فرید مرجایی: محاصره اقتصادی و تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا مشکلات فراوانی برای ایران ایجاد کرده‌اند. همیشه این نگرانی وجود دارد که بحران اقتصادی به ناآرامی‌های مردمی گسترده منجر شود. به همین دلیل رهبران ایران از کاهش تنش در جبهه‌های مختلف استقبال خواهند کرد. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان یکی از معدود شاهزاده‌های سعودی است که در خارج از کشور تحصیل نکرده است. شاید به همین دلیل او از دریچه سیاست اقتدارگرای داخلی به مسائل بین‌المللی می‌نگرد. حاکمان اقتدارگرا هرگز به‌خاطر سیاست‌های خود با مقاومت داخلی روبه‌رو نمی‌شوند. به همین دلیل خیلی تمایلی به مذاکره نشان نمی‌دهند. اما ابتکار‌های استراتژیک ریاض به پیروزی منجر نشده‌اند. سیاست‌های عربستان در یمن، سوریه و قطر به شکست انجامیدند. مسائل دیگر از جمله قتل جمال خاشقجی و قیمت پایین نفت نیز شاید دیدگاه‌های رهبران سعودی را تغییر داده باشند.

به احتمال زیاد تهران و ریاض در ماه‌های آینده فرآیند گفت‌وگویی را شروع خواهند کرد که می‌تواند به کاهش تنش در خلیج‌فارس و همچنین پایان جنگ داخلی یمن منجر شود. با وجود این، بعید به نظر می‌رسد که دو کشور آمادگی لازم برای حل‌وفصل همه اختلافات خود را داشته باشند. البته هرگونه ابتکار دیپلماتیک عربستان باید در چارچوب معماری امنیتی آمریکا برای منطقه پیاده‌سازی شود. اما در شرایط کنونی بعید به‌نظر می‌رسد تهران تمایلی برای تغییر رویکرد بلندمدت خود در قبال آمریکا و اسرائیل داشته باشد.

فاتیحا دازی هنی: در ماه‌های اخیر شاهد تشدید تنش بین ایران و عربستان بوده‌ایم. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان به‌ علت سیاست‌های منطقه‌ای خود مورد انتقاد قرار گرفته است. ائتلاف نظامی عربستان در یمن به شکست منجر شد. علاوه براین، اتحاد عربستان و امارات علیه جمهوری اسلامی باعث تشدید تنش در منطقه و دور شدن قطر از کشور‌های عربی شد.

ماه گذشته شاهد حملات گسترده‌ای علیه تاسیسات و میادین نفتی عربستان بودیم. کشور‌های غربی و عربستان مدعی‌اند که ایران پشت این عملیات بوده است. اما در نهایت رئیس‌جمهور آمریکا تمایلی برای اقدام نظامی علیه تهران نشان نداد. این موضوع می‌تواند به یک رویکرد امنیتی جدید در خلیج‌فارس منجر شود. تهران و ریاض باید به‌دنبال راهکار‌هایی باشند که به کاهش تنش در منطقه کمک کند. هیچ‌کس در شرایط کنونی تمایلی به درگیری نظامی نشان نمی‌دهد. قرار است ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در اواسط ماه اکتبر از عربستان بازدید کند. مسکو می‌تواند نقش موثری در این زمینه ایفا کند.

توماس لیپمن: به‌نظر می‌رسد وقایع اخیر باعث تغییر دیدگاه‌های تحلیلگران در مورد تنش در خلیج‌فارس شده‌اند. حملات ماه گذشته علیه تاسیسات نفتی سعودی و عدم تمایل دونالد ترامپ به اقدام نظامی علیه تهران باعث تشدید نگرانی‌های رهبران سعودی شد. خروج تدریجی نیرو‌های امارات از جنگ یمن نیز چالش دیگری برای ریاض ایجاد کرده است. ایرانی‌ها نیز زیر بار تحریم‌های شدید واشنگتن قرار گرفته‌اند و اقتصاد آنها در آستانه فروپاشی قرار دارد.

