در مورد مصارف ارزی آنها در سه ماه نخست امسال اطلاع‌رسانی شده است.
خودروسازان در بازه زمانی موردنظر از ارزهای مختلف مانند یوآن چین، دلار، یورو و روپیه هند استفاده کردهاند. در این بین، حجم قابل‌توجهی از ارز مصرفی خودروسازان در بهار امسال را یوآن تشکیل داده که با توجه به واردات عظیم قطعات و مواد اولیه از این کشور، مساله عجیبی نیست. به هر حال کشور درگیر تحریم است و یکی از شاخه‌های اصلی آن نیز به خودروسازی مربوط می‌شود و این موضوع سبب شده تامین قطعات از برندهای مختلف مختل یا حتی متوقف شود. از همین رو چینی‌ها در حال حاضر بزرگ‌ترین تامین‌کننده قطعات موردنیاز خودروسازان ایرانی و حتی شاید مواد اولیه موردنیاز قطعهسازان به شمار میروند. البته در مورد سطح کیفی قطعات تامینی از چین اما و اگرهایی وجود دارد و برخی میگویند قطعات و حتی مواد اولیه وارداتی از این کشور درجه دو یا حتی دارای درجات پایین‌تر هستند. اتفاقا اخیرا نیز شنیده شد که سطح کیفی خودروها دچار افت قابل‌توجهی شده و از آن سو خودروسازان حجم عظیمی از قطعات چینی را وارد کردهاند. رشد واردات قطعات از چین احتمالا بی‌ارتباط با تشدید افت کیفی خودروها نیست و از آن سو طبعا مصرف ارزی را نیز بالا می‌برد. گفته می‌شود خودروسازان به دلیل قیمت تمام‌شده پایین‌تر، ترجیح دادهاند بخشی از قطعات موردنیاز خود را به جای تامین از داخل از خارج وارد کنند. طبعا اگر این موضوع صحت داشته باشد، مصرف ارزی خودروسازان در چند وقت گذشته به‌خصوص یکی دو ماه اخیر بالا رفته است. برای مشخص شدن جزئیات این ماجرا، باید تا انتشار صورت‌های مالی تلفیقی ۶ماهه خودروسازان صبر کرد تا معلوم شود نسبت به سه ماه نخست امسال و نیمه ابتدایی سال گذشته چه تغییراتی داشته است.
به هر حال خودروسازان و البته قطعهسازان کشور در حال حاضر با چالش تامین ارز مواجهند که خود ریشه در مشکل ارزی کشور دارد. اگر فکری به حال این چالش نشود، بدون تردید اهداف مربوط به تولید (که طبق نظر وزارت صمت باید تیراژ خودرو در سال‌جاری به یک میلیون و ۷۰۰هزار دستگاه برسد) محقق نخواهد شد. وزارت صمت پس از آنکه خودروسازی کشور در سال ۹۷ تحریم شد، نهضتی به نام داخلیسازی قطعات را به راه انداخت و طبق آن قرار شد بخشی از قطعات وارداتی بومیسازی شوند. هرچند در این پروژه، بخشی از قطعات به ساخت داخل رسیدند، اما در مواردی به صورت موازی واردات آنها نیز ادامه داشت و دارد. این موضوع سبب شد که سرمایه‌گذاری قطعهسازان در معرض خطر قرار بگیرد و همچنین انگیزه‌‌‌‌شان برای ساخت داخل کردن قطعات آب برود. در نهایت نیز میزهای داخلیسازی ادامه نیافت و به نوعی ابتر ماند و اینکه گفته می‌شود خودروسازان در چند وقت اخیر واردات قطعه را رشد دادهاند، شاید بی‌ارتباط با ماجرای توقف میزهای داخلیسازی نباشد.
