بازه زمانی یک دهه گذشته بررسی شد
هزینه تامین پول در خودروسازی
هزینه‌های مالی در صنعت خودرو در واقع هزینه‌ای است که خودروسازان بابت تامین بخشی از نقدینگی موردنیاز خود از ناحیه تسهیلات بانکی و انتشار اوراق متحمل می‌شوند. خودروسازان برای پوشش هزینه‌های عموما جاری خود گاهی مجبورند به سمت دریافت تسهیلات از سیستم بانکی یا انتشار اوراق بروند و این حربه برای آنها به اصطلاح خرج دارد. هرچند استفاده از منابع بانکی توسط خودروسازان در دنیا نیز مرسوم است، اما دو دو تفاوت عمده با آنچه در ایران اتفاق می‌افتد به چشم می‌آید. نخست اینکه خودروسازان خارجی معمولا برای امور توسعه‌ای خود از منابع بانکی استفاده می‌کنند، ضمن آنکه درگیر سیاست‌هایی مانند قیمت‌گذاری دستوری نیز نیستند. این در حالی است که خودروسازان ایرانی به دلیل اعمال سیاست قیمت‌گذاری دستوری، اولا مجبورند بخشی از نقدینگی موردنیاز خود را که به طور طبیعی باید از محل فروش تامین شود، از ناحیه تسهیلات دریافت کنند و ثانیا منابع دریافتی معمولا صرف امور جاری آنها می‌شود.
تفاوت دوم نیز اینجاست که در دنیا منابع بانکی با نرخ بهره بسیار پایین در اختیار خودروسازان قرار می‌گیرد که البته این موضوع با تورم اندک آنها نیز در ارتباط است. در ایران اما طبق آنچه خودروسازان می‌گویند، آنها مجبورند هزینه زیادی بابت بهره تسهیلات بانکی پرداخت کنند. البته این موضوع را نباید فراموش کرد که در ایران معمولا بهره بانکی با تورم تعدیل نمی‌شود و از همین رو تسهیلات‌گیرندگان از جمله خودروسازان در این شرایط برنده محسوب می‌شوند.
اما نگاهی بیندازیم به افت و خیز هزینه‌های مالی دو خودروساز بزرگ کشور در بیش از یک دهه گذشته و ابتدا از ایران‌خودرو شروع کنیم.
طبق نموداری که در گزارش انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی منتشر شده، ایران‌خودرو روندی پر‌نوسان را در بازه زمانی تحت بررسی در حوزه هزینه‌های مالی تجربه کرده است. در حالت کلی، کمترین هزینه مالی ایران‌خودرو مربوط به سال 1391 است و بیشترین آن نیز در سال 1400 رقم خورده است. آبی‌های جاده مخصوص در سال 91 که سال نخست تحریم‌های هسته‌ای علیه کشور به شمار می‌رود، 976 میلیارد تومان هزینه مالی به ثبت رسانده‌اند. در جدولی دیگر که در آن به سهم هزینه‌های مالی از بهای تمام‌شده ایران‌خودرو پرداخته شده، این سهم برای سال 91 حدود 14درصد بوده است.
ایران‌خودرویی‌ها در سال 92 به عنوان دومین سال تحریم‌های اولیه (که البته در انتهای پاییز این سال توافق هسته‌ای امضا شد) با رشد هزینه‌های مالی مواجه شده‌اند. طبق آمار، این شرکت در سال تحت بررسی هزار و 103 میلیارد تومان هزینه مالی به ثبت رسانده است. سهم این هزینه از بهای تمام‌شده ایران‌خودرو در سال تحت بررسی، 15درصد بوده است.