برخی کشور‌های منطقه از جمله عراق و پاکستان درحال تلاش برای میانجیگری بین تهران و ریاض هستند. اما ما نباید خیلی امیدوار باشیم. دو کشور چشم‌انداز‌های ناسازگاری در مورد آینده خاورمیانه دارند. البته تهران و ریاض تمایلی به جنگ تمام عیار ندارند، زیرا هیچ‌کدام توانایی پیروزی را نخواهند داشت. البته آنها می‌توانند در مورد برخی مسائل از جمله جنگ یمن، حمایت ایران از گروه‌های شبه نظامی و برنامه هسته‌ای ایران به توافق برسند. علاوه براین، هیچ‌کدام از دو طرف به مشروعیت رژیم دیگر اعتقاد ندارد که خود احتمال موفقیت مذاکره مستقیم را کاهش می‌دهد.

فیراس ماکساد: برخی منابع گزارش کرده‌اند که تهران و ریاض به‌طور غیرمستقیم درحال مبادله پیام هستند. این موضوع نباید برای ما غافلگیر‌کننده باشد. کمپین فشار حداکثری ترامپ علیه تهران و حملات اخیر علیه تاسیسات نفتی در خلیج‌فارس به بحران کنونی منجر شدند. مقامات آمریکایی به تهران هشدار داده بودند که هرگونه حمله مستقیم علیه منافع یا سربازان آمریکایی با اقدام نظامی پاسخ داده خواهد شد. به همین دلیل جمهوری اسلامی تصمیم گرفت متحدان عربی واشنگتن را در راستای تشدید تنش در خلیج‌فارس هدف قرار دهد. عدم واکنش دولت ترامپ به حملات ماه گذشته باعث کاهش اعتماد کشور‌های عربی و اسرائیل به واشنگتن شده است. متاسفانه رئیس‌جمهور آمریکا از یک سیاست خارجی منسجم پیروی نمی‌کند. ترامپ از شروع یک جنگ جدید در خاورمیانه هراس دارد، اما تمایلی نیز برای عقب‌نشینی از کمپین فشار حداکثری نشان نداده است. به همین علت متحدان عربی آمریکا احساس می‌کنند که باید رویکرد جدیدی را برای تامین منافع خود اتخاذ کنند.

مارک لینچ: گزارش‌های اخیر در مورد تلاش‌های عربستان و ایران برای کاهش تنش در منطقه امیدوار‌کننده هستند. البته هنوز تردید‌های زیادی در مورد نتایج این مذاکرات وجود دارد. دو طرف دلایل خوبی برای روی آوردن به دیپلماسی دارند. ایران برای مدتی طولانی به‌دنبال تعامل با رقیب منطقه‌ای خود بوده است. حملات ماه گذشته نیز باعث تشدید نگرانی‌های رهبران سعودی در مورد جنگ تمام عیار در منطقه شدند. اگرچه کمپین فشار حداکثری آمریکا از لحاظ اقتصادی ضربه بزرگی به ایران وارد کرد، اما آشکار است که واشنگتن پیشرفتی در دستیابی به اهداف استراتژیک خود نداشته است. علاوه براین، سعودی‌ها نگران عواقب احتمالی شکست ترامپ در انتخابات سال آینده هستند. در سال‌های گذشته جنگ یمن و قتل جمال خاشقجی باعث بدتر شدن تصویر عمومی رژیم سعودی در فضای داخلی آمریکا شده بود.

اگرچه شرایط کافی برای گفت‌وگو بین این دو رقیب منطقه‌ای فراهم شده است، اما بعید به نظر می‌رسد تهران و ریاض بتوانند تمام اختلافات خود را حل‌وفصل کنند. در طول یک دهه گذشته شاهد گسترش فرقه‌گرایی، جنگ‌های نیابتی و حملات تروریستی در خاورمیانه بوده‌ایم. بدون شک مقابله با نقش‌آفرینی منطقه‌ای ایران یکی از اهداف اصلی محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی بوده است. خروج آمریکا از توافق هسته‌ای نیز فرصتی در اختیار جریان‌های تندرو در ایران قرار داد تا سطح حمایت داخلی از خود را افزایش دهند. البته دو طرف دلایل خوبی برای پرهیز از درگیری نظامی دارند و باید به‌دنبال راه‌حلی برای کاهش تنش در خلیج‌فارس باشند.

اخبار مرتبط