به هر حال باید منتظر ماند و دید خودروسازان با چالش جدید -تامین ارز از منابعی غیر از نیما- چه خواهند کرد و آیا می‌توانند ارز را از ناحیه صادرات خود و دیگران تامین کنند یا با بحران ارزی مواجه میشوند. وزارت صمت از خودروسازان خواسته تا ارز موردنیازشان را از منابعی غیر از نیما نیز تامین کنند و دو راه پیش روی آنها گذاشته است. یکی اینکه از ارز صادراتی خود استفاده کنند و این به آن معناست که خودروسازان احتمالا الزامی بابت اینکه ارز صادراتی‌شان را در اختیار نیما بگذارند، ندارند. به عبارت بهتر، خودروسازان می‌توانند ارز صادراتی‌شان را خود مصرف کرده و با استفاده از آن، بخشی از نیاز ارزی بابت تولید یا حتی واردات را تامین کنند. اتفاقا با توجه به اینکه خودروسازان نیز مجاز به واردات خودرو هستند و وارد نیز کردهاند، احتمالا مصارف ارزی آنها بالا رفته است. این در حالی است که گفته می‌شود روند واردات خودرو به دلیل چالش ارز به مشکل خورده و باید منتظر ماند و دید آیا خودروسازان می‌توانند از مسیر صادرات خود و دیگران، ارز به اندازه کافی تامین و نیازشان برای تولید و واردات را رفع کنند؟
در حال حاضر خودروسازان صادرات چندانی ندارند و اخیرا محموله‌هایی را به ونزوئلا فرستاده‌اند، اما مشخص نیست آیا پول آن را در‌یافت کردهاند یا نه؟ بنابراین تامین ارز از محل صادرات تا وقتی خودروسازان صادراتی قوی و پر‌تیراژ نداشته باشند، چندان عملی نیست و نیاز آنها در حوزه تولید و واردات را به طور کامل تامین نخواهد کرد.
جزئیات ارزبری خودروها
در گزارشی که چندی پیش وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر کرد، مشخص شد هر یک از خودروهای تولید داخل بین هزار و ۲۶۰ دلار تا ۴هزار و ۷۲۱ دلار ارزبری دارند. البته خودروسازان و قطعهسازان نیز میگویند خودروهای تولید (نه مونتاژ) داخل به طور متوسط ۲هزار و ۶۰۰ دلار (میانگین به ازای هر خودرو) مصرف می‌کنند. طبق آمار وزارت صمت، اوضاع در خودروهای مونتاژی به مراتب بدتر است، به نحوی که ارزبری آنها بین ۳هزار و ۲۹۳ دلار تا ۱۹هزار و ۲۲۸ دلار برآورد شده است. مونتاژی‌‌‌ها در ایران معمولا به صورت فول سی‌کی‌دی تامین قطعه میشوند، بنابراین داخلیسازی بسیار پایینی دارند و بیشتر موارد استفاده داخلی آنها به رنگ و تا حدی تایر مربوط می‌شود. در گزارشی که وزارت صمت منتشر کرد، آخرین وضع داخلیسازی قطعات خودروهای تولیدی و مونتاژی در کشور اعلام و طبق آن مشخص شد میزان بومیسازی (بسته به مدل خودروها و اعم از تولید داخل و مونتاژی) بالای هزار دلار و زیر ۲۰هزار دلار است.
