در دیدار روحانی و نخست‌وزیر هند صورت گرفت
چاره‌اندیشی برای مانع‌زدایی از روابط ایران و هند
عکس: اکبر توکلی، ایرنا
شاید مهم‌ترین دستاورد سفر روحانی به این کشور را بتوان گفت‌وگو بر سر گسترش روابط ترانزیتی با محوریت بندر چابهار و افزایش سرمایه‌گذاری هند در حوزه نفت و گاز دانست که نارندرا دامورداس مودی، نخست‌وزیر هند بر آن تاکید داشت. رئیس‌جمهوری اسلامی ایران روز شنبه و در آغاز مرحله دوم سفر خود به هندوستان، به‌طور رسمی در کاخ ریاست‌جمهوری این کشور، از سوی رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر هندوستان مورد استقبال قرار گرفت. روحانی روز شنبه در دیدار نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، تعمیق دوستی‌های تاریخی میان دو ملت ایران و هندوستان در همه عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی و تجاری را مسوولیت امروز سیاستمداران دو کشور دانست و تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران از گسترش و تعمیق روابط همه‌جانبه با هندوستان به‌عنوان یک کشور دوست در منطقه، استقبال می‌کند. وی تقویت زبان فارسی در هندوستان را برای توسعه روابط دو کشور مهم برشمرد و با بیان اینکه بدون زبان فارسی تعمیق پیوندهای تاریخی دو ملت دشوار خواهد بود، بر ضرورت مبادلات فرهنگی، تقویت و ایجاد کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های هندوستان تاکید کرد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، روحانی در این دیدار با ابراز خرسندی از روند رو به توسعه روابط تهران–دهلی‌نو گفت: «روابط ایران و هند به ضرر هیچ کشوری نیست و ظرفیت‌های گسترده‌ای برای توسعه و تعمیق روابط ایران و هندوستان وجود دارد که باید از تمامی این ظرفیت‌ها در راستای منافع و آینده‌ای بهتر برای دو ملت و منطقه، بیش از پیش بهره گرفت.»
اهمیت بندر چابهار
رئیس‌جمهور، حوزه‌های مرتبط با انرژی و حمل‌ونقل را دو ظرفیت مهم برای همکاری راهبردی ایران و هندوستان خواند و افزود: «بندر چابهار به‌عنوان پل ارتباطی هند به افغانستان و آسیای مرکزی و اروپای شرقی، می‌تواند روابط تاریخی دو کشور و منطقه را مستحکم‌تر سازد.» روحانی ادامه داد: «روابط ترانزیتی دو کشور ظرفیت‌های چندجانبه و منطقه‌ای با مجموعه کشورهای منطقه ایجاد خواهد کرد و ما آماده قراردادهای سه‌جانبه و چندجانبه‌ایم تا این مسیر ترانزیتی از چابهار، به مسیر استراتژیک برای استحکام روابط منطقه‌ای تبدیل شود.» پیش‌تر روحانی روز ۱۵ فوریه پیش از سفر به هند در جلسه کابینه گفته بود: «ترانزیت از چابهار و دسترسی هند به افغانستان و آسیای مرکزی از طریق چابهار یکی از مهم‌ترین مسائل در روابط میان ایران و هند است.» در ماه دسامبر نخستین فاز توسعه‌ای بندر چابهار گشایش یافت. ایران امیدوار است که این بندر به زودی به یک هاب ترانزیت برای کشورهای محصور در خشکی نظیر افغانستان و آسیای مرکزی تبدیل شود. این توسعه نیازمند سرمایه یک میلیارد دلاری است که ۲۳۵ میلیون از این مبلغ توسط هند تامین خواهد شد. بناست فازهای بعدی توسعه بندر چابهار ظرف مدت ۱۴ سال به بهره‌برداری برسند، اما پیشرفت پروژه کند بوده است.
این در شرایطی است که رسانه‌های خارجی نیز سفر روحانی به هند را مورد بررسی قرار داده‌اند و از امضای توافق‌نامه‌های متعدد میان طرفین در زمینه‌های تجاری و اقتصادی خبر داده‌اند. براساس این گزارش‌ها، یکی از این توافق‌نامه‌ها به هند اجازه می‌دهد در نخستین فاز پروژه بندر چابهار عملیات عمرانی را انجام دهد. به گزارش رویترز برنامه‌ریزی انجام شده بدین ترتیب است که هند با سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون و ۲۱۰ هزار دلاری، طی یک قرارداد لیزینگ ۱۰ ساله دو اسکله را تجهیز و از آنها بهره‌برداری خواهد کرد.
