در دومین کنفرانس اقتصاد ایران رونمایی شد
نقشه عبور از ابرچالش‌های اقتصادی
عکس: فروغ علایی، دنیای اقتصاد
محمد نهاوندیان در سخنرانی پایانی این همایش با تاکید بر ساماندهی اجرا و پژوهش، وجود نظام‌واره تحقیق و تحقق را به‌عنوان یک لازمه حیاتی برای پیشبرد اهداف اقتصادی کشور برشمرد. به عقیده معاون اقتصادی رئیس‌جمهور، نه باید وابسته به یک تئوری اقتصادی خاص بود و نه باید تجارب علمی اقتصاد را کنار گذاشت. در غیر این‌صورت اقتصاد به دست جاهلان خواهد افتاد. در مراسم رونمایی از کتاب دو جلدی یاد شده نیز، دیگر عضو شورای پول و اعتبار به انعکاس راه‌حل جامع استخراجی از پژوهش‌های انجام شده برای تدوین کتاب یاد شده پرداخت. او با اشاره به این نکته که در اقتصاد نه معجزه وجود دارد و نه بن‌بست تاکید کرد که اقتصاد مسائل خود را حل خواهد کرد. به گفته او وجود اراده سیاسی و راه‌حل‌های ممکن و قابل‌اجرا باعث خواهد شد که یک برنامه جامع برای حل ابرچالش‌ها ایجاد شود. در شرایط کنونی هیچ اولویتی مهم‌تر از ابرچالش‌های اقتصاد کلان نیست. نیلی در ادامه سخنان خود به انعکاس راه‌حل غلبه بر این ابرچالش‌ها پرداخت. راه‌حل‌هایی که در نسخه منتشر شده از نقشه عبور ایران از تنگنای ابرچالش‌ها نیز منتشر شده است.
رونمایی از نقشه راه اقتصاد ایران
روز گذشته کتاب «اقتصاد ایران: چگونگی گذر از ابرچالش‌ها» در دومین همایش «اقتصاد ایران» رونمایی شد. کتاب اقتصاد ایران که با رویکردی تلفیقی و در ۱۶ فصل گردآوری شده‌است با هدف دستیابی به مجموعه سیاست‌هایی سازگار برای تحقق رشد اقتصادی بالا، پایدار، اشتغال‌زا و فراگیر و به منظور بهبود وضعیت رفاه و معیشت خانوارهای ایرانی به ویژه خانوارهای کم‌درآمد ساماندهی شده است. از آنجا که عملکرد بلندمدت اقتصاد ایران، منعکس‌کننده رشد «پایین در مقایسه با ظرفیت‌های ارزشمند اقتصاد ایران، پر نوسان، با اشتغال‌زایی کم و بهره‌مندی غیرقابل‌قبول قشر فقیر» بوده، تدوین‌کنندگان، طراحی «تغییر مسیر» بلندمدت اقتصاد ایران را به‌عنوان رسالت پژوهش تلفیقی خود انتخاب کرده‌اند. دکتر مسعود نیلی در مراسم رونمایی از این کتاب به انعکاس بخشی از «راه‌حل جامع اقتصادی» استخراج شده از این کتاب پرداخت.
پیش‌نیاز بودجه‌ای رشد
مسعود نیلی در بخش نخست سخنان خود همسو با فهرست کتاب اقتصاد ایران به رفتار مالی دولت اشاره و تاکید کرد دولت با ایجاد انبساط پولی و تورم مزمن به سراغ قیمت‌گذاری در بازارها می‌رود. در شرایط کنونی ابزاری برای مهار سیاست‌گذار در زمینه استفاده از منابع در زمان وفور درآمدهای نفتی وجود ندارد. به گفته او یک قدرت سیاسی فراتر از دولت‌های چهار ساله باید راه درآمد نفت به بودجه را مهار کند. نیلی با تاکید بر پیش‌بینی پذیر بودن رفتار مالی دولت تاکید کرد که باید نوسان‌زدایی از بودجه به امری طبیعی تبدیل شود. به عقیده کارشناس اقتصادی شورای پول و اعتبار با ایجاد یک قاعده مالی مناسب نقش صندوق توسعه ملی نیز مهم خواهد شد. به عقیده مسعود نیلی نقطه کانونی اجرای قواعد مالی اصلاح سازوکار تخصیص درآمدهای نفتی است؛ به‌طوری‌که میزان دسترسی دولت به درآمدهای نفتی تابع شرایط بازار جهانی نفت نباشد و سالانه به میزان مشخص وثابتی از درآمدهای نفتی در اختیار دولت قرار بگیرد. به‌علاوه اصلاح سیاست‌های مالیاتی با رویکرد اخذ مالیات از مجموع درآمد و بهبود پوشش مالیاتی به منظور ایجاد درآمدهای پایدار برای دولت به‌عنوان یکی دیگر از سیاست‌های مهم ثبات‌ساز توصیه می‌شود. در چارچوب استراتژی اقتصاد کلان تهیه شده، ثبات‌سازی ورود درآمدهای نفتی به بودجه، به‌عنوان نوسان‌گیر اصلی بودجه درنظر گرفته شده است. مالیات به‌عنوان باثبات‌ترین جزء درآمد و اوراق بهادار اسلامی به‌عنوان هموارساز در مرحله آخر درنظر گرفته شده است.