در سال 93 اما در حالی هزینه‌های مالی ایران‌خودرو افزایش یافته که سهم آن از بهای تمام‌شده افت کرده و به هشت‌درصد رسیده است. طی سال 94 اما هم هزینه‌های مالی ایران‌خودرو کاهشی جزئی را تجربه کرده و هم سهم این هزینه‌ها از بهای تمام‌شده درآمد عملیاتی. طبق نمودار موجود، هزینه مالی ایران‌خودرو با سهمی هفت درصدی، به هزار و 112 میلیارد تومان رسیده است که افت 30 میلیارد تومانی را نسبت به سال 93 نشان می‌دهد. این در حالی است که حدفاصل سال‌های 95 تا 98 هزینه‌های مالی ایران‌خودرو روندی صعودی را به خود دیده است. اینکه طی سال‌های 95 و 96 هزینه‌های مالی ایران‌خودرو روندی صعودی به خود گرفته، جای تعجب ندارد، زیرا در این دو سال تولید این شرکت رشد کرده است. با این حال، طی سال‌های 97 و 98 و به عنوان سال‌های تحریم‌های ثانویه که تیراژ ایران‌خودرو روندی نزولی داشته، هزینه‌های مالی باز هم صعود کرده است. به نظر می‌رسد این موضوع با مسائلی مانند جهش قیمت ارز در سال‌های تحت بررسی در ارتباط است.
در سال 95، که تولید ایران‌خودرو در مقایسه با سال‌های تحریم رشد قابل‌توجهی داشته، هزینه مالی این شرکت نیز خیز بلندی را تجربه کرده است. طبق آمار، ایران‌خودرویی‌ها در این سال با جهشی حدودا 600 میلیارد تومانی در هزینه تولید مواجه شده‌اند. سهم این هزینه‌ها از بهای تمام‌شده درآمد عملیاتی ایران‌خودرو طی سال 95 حدود هفت‌درصد بوده است. در سال 96 نیز روند صعودی هزینه‌های مالی ایران‌خودرو ادامه پیدا کرده و این شرکت رقم 2هزار و 37 میلیارد تومان را در این بخش ثبت کرده است. سهم هزینه‌های مالی ایران‌خودرو از بهای تمام‌شده شرکت باز هم هفت‌درصد بوده است. در سال 97 اما با توجه به آغاز تحریم خودروسازی ایران (در نیمه تابستان) تولید ایران‌خودرو روندی نزولی به خود گرفته، با این حال هزینه‌های مالی به دلایلی به‌خصوص جهش قیمت ارز، باز هم صعود کرده است. در این سال، هزینه‌های مالی ایران‌خودرو 2هزار و 704 میلیارد تومان بوده و سهم آن از بهای تمام‌شده، به 11درصد رسیده است. در سال 98 اما هزینه‌های مالی ایران‌خودرو با جهشی بسیار بلند تا مرز چهار‌هزار میلیارد تومان صعود کرده و سهم آن از بهای تمام‌شده نیز به 10درصد رسیده است. در سال 99 اما ایران‌خودرویی‌ها با کاهش جزئی هزینه‌های مالی مواجه شده‌اند، به نحوی که رقم آن به سه‌هزار و 813 میلیارد تومان رسیده است. همچنین سهم هزینه مالی از بهای تمام‌شده نیز تنها پنج‌درصد بوده است. در سال 1400 اما هزینه‌های مالی ایران‌خودرو تا نزدیکی‌های مرز پنج‌هزار میلیارد تومان پیشروی کرده و سهم آن از بهای تمام‌شده نیز به چهار‌درصد رسیده است.
در نهایت اما طی شش ماه ابتدایی امسال، ایران‌خودرویی‌ها 2هزار و 747 میلیارد تومان صرف هزینه‌های مالی خود کرده‌اند که اگر در نیمه دوم سال نیز همین نسبت برقرار باشد، در کل سال‌جاری این رقم به بالای پنج‌هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
افت و خیز هزینه‌های مالی سایپا
به سایپا برویم و ببینیم دومین خودروساز بزرگ ایران چه آماری را در بخش هزینه‌های مالی از خود به جا گذاشته است.
طبق نموداری که در گزارش انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی منتشر شده، سایپا نیز روندی نوسانی را در بازه زمانی تحت بررسی در حوزه هزینه‌های مالی تجربه کرده است. در حالت کلی، کمترین هزینه مالی سایپا مربوط به سال 1391 است و بیشترین آن نیز در سال 1400 رقم خورده است. نارنجی‌های جاده مخصوص در سال 91 که سال نخست تحریم‌های هسته‌ای علیه کشور به شمار می‌رود، 516 میلیارد تومان هزینه مالی به ثبت رسانده‌اند. در جدولی دیگر که در آن به سهم هزینه‌های مالی از بهای تمام‌شده درآمد عملیاتی سایپا پرداخته شده، این سهم برای سال 91 حدود 17درصد بوده است.