شرکای راهبردی
روحانی همچنین طی دیدار با نخست‌وزیر هند با بیان اینکه ایران می‌تواند انرژی مورد نیاز هندوستان را در قالب قراردادهای راهبردی بلندمدت تامین کند، گفت: «این قراردادهای بلندمدت در حوزه‌های انرژی و حمل‌ونقل، دو کشور را به شرکای راهبردی و مطمئن مبدل خواهد کرد.»
رئیس‌جمهور در ادامه با اشاره به علاقه‌مندی شرکت‌های هندی برای توسعه فعالیت‌هایشان در ایران گفت: «این شرکت‌ها می‌توانند در حوزه‌های انرژی، تاسیسات شیرین‌سازی آب، کشاورزی و ایجاد شهرک‌های فناوری و انرژی خورشیدی فعال شوند.» روحانی در بخش دیگری از سخنان خود، تروریسم را معضلی نه تنها برای منطقه بلکه برای جهان دانست و با تاکید بر ضرورت تقویت همکاری کشورها در این عرصه، گفت: «باید با ریشه‌های تروریسم که عمدتا فکری و فرهنگی و ناشی از ترویج اندیشه‌های افراطی و مروج خشونت است، مبارزه کرد و ما آماده همکاری فرهنگی در این زمینه با کشورهای دوست ازجمله هندوستان هستیم.»
افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز
نخست‌وزیر هند نیز در این دیدار روند توسعه روابط دو کشور را رضایتبخش خواند و تاکید کرد که کشورش مصمم به توسعه همه‌جانبه روابط با ایران است و باید از ظرفیت‌های گسترده‌ای که در روند توسعه این مناسبات وجود دارد، بهره‌برداری کرد. مودی گفت: «با برداشته شدن بسیاری از موانع بر سر راه توسعه همکاری اقتصادی ایران و هندوستان، عمده سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه به نتیجه رسیده و به روند توسعه مناسبات تهران - دهلی‌نو شتاب داده است.» وی با بیان اینکه هندوستان آماده همکاری‌های درازمدت با ایران در همه زمینه‌های مورد علاقه دو کشور است، تاکید کرد: «شرکت‌های هندی آماده‌اند سرمایه‌گذاری‌های خود را در حوزه‌های همکاری‌های مشترک از جمله نفت و گاز توسعه دهند.» نخست‌وزیر هندوستان همچنین به اهمیت و جایگاه ویژه بندر چابهار برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای اشاره و با تاکید بر اینکه چابهار می‌تواند بازی مناسبات تجاری در منطقه و جهان را عوض کند، گفت: «ما هم اکنون صدور محصولات خود از جمله گندم را از طریق بندر چابهار به افغانستان آغاز کرده‌ایم.» آقای مودی پیشنهاد کرد که در آینده نزدیک سمیناری متشکل از نمایندگانی از کشورهای منطقه از جمله روسیه و کشورهای اوراسیا در چابهار برگزار شود. مودی در ادامه تروریسم و گسترش آن را موجب نگرانی همه کشورهای منطقه و ازجمله هندوستان برشمرد و گفت که کشورش آماده همکاری با ایران در مبارزه با تروریسم است.
امضای ۱۵ سند همکاری
همچنین طی این سفر، جمهوری اسلامی ایران و هندوستان برای تعمیق سطح مناسبات مشترک، ۱۵ سند و تفاهمنامه همکاری امضا کردند. این اسناد و یادداشت‌تفاهم همکاری روز شنبه در دهلی‌نو و در حضور حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران و نارندرا دامورداس مودی، نخست‌وزیر هندوستان از سوی مقامات عالی رتبه دو کشور به امضا رسید. اسناد و تفاهم نامه‌های امضا و مبادله شده در حضور روحانی و آقای «مودی» به این شرح است: ۱- موافقت‌نامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف۲- یادداشت‌تفاهم لغو روادید سیاسی۳- یادداشت‌تفاهم چارچوب همکاری‌ها در زمینه کشاورزی۴- یادداشت‌تفاهم همکاری در حوزه آنتی دامپینگ۵- یادداشت‌تفاهم مدیریت موقت فاز اول بندر اول چابهار۶-یادداشت‌تفاهم همکاری بین شرکت پست جمهوری اسلامی ایران و اداره پست هند۷- یادداشت‌تفاهم همکاری بین معاونت امور زنان ریاست‌جمهوری ایران و وزارت امور زنان هند۸- موافقت‌نامه استرداد مجرمین(امور کنسولی)۹- موافقت‌نامه معاضدت قضایی در امور مدنی و تجاری۱۰- یادداشت‌تفاهم همکاری‌های بهداشت، درمان و دارو بین وزارتین بهداشت دو کشور۱۱- یادداشت‌تفاهم همکاری در حوزه طب سنتی بین وزارت بهداشت ایران و وزارت طب سنتی هند(آیوش) .
