گشایش‌های پسابرجامی برای «جهش» ریلی

 این سرمایه‌گذاری‌های کلان خارجی در راه‌آهن ایران در حالی در سال‌جاری عملیاتی می‌شود که پیش از این نیز پروژه قطار سریع‌السیر تهران- قم – اصفهان با گشایش اعتبار اسنادی ۲.۶ میلیارد دلاری در نیمه سال ۹۵ لقب نخستین پروژه پسابرجامی را از آن خود کرد؛ پروژه‌ای که حدود یک سال از آغاز آن می‌گذرد و قرار است نخستین قطار پرسرعت ایرانی باشد که با سرعتی بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت، مدت زمان سفر ۷ ساعته تهران - اصفهان را به ۲ ساعت کاهش دهد. مقرر شده این پروژه در مدت ۵ سال اجرایی شود. خیزی که راه‌آهن جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر برای سرعت بخشیدن به اجرای برنامه‌هایش برداشته است از آن رو مهم است که این مجموعه با عقب‌ماندگی‌های زیادی در دهه‌های گذشته مواجه بوده است و حالا با تکالیفی که برنامه ششم توسعه کشور بر دوش این بخش گذاشته است، به‌نظر می‌رسد راه‌آهن باید همچنان بر سرعت زیاد خود بیفزاید. براساس آنچه بند ب ماده ۵۷ قانون برنامه ششم توسعه کشور می‌گوید باید افزایش سهم حمل‌و‌نقل ریلی از جابه‌جایی بار در پایان این برنامه به ۳۰ درصد و افزایش سهم حمل‌و‌نقل ریلی از جابه‌جایی مسافر به ۲۰ درصد برسد. 

برنامه ششم توسعه کشور از ابتدای امسال شروع شده و براساس زمانبندی که خود راه‌آهن برای رسیدن به اهداف برنامه اعلام کرده است: در سال ۹۶ باید سهم نقل و انتقال بار را به ۶۲ میلیون تن و در سال ۹۷ به ۸۲ میلیون تن بار برساند و همچنین اعلام کرده حمل‌و‌نقل مسافر را در سال ۹۶ به ۳/۳۴ میلیون نفر و در سال ۹۷ به ۵۳ میلیون نفر برساند. حال آنکه سهم جابه‌جایی بار در سال ۹۵ رقم ۲/۴۰ میلیون تن بوده است که البته رکوردی قابل توجه است و سهم جابه‌جایی مسافر نیز در ۶ ماه اول سال ۹۶ عدد ۵/۱۲ میلیون نفری را نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌کنید فاصله زیادی میان آنچه راه‌آهن عملیاتی کرده با تعهداتی که برنامه ششم در نظر گرفته است وجود دارد که همه نشان از آن دارد که باید دولتمردان به احکام حمایتی موجود در برنامه ششم که به‌منظور تسریع در سرمایه‌گذاری در صنعت حمل‌و‌نقل ریلی صورت گرفته است به سرعت عمل کنند تا فرصت‌های ناشی از گشایش‌های برجامی و امکان سرمایه‌گذاری خارجی از دست نرود. ناگفته نماند، گشایش‌های برجامی و تصویب قوانین جدید به‌منظور تسهیل سرمایه‌گذاری در صنعت ریلی، ایران را به محلی جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی بدل کرده است. دامنه گسترده پروژه‌های ریلی و کمبودهای زیاد این حوزه نیز بر جذابیت این بخش بیش از پیش می‌افزاید و رقابت برای سرمایه‌گذاری را به چالشی سخت برای شرکت‌های خارجی بدل کرده است.