این اقتصاددان تاکید کرد اگر ارتباط بودجه با پایه پولی قطع شود و نقش مالیات‌ها در درآمدها رشد کند، می‌توان به اهداف تورمی فکر کرد و گزارش تورمی توسط سیاست‌گذار منتشر شود. به عقیده مسعود نیلی در صورت عدم حل مشکل تورم مزمن برنامه‌های اصلاحی در بازارها کاربرد خود را از دست خواهد داد و تنها با رفع سازوکارهای مخرب رشد می‌توان به اصلاح بازارها امیدوار بود. به گفته او اگر عوامل مخرب رشد برطرف شود می‌توان به ایجاد رشد متوسط ۵ درصدی در سال‌های آتی امیدوار بود. او گفت مجموعه‌ای این سیاست‌ها ما را در بهبود درونزایی کمک خواهد کرد. نیلی بهبود بنگاه‌های خصوصی و تعامل با دنیا را لازمه حصول برونگرایی در اقتصاد کشور دانست.
نقشه اصلاح‌هارمونی درآمدی
به عقیده مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری نمی‌توان در روابط‌خارجی نوسان داشت و توامان به فکر دستیابی به رشد اقتصادی ۵ درصدی بود. او تاکید کرد باید برای توسعه روابط اقتصادی بین‌المللی با انعقاد پیمان‌های اقتصادی و عضویت در نهادها رابطه استراتژیک با کشورها ایجاد کرد. در زمینه توسعه بنگاه‌های خصوصی باید یک محیط رقابتی ایجاد کرد و از همه ظرفیت‌های اقتصادی استفاده کرد، بدون توجه به اینکه رقابت تنها به گروه خاصی محدود شود.
او در ادامه به اصلاحات لازم در بخش کشاورزی، صنعت، نفت و مسکن اشاره کرد و بر لزوم تغییر سیاست‌ها در توزیع درآمد خانوار و بازتوزیع آن اشاره کرد. به گفته او در اقتصاد ایران نسبت دهک دهم به دهک اول بسیار بالاست و رفتار رفاهی دهک اول و دوم رابطه‌ای با رشد اقتصادی نداشته و اما دهک دهم نوسان زیادی با رشد اقتصادی دارد. در سال‌های اخیر سطح درآمد دهک‌های متوسط به هم نزدیک شده و با قطع یارانه سطح این دهک‌ها تغییر می‌کند. برای حصول به رشد اقتصادی باید نظام مالیاتی ایجاد شود که در وهله اول منابع را برای حمایت دهک‌های کم‌درآمد به کار گرفته و در وهله دوم مالیات ستانی به شکلی شود که انگیزه تولید در دهک‌های پردرآمد از بین نرود. او در بخش اقتصاد سیاسی به وارد کردن انگیزه سیاستمدار در کنار انگیزه خانوار و بنگاه‌های اقتصادی در بررسی‌های اقتصادی اشاره و تاکید کرد آثار کوتاه‌مدت اصلاحات اقتصادی باید برای سیاستمدار آشکار شود. نیلی در بخش پایانی صحبت‌های خود توالی سیاست‌های اصلاحی را ضروری دانست و عنوان کرد سه ضلع اصلاحات بودجه‌ای توسعه بخش خصوصی و اصلاح نظام مالی باید در کنار یکدیگر دیده شود.