فهرست اسناد؛
۱- یادداشت‌تفاهم صدور روادید الکترونیک
۲- یادداشت‌تفاهم همکاری اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی فیکی(ficci)
۳- یادداشت‌تفاهم همکاری اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی آسوچم(asshocham)
۴- یادداشت‌تفاهم اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی پی. اچ. دی. چمبر (phd. chamber)همچنین در حاشیه این مراسم از تمبر مشترک جمهوری اسلامی ایران و هند رونمایی شد.
دیدگاه‌های مشترک منطقه‌ای
همزمان با امضای این اسناد، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران و نخست‌وزیر هندوستان، اراده مشترک دو کشور برای تحکیم و گسترش هر چه بیشتر روابط تهران و دهلی‌نو را مورد تاکید قرار داده و استفاده از تمامی ظرفیت‌های همکاری را به نفع دو ملت و ملت‌های منطقه دانستند. روحانی روز شنبه در مراسم تبادل اسناد همکاری بین ایران و هندوستان، گفت: «سفر نخست‌وزیر هند در سال ۲۰۱۶ به تهران گام بسیار مهمی برای توسعه روابط دوجانبه و سه‌جانبه تهران و دهلی‌نو و کابل بود و بعد از این سفر حرکت و شتاب مضاعفی در روابط دو کشور آغاز شد که امروز شاهد ثمرات آن هستیم.» روحانی با اشاره به اینکه ایران و هند در دو زمینه بسیار مهم ترانزیت و انرژی روابط بسیار مهم و راهبردی با یکدیگر دارند، تاکید کرد: «در زمینه بندر چابهار و روابط ریلی و صنایع وابسته به آن گفت‌وگوها و تفاهمات بسیار خوبی با یکدیگر داشته‌ایم و امیدواریم به زودی شاهد توسعه هر چه بیشتر همکاری‌های دو کشور در این حوزه‌ها باشیم.» رئیس‌جمهور اضافه کرد: «امروز شاهد توسعه و تجهیز بیشتر بندر چابهار و تسریع در احداث خط آهن چابهار به زاهدان با سرمایه‌گذاری هند هستیم و برای توسعه بیشتر روابط در حوزه انرژی از جمله نفت، گاز و پتروشیمی نیز آمادگی کامل وجود دارد.» روحانی ادامه داد: «امروز در زمینه تسهیل روابط اقتصادی نیز گفت‌وگوهای بسیار خوبی با همدیگر داشتیم و در زمینه تعرفه تجارت ترجیحی، روابط بهتر بانکی، ویزا و تسهیل در رفت و آمد تجار و مردم دو کشور، گفت‌وگوها و تصمیمات مناسبی اتخاذ شد که می‌تواند آثار و برکات خوبی برای دو ملت داشته باشد.»
رئیس‌جمهور در ادامه به گفت‌وگوهای دو کشور درخصوص مسائل منطقه‌ای اشاره کرد و گفت: «در مذاکرات امروز در مسائل بسیار مهم دوجانبه منطقه‌ای و بین‌المللی، حتی در یک مورد هم با یکدیگر اختلاف‌نظر نداشتیم. همچنین در زمینه اهمیت توسعه روابط سه‌جانبه نیز با هم اشتراک نظر کامل داشتیم و این به آن معنا است که شرایط اصلی برای توسعه روابط دوجانبه بین تهران و دهلی‌نو کاملا مهیا است.» رئیس‌جمهوری ایران ادامه داد: «در مذاکرات امروز درخصوص تعهد به توافقات بین‌المللی و استحکام برجام نظر و دیدگاه واحدی داشتیم و در حوزه برقراری و توسعه روابط چند جانبه در منطقه با هم اشتراک نظر داریم و هر دو معتقدیم افغانستان باید کشوری امن و بانشاط باشد و معتقدیم مسائل مختلف منطقه به‌ویژه در سوریه، عراق و یمن باید از طریق سیاسی حل‌وفصل شود.»