طبق این گزارش، برای تولید خودروهای سواری در کشور به روش مونتاژ محصولات خارجی، به طور متوسط ۱۴هزار و ۵۰۰ دلار به ازای هر خودرو مصرف شده است. در مورد خودروهای غیر‌‌‌مونتاژی اما داستان فرق می‌کند، چه آنکه آنها ارز بسیار کمتری را مصرف می‌کنند. بر اساس اعلام وزارت صمت، تولید خودرو توسط ایرانخودرو و سایپا به طور متوسط ۲هزار و ۶۵۰ دلار (به ازای هر محصول) ارزبری داشته است. در بین خودروهای تولید داخل، بیشترین ارزبری به پژو ۲۰۷ اتومات مربوط می‌شود. بر این اساس، به ازای تولید هر یک دستگاه از این محصول، ۴هزار و ۷۲۱ دلار ارز مصرف می‌شود. در کنار پژو ۲۰۷، دو خودروی دیگر یعنی دنا پلاس توربو و شاهین نیز خودروهای بالای ۴هزار دلار ارزبری به حساب می‌‌‌آیند. تارای دستی و دنا پلاس دستی نیز خودروهایی هستند که بالای ۳هزار دلار ارزبری دارند. آمار وزارت صمت نشان می‌دهد بیشتر خودروهای تولید داخل، از نظر مصرف ارز در محدوده بالای ۲هزار دلار و زیر۳هزار دلار قرار دارند و از جمله آنها، سورن پلاس، ۲۰۷ دستی، پژو ۲۰۶ و راناست. در نهایت اینکه سه خودروی دیگر شامل وانت پراید، ساینا اس و کوئیک اس نیز ارزبری زیر ۲هزار دلار دارند.
در بین خودروهای مونتاژی اما حداقل ارز مصرفی حدود ۳هزار و ۳۰۰ دلار است و سقف آن نیز زیر ۲۰هزار دلار برآورد شده است. رکورددار مصرف ارز در بین خودروهای مونتاژی کشور، هایما در مدل ایکس ۷ است که ۱۹هزار و ۲۲۸ دلار ارزبری دارد. در کنار این خودرو، هایما اس ۸، لاماری و T۵ بالای ۱۵هزار دلار ارزبری دارند. در جمع خودروهای دارای ارزبری ۱۰ تا ۱۵هزار دلار نیز دیگنیتی و فیدلیتی (متعلق به گروه بهمن) به چشم می‌‌‌آیند. در جمع خودروهای دارای ارزبری ۵ تا ۱۰هزار دلار (گروهی که بیشترین فراوانی را دارد)، محصولاتی مانند تیگو، آریزو و جک J۴ حضور دارند.
در نهایت اینکه X۲۲ در دو مدل MT و CVT نیز خودروهای دارای ارزبری بالای ۳هزار دلار و کمتر از ۳هزار و ۵۰۰ دلار به شمار میروند.
حذف دلار از تجارت قطعه
اما نگاهی هم به آمار ارائه‌شده از سوی خودروسازان به بورس‌کالا بیندازیم تا مشخص شود آنها در سه ماه نخست امسال چقدر ارز مصرف کردهاند. طبق گزارشی که ایرانخودرو و سایپا به بورس دادهاند، یورو، یوآن و درهم عمده ارز مصرفی آنها در بهار امسال بوده است. بر این اساس، بیشترین ارزبری نصیب ایرانخودرو بوده که با تیراژ بالاتر این خودروساز نسبت به سایپا در ارتباط است. بنابر اطلاعات مندرج در سایت کدال، بیشترین ارز مصرفی خودروسازان در بهار امسال به یوآن چین مربوط می‌شود. صدرنشینی یوآن چین در جدول مصارف ارزی خودروسازان، ارتباط مستقیمی با تحریم دارد. چهار سال و اندی از تحریم خودروسازی ایران می‌‌‌گذرد و در این مدت بسیاری از شرکت‌های خارجی ارتباط خود را با خودروسازان و قطعهسازان کشور قطع کردهاند.
از همین رو آنها از سر ناچاری سراغ شرکت‌های چینی رفته‌‌‌اند و به همین دلیل سهم یوآن در سبد ارزی‌‌‌‌شان رشد کرده است. این در حالی است که طبق گزارش دو خودروساز بزرگ کشور به بورس، آنها در سه ماه ابتدایی امسال از دلار استفاده نکرده‌اند. با این حال مصرف یورو توسط سه خودروساز بزرگ کشور در بهار امسال ادامه داشته است.