سد اقتصاد در مقابل جاهلان
بخش اختتامیه دومین کنفرانس «اقتصاد ایران» نیز به سخنرانی محمد نهاوندیان اختصاص داده شده بود. معاون اقتصادی ریاست جمهوری در ابتدای صحبت‌های خود با تبریک هفته پژوهش گفت: این هفته فرصت مناسبی است برای تقویت رابطه جامعه پژوهشی کشور با عموم جامعه که از این فرصت در گذشته کمتر استفاده شده است. این رابطه دو سویه که جامعه بتواند به مراکز پژوهشی بگوید که چه درخواستی دارد و آیا محصولات تولیدی این مراکز، جوابگوی نیاز و سوال جامعه است یا خیر. نهاوندیان گفت: در این زمان، پژوهشگران نیز فرصت پیدا خواهند کرد که کار خود را عرضه کرده و ملزومات پژوهش‌های اقتصادی به‌صورت بومی و ناظر به نیاز را به جامعه و دولت، بنگاه‌ها و بازار بتوانند عرضه کنند. همچنین فرصت مناسبی برای ارزیابی رابطه میان تحقیق و تحقق است.
معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری با بیان این که تحقیقات صورت گرفته در دهه‌های گذشته، واقعا به چه میزان به آنچه در اقتصاد محقق شده کمک کرده است، گفت: پس از شوک نفتی نخست تحولات زیادی در اقتصاد کشور صورت گرفته به‌خصوص پس از انقلاب تغییر سیاست‌ها به شکل قابل‌توجهی بوده است. اما اینکه تصمیمات بر وضعیت ما چه اثری گذاشته، این محل سوال است و باید تحقیق در آن صورت گیرد. او با بیان اینکه در سال آینده به چهل سالگی انقلاب خواهیم رسید، تاکید کرد که باید از اشتباهات گذشته درس گرفت و حافظه سازمانی ایجاد کرد، در غیر این صورت مجددا اشتباهات گذشته تکرار خواهد شد.
نهاوندیان به موسسات پژوهشی پیشنهاد داد که تجربه ۵۰ سال گذشته اقتصاد ایران را به شکل مستند گردآوری کنند تا بتوانند از تحلیل آن استفاده کنند. به گفته او، هفته پژوهش فرصت مناسبی است تا عنوان شود هنوز منابع مالی که برای پژوهش‌ها صرف می‌شود، در اقتصاد ایران بسیار کم است، اما برای اثبات این موضوع و کسب بودجه بیشتر برای مراکز تحقیقاتی، (نه حتی از دولت بلکه از منابع بخش خصوصی) باید ثابت کنیم که میزان اثربخشی تصمیم مبتنی بر تحقیق بالا است. نهاوندیان نشان دادن رابطه میان سه ضلع وضعیت اقتصادی، تصمیم اقتصادی و فکر اقتصادی را بسیار ضروری دانست. به باور او، در بسیاری از موارد اقتصاددانان به دلیل وضعیت اقتصادی مورد اعتراض قرار می‌گیرند، اما این سوال پرسیده نمی‌شود که مگر نسخه پیشنهادی این اقتصاددانان، عمل شده که باید در شرایط کنونی پاسخگوی آن باشند.
چهار خطا در تحلیل
او با بیان اینکه باید در تحلیل تاریخی چهارنوع خطا را از یکدیگر تمییز داد، گفت: نوع نخست، مشکلاتی بوده که ناشی از بی‌تصمیمی به‌وجودآمده است و حاصل تصمیم‌گیری بوده است. نوع دوم، تصمیم اتخاذ شده، اما این تصمیم اشتباه بوده، زیرا به جای بهره‌گیری از تئوری اقتصادی، بر مبنای جهل اقتصادی بوده است. نوع سوم، مشکلاتی است که بر مبنای تئوری غلط و تصمیم غلط اتخاذ شده است و تئوری به کار گرفته شده که با آن مشکل سازگاری نداشته و شناسایی به‌خوبی صورت نگرفته است. همچنین گاهی تئوری درست بوده، اما تصمیم متناسب، به درستی اتخاذ نشده است. به بیان دیگر، تشخیص علائم بالینی حادثه این پدیده نادرست بوده است. نهاوندیان با بیان اینکه این خلط مبحث‌ها باعث ایجاد داوری‌های نادرست می‌شود، گفت: این رویه کمک نخواهد کرد که دانش اقتصاد و سیاست‌گذاری اقتصادی در ایران رشد کند.
نهاوندیان گفت نباید وابسته به یک تئوری اقتصادی خاص بود و از سوی دیگر باید با شجاعت از تجارب علمی برای بهبود اقتصاد بهره برد. در غیر این صورت جاهلان می‌توانند با زیر سوال بردن بنیادهای اقتصادی میدان را در اختیار گیرند. او در پایان ابراز امیدواری کرد که بتوان با بهره‌گیری از علم اقتصاد، راهکاری برای مشکلات اقتصاد ایران ارائه کرد.
ارسال نظر