سایپایی‌ها در سال 92 به عنوان دومین سال تحریم‌های اولیه با رشد هزینه‌های مالی مواجه شده‌اند. طبق آمار، این شرکت در سال تحت بررسی 721 میلیارد تومان هزینه مالی به ثبت رسانده است. سهم این هزینه از بهای تمام‌شده درآمد عملیاتی سایپا در سال تحت بررسی، 21درصد بوده است.
در سال 93 اما در حالی هزینه‌های مالی سایپا افزایش یافته که سهم آن از بهای تمام‌شده درآمد عملیاتی افت کرده و به 14درصد رسیده است. طی سال 94 اما هزینه‌های مالی سایپا کاهشی جزئی را تجربه کرده اما سهم این هزینه‌ها از بهای تمام‌شده درآمد عملیاتی بالا رفته است. طبق نمودار موجود، هزینه مالی سایپا با سهمی 16 درصدی، به 784 میلیارد تومان رسیده است که افت 31 میلیارد تومانی را نسبت به سال 93 نشان می‌دهد. این در حالی است که حدفاصل سال‌های 95 تا 1400 هزینه‌های مالی سایپا روندی صعودی را به خود دیده است. اینکه طی سال‌های 95 و 96 هزینه‌های مالی سایپا روندی صعودی به خود گرفته، (مانند ماجرای ایران‌خودرو) جای تعجب ندارد، زیرا در این دو سال تولید این شرکت نیز رشد کرده است. با این حال، طی سال‌های 97 و 98 و به عنوان سال‌های تحریم‌های ثانویه که تیراژ سایپا مانند ایران‌خودرو روندی نزولی داشته، هزینه‌های مالی باز هم صعود کرده است. به نظر می‌رسد این موضوع با مسائلی مانند جهش قیمت ارز در سال‌های تحت بررسی در ارتباط است. در سال 95، که تولید سایپا در مقایسه با سال‌های تحریم رشد قابل‌توجهی داشته، هزینه مالی این شرکت نیز خیز بلندی را تجربه کرده است. طبق آمار، سایپایی‌ها در این سال با جهشی حدودا 500 میلیارد تومانی در هزینه تولید مواجه شده‌اند.
سهم این هزینه‌ها از بهای تمام‌شده سایپا طی سال 95 حدود 18درصد بوده است. در سال 96 نیز روند صعودی هزینه‌های مالی سایپا ادامه پیدا کرده و این شرکت رقم هزار و 940 میلیارد تومان را در این بخش ثبت کرده است. سهم هزینه‌های مالی سایپا از بهای تمام‌شده شرکت باز هم 18درصد بوده است. در سال 97 اما با توجه به آغاز تحریم خودروسازی ایران تولید سایپا نیز مانند ایران‌خودرو روندی نزولی به خود گرفته، با این حال هزینه‌های مالی به دلایلی به‌خصوص جهش قیمت ارز، باز هم صعود کرده است. در این سال، هزینه‌های مالی سایپا 2هزار و 654 میلیارد تومان بوده و سهم آن از بهای تمام‌شده، به 25درصد رسیده است. در سال 98 اما هزینه‌های مالی سایپا با جهشی بسیار بلند به سه‌هزار و 881 میلیارد تومان صعود کرده و سهم آن از بهای تمام‌شده نیز به 29درصد رسیده است. در سال 99 سایپایی‌ها باز هم رشد هزینه تولید داشته‌اند، به نحوی که رقم آن به چهار‌هزار و 110 میلیارد تومان رسیده است. همچنین سهم هزینه مالی سایپا از بهای تمام‌شده نیز در سال تحت بررسی 21درصد بوده است. در سال 1400 اما هزینه‌های مالی سایپا تا نزدیکی‌های چهار‌هزار و 600 میلیارد تومان پیشروی کرده و سهم آن از بهای تمام‌شده نیز به 10درصد رسیده است. در نهایت اما طی شش ماه ابتدایی امسال، سایپایی‌ها 2هزار و 333 میلیارد تومان صرف هزینه‌های مالی خود کرده‌اند که اگر در نیمه دوم سال نیز همین نسبت برقرار باشد، در کل سال‌جاری این رقم به بالای چهار‌هزار و 600 میلیارد تومان خواهد رسید.