آمریکا، مانع توسعه روابط ایران و هند
نوذر شفیعی، کارشناس مسائل شبه‌قاره در پاسخ به «دنیای اقتصاد» درباره مهم‌ترین دستاوردهای سفر رئیس‌جمهوری ایران و هیات همراه به هند گفت: «توسعه همکاری‌های اقتصادی، ترانزیتی و سرمایه‌گذاری از جمله دستاوردهای مهم این سفر است اما بدون شک این سفر می‌تواند دستاوردهایی به مراتب مهم‌تر داشته باشد. به این مفهوم که می‌تواند افقی را برای توسعه مناسبات ایران و هند ترسیم کند. اگر این افق ترسیم شود، به‌طور طبیعی دستاوردهای این سفر و دیگر برنامه‌های تدارک دیده شده می‌تواند تحقق پیدا کند.» شفیعی معتقد است که تهران و دهلی‌نو باید به‌صورت بلندمدت به یکدیگر نگاه کنند. او ادامه داد: «وقتی به آینده نگاه می‌کنیم درمی‌یابیم که آینده متعلق به آسیا است. به این معنا که هم بازار مصرف، هم بازار تولید و هم منابع انرژی در آسیا به وفور یافت خواهد شد. بنابراین با این چنین نگاهی متوجه می‌شویم که ایران و هند به شدت نیازمند توسعه مناسبات برای حل نیازهایی هستند که در آینده با آنها مواجهند.»
به گفته این کارشناس تلاش هند بر این است که به یک قدرت بزرگ تبدیل شود و ایران نیز تصمیم دارد به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل شود. این در شرایطی است که لازمه تبدیل شدن به این جایگاه‌ها و کسب چنین موقعیت‌هایی، همکاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، امنیتی، ژئوپلیتیک و انرژی است. شفیعی تاکید کرد: «با چنین نگاهی به موضوع درمی‌یابیم که ایران و هند به راحتی می‌توانند بخشی از نیازهای همدیگر را تامین کنند. بنابراین دو کشور باید نقشه راهی برای همکاری خود ترسیم کنند. این نقشه راه می‌تواند به روابط تهران-دهلی‌نو ثبات ببخشد و مانع از آن شود که بعضی از مسائل بر این روابط تاثیر منفی برجای بگذارد.»
این کارشناس تنها مانع بر سر راه توسعه روابط ایران و هندوستان را ایالات‌متحده آمریکا دانست و ادامه داد: «اگر بخواهیم ارزیابی درستی داشته باشیم بیش از آنکه ایران به هند نیاز داشته باشد، هند به ایران نیاز دارد. بنابراین هند باید مساله آمریکا را در حوزه سیاست خارجی خود حل کند. یعنی اگر قرار باشد دهلی‌نو تحت‌تاثیر سیاست‌های واشنگتن عمل کند، بسیاری از فرصت‌ها را از دست خواهد داد. بنابراین هند باید این مساله را میان خود و آمریکا حل کند تا در مسیر حرکتش به سمت یک قدرت بزرگ شدن، مشکلی بروز نکند.»
فصل نوین در روابط تهران-دهلی‌نو
باید توجه داشت که سفر سه روزه حسن روحانی به هند، فصل نوینی در مناسبات تهران دهلی‌نو به شمار می‌رود و این سفر از جهات گوناگونی برای دو طرف حائز اهمیت است. به گزارش ایرنا توسعه مناسبات تهران-دهلی‌نو از نظر اقتصادی و ملاحظات ژئوپلیتیک بسیار حائز اهمیت است.
همچنین در این گزارش آمده است:«شاید بتوان ترانزیت را شاه‌کلید توسعه همکاری‌های دو طرف به شمار آورد؛ در یک نگاه تاریخی ایران دروازه هند بوده و همین امر در قرون اخیر زمینه‌ساز مداخلات قدرت‌های بزرگ در دو کشور بوده است. امروز ترانزیت هم در حوزه حمل‌ونقل و هم در حوزه انرژی بار دیگر اهمیت و جایگاه خود را پیدا کرده است و بهره‌گیری از این ظرفیت از ارکان قدرت‌یابی کشورها به‌شمار می‌رود. در سال‌های اخیر چینی‌ها رقیب اصلی هند در منطقه با طرح جاه‌طلبانه یک کمربند –یک جاده گام‌های بلندی در این زمینه برداشته‌اند و در این راستا قراردادهایی به ارزش۴۶ میلیارد دلار برای توسعه بندر گوادر پاکستان امضا کرده‌اند.»