توان فعلی ناوگان ریلی و باری

براساس تکالیفی که برنامه ششم توسعه کشور منظور کرده است، افزایش سهم حمل‌و‌نقل ۳۰ درصدی بار ریلی و ۲۰ درصدی مسافر تا پایان این برنامه نیازمند تکمیل ناوگان این دو بخش است ناوگانی که در حال حاضر شامل حدود ۲۸هزار واگن باری و ۲ هزار و ۲۰۰ واگن‌های مسافری فعال است. تفاهمنامه‌ای ۳ میلیارد یورویی راه‌آهن با مرکز صادرات روسیه که چند روز پیش منعقد شد گام مهمی است برای رفع کمبودهای ناوگان حمل‌و‌نقل ریلی بار و مسافر. تفاهمنامه‌ای که امکان تامین مالی خارجی ساخت ۲۱ هزار دستگاه انواع واگن باری و مسافری و ۳۵۰ دستگاه لکوموتیو باری از طریق تولید مشترک ایران و روسیه را فراهم می‌کند و براساس آنچه وزیر راه و شهرسازی گفت رشد ۷۰ درصدی تعداد واگن‌های باری و رشد ۵۰ درصدی واگن‌های مسافری را به‌دنبال دارد.

طرف ایرانی این تفاهمنامه سعید محمدزاده معاون وزیر راه وشهرسازی و طرف روس نیز پیتر فرادکوف رئیس هیات‌مدیره مرکز صادرات روسیه است. طبق این تفاهم‌نامه طرفین متعهد شدند تا در اجرای پروژه‌های مشترک برای تامین ناوگان مورد نیاز راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در قالب بومی‌سازی تولید مشترک بین تولیدکنندگان ایرانی و روسی اقدام کنند. همچنین نمونه اول این قراردادها، تولید مشترک ۶۰۰ دستگاه واگن باری از محل منابع مالی خارجی توسط شرکت یونایتد واگن روسیه و سه واگن‌سازی ایرانی به نام‌های واگن‌سازی پارس، واگن‌سازی کوثر و واگن‌سازی فولاد درخشان است که با همکاری و همراهی وزارت صنایع و شرکت‌های واگن‌سازی مزبور طی چندماه گذشته شکل گرفته و نهایی شده است و در ادامه در حوزه واگن‌های مسافری و لکوموتیو و سایر تجهیزات ریلی نیز اقدام مشابه به کمک و حمایت وزارت صنایع صورت خواهد گرفت.

طرف روس این تفاهمنامه معتقد است ایران پتانسیل بالایی برای توسعه حمل‌و‌نقل و صنعت ریلی دارد، بر این اساس آنها همکاری‌های اولیه خود با ایران را از سال ۲۰۱۴ آغاز کردند و تا امروز نیز ادامه داده‌اند. بخش عمده‌ این همکاری نیز به بخش صنعت حمل‌و‌نقل ریلی اختصاص داشته است. در یک طرف این قرارداد، رئیس مرکز صادرات روسیه حضور داشت مرکزی که تحت حمایت رسمی دولت این کشور بوده و تمام امور مالی، غیرمالی و بیمه‌ای پروژه‌های مشترک با کشورهای خارجی را انجام می‌دهد. ریاست هیات‌مدیره مرکز صادرات روسیه نیز بر عهده نخست‌وزیر روسیه است و جلسات این مرکز با حضور وزرای روسیه انجام می‌شود.

فرادکوف، رئیس مرکز صادرات روسیه در این‌باره می‌گوید: هدف ما ساماندهی اوضاع مالی برای توسعه صنعت ریلی است و طیف وسیعی از محصولات را برای تولید مشترک در دست اقدام داریم، ضمن اینکه در ایران پتانسیل بالایی برای توسعه ریلی وجود دارد. وی از ایران به‌عنوان شریک استراتژیک تجارت خارجی روسیه نام برد و ادامه داد: این پروژه یک فعالیت عملیاتی برای شرکت‌های روسی و ایرانی است. فرادکوف ادامه داد: آنچه برای ما اهمیت دارد امضای قراردادهای بلندمدت است و هدف ما تنها فروش محصول نیست، بلکه ساماندهی اوضاع مالی و تامین مشارکت مالی برای توسعه صنعت است و ما از این قرارداد سرمایه‌گذاری که در چارچوب اساسنامه مرکز توسعه تجارت خارجی روسیه است، حمایت می‌کنیم.