توئیت ظریف و مودی
از دیگر سو، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند درباره دیدار با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران در یک پیام توییتری نوشت: «گفت‌وگوهای پرباری با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران داشتیم.» نخست‌وزیر هند ادامه داد: «ما بحث‌های مفصلی درباره شیوه‌های عمیق کردن همکاری میان هند و ایران داشتیم.» وی افزود: «توافقات مهمی میان هند و ایران به امضا رسید که به نفع ملت‌های ما خواهد بود. من و رئیس‌جمهور ایران از تمبرهایی رونمایی کردیم که نمایانگر تاریخچه گرم و صمیمی و آینده امیدبخش روابط ایران و هند بود.» همچنین محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز دررابطه با این سفر توییت کرد: «سفر رسمی و دولتی رئیس‌جمهور حسن روحانی به هند، منجر به توافق‌های بسیاری در زمینه تجارت و همکاری شد؛ اما مهم‌تر از آن، قویا چند قرن دوستی بین دو کشور را تحکیم بخشید.»
دیدار روحانی و وزیر خارجه هندوستان
همچنین حسن روحانی روز شنبه در دیدار سوشما سواراج، وزیر خارجه هندوستان در دهلی‌نو، روابط طرفین را روابطی رو به توسعه خواند و تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران برای توسعه روابط همه‌جانبه با هندوستان، هیچ محدودیتی قائل نیست و از هر ابتکاری برای ایجاد جهش در این روابط استقبال می‌کند. وی با بیان اینکه دو کشور برای توسعه و تقویت بیش از پیش روابط و همکاری‌ها، تجربه و ظرفیت گسترده‌ای دارند، گفت: «در دیدار با رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر هندوستان اشاره کردم اگر بتوانیم به نقطه‌ای از روابط عالی برسیم که اجداد ما در ایران و هندوستان داشتند، کار بزرگی کرده‌ایم.» روحانی به اراده مقام‌های ارشد دو کشور برای توسعه همکاری‌های مشترک اشاره کرد و گفت: «ایران و هندوستان در حوزه‌های انرژی، حمل‌ونقل، معدن، صنعت و فناوری‌های نوین می‌توانند همکاری‌های خود را توسعه دهند و تهران با ارائه تسهیلات به شرکت‌های هندی، از حضور فعال‌تر آنها در بازارهای ایران استقبال می‌کند.» رئیس‌جمهور همچنین تقویت همکاری‌های دو کشور در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی را ضروری برشمرد و گفت: «تقویت همکاری‌های ایران و هند در مسائل منطقه‌ای می‌تواند پایه‌های ثبات و امنیت در منطقه را تقویت کند.» وزیر خارجه هندوستان نیز در این دیدار که در هتل محل اقامت رئیس‌جمهور انجام شد، تاکید کرد که کشورش مصمم است روابط خود را در همه عرصه‌ها با جمهوری اسلامی ایران تقویت کند. وی ابراز امیدواری کرد که برای تقویت رفت و آمد میان مردم دو کشور، روند دریافت ویزا تسهیل شود. وزیر خارجه هندوستان همچنین طرح توسعه بندر چابهار را نه تنها برای ایران بلکه منطقه بسیار با اهمیت برشمرد و گفت: «مردم افغانستان، هند و منطقه از پروژه توسعه چابهار بسیار خرسند هستند.»
نقض‌کننده برجام نخواهیم بود
درعین حال رئیس‌جمهور روز گذشته در جمع محققان و اندیشمندان موسسه ORF هندوستان با بیان اینکه آمریکا نه با ایران و برجام بلکه با پیمان‌شکنی و افکار عمومی جهان طرف است، چانه‌زنی بعد از امضای پیمان را کاری مضحک دانست و گفت: «آمریکا نباید دنیای سیاست را با دنیای تجارت اشتباه بگیرد و اگر در برجام پیمان بشکند، دولت و ملت آمریکا پشیمان خواهند شد.» به گزارش «ایسنا» روحانی افزود: «برجام تعهد ۷ کشور و مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل است و مطابق فرهنگ اسلامی و ایرانی، تا برجام را نقض نکنند، نقض‌کننده آن نخواهیم بود.»
مشارکت استراتژیک
همچنین در پایان این سفر رسمی، دو کشور بیانیه مشترک مطبوعاتی با عنوان «پیش به‌سوی سعادتمندی از طریق ارتباطات بیشتر»، منتشر کردند که در بخشی از آن آمده است: «با توجه به اینکه در بخش انرژی منافع دو کشور مکمل یکدیگر هستند و مشارکت طبیعی را شکل می‌دهند، توافق شد که روابط دو کشور فراتر از روابط خریدار و فروشنده باشد و به سطح «مشارکت استراتژیک» درازمدت ارتقا یابد. طرفین توافق کردند تا برای دستیابی به نتایج مناسب در حوزه انرژی از جمله میدان فرزاد بی مذاکرات را ادامه و افزایش دهند.»
ارسال نظر