پیدا و پنهان گرانی در بازار خودرو

در هفته‌ای که گذشت رشد بهای ۵ تا ۲۵ میلیونی محصولات تولید داخل خبر از آغاز التهابی تازه در بازار خودرو داد. در حالی که کارشناسان بارها به وزارت صمت درباره لزوم توجه به رشد تولید در کنار اعمال سیاست‌ آزادسازی قیمت‌ها هشدار دادند، این پیام از سوی سیاست‌گذار دریافت نشد. در واقع بی‌توجهی به کاهش حجم و مشکلات تولید باعث شد تا با کاهش عرضه خودرو و رسیدن به روزهای پایانی سال ۹۷، تنور قیمت خودرو از نو شعله کشیده و مرزهای روانی تازه‌ای را در بازار تجربه کند. برای نمونه بهای وانت آریسان در همین مدت با ۱۰ میلیون افزایش، روی عدد ۴۹ میلیون تومان قرار گرفته است. سوزوکی گرند ویتارا هم که در اواخر دی‌ماه قیمتی ۳۰۰ میلیونی داشت، حالا بیش از ۳۲۶ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود که عددی بی‌سابقه است. پژو ۲۰۰۸ هم فعلا با ۲۰میلیون رشد، ۲۵۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌شود. البته در بین محصولات ایران خودرو، این قیمت دنا پلاس توربو است که با رشدی ۱۵ درصدی روی عدد ۱۴۳ میلیون تومان ماندگار شده و به معنی تزریق قطره چکانی این محصول به بازار است. در بین خودروهای سایپا هم پراید ۱۱۱ با ۶میلیون رشد فعلا ۴۵میلیونی شده است. همچنین در بازار خودرو، تیبا هاچ‌بک ۵/ ۵۲ میلیون، سیتروئن سی۳ حدود ۳۰۰ میلیون، کیا سراتو آپشنال ۲۲۷ میلیون و چانگان cs۳۵ هم ۱۵۳ میلیون قیمت خورده است. از دیگر عجایب بازار خودرو هم می‌توان به بهای ۱۰۷ میلیونی تندر۹۰، قیمت ۱۳۱ میلیونی برلیانس H۳۳۰ و رسیدن قیمت هاوال اچ۲ به مرز ۲۲۸ میلیون تومان اشاره کرد. زامیاد ۶۷ میلیونی، سورن ۱۰۰میلیونی و اچ۳۰کراس ۱۱۰میلیونی چند پرده‌ دیگر از آشفته بازار خودرو هستند. مواردی که همه از التهاب شدید در طرف عرضه حکایت دارد.

طبق ادعای برخی از فعالان بازار انتشار خبر کاهش شدید تیراژ در کنار قطع همکاری خودروسازان چینی با شرکای ایرانی موجب شده تا تصور عمومی به سمت جیره‌بندی خودرو تمایل پیدا کند. موردی که واسطه‌گران با سوءاستفاده از آن، قیمت خودرو را به بالاترین سطح ممکن رسانده‌اند. اما آیا واقعا در وضعیت فعلی خریداران کششی برای ورود به بازار یا توانی برای پرداخت قیمت‌های فعلی دارند؟

بدیهی است دو عامل فوق به‌عنوان چراغ اخطار، نسبت به تبعات خرید در این وضعیت هشدار داده و قیمت را برای خریداران غیرقابل قبول جلوه می‌دهند. این موضوعی است که به‌طور طبیعی مصرف را کاهش داده و قوانین اقتصاد خرد هم آن را تایید می‌کند. از آنجا که چشم‌انداز درآمدها برای اقشار مختلف جامعه با توجه به وضعیت فعلی اقتصاد ایران هر روز تیره‌تر می‌شود و احتمال حرکت به سمت نرخ‌های منفی رشد اقتصادی لزوم توجه به حفظ دارایی‌ها را یادآوری می‌کند، خرید خودرو به‌عنوان یک کالای مصرفی از اولویت خارج شده و توجهات به سمت پس‌انداز معطوف می‌شود. اتفاقی که مستقیما باعث کوچک شدن حجم بازار خودروی ایران تا نصف مقادیر دوران رونق شده و اهمیت تاثیر تحریم‌های خارجی بر اقتصاد ملی را اثبات می‌کند. اینجا نقطه پایان رشد قیمت‌ها است و باعث معکوس شدن روند قیمتی در سطحی ملموس، متناسب با خروج خریداران از بازار خودروهای صفر کیلومتر است.

البته ممکن است یک سناریوی عجیب هم پشت پرده گرانی‌های اخیر باشد. مدت‌هاست کارشناسان صنعت خودرو و تحلیلگران بازار سعی دارند این پیام را به خودروسازان برسانند که افزایش بهای خودروها تا سطح تعادلی بازار احتمالا موجی از انصراف را به راه بیندازد و موجودیت صنعت خودرو را با مخاطرات جدیدی روبه‌رو‌ سازد. نکته‌ای که به انگیزه بخش گسترده‌ای از خریداران خودرو اشاره دقیقی دارد. می‌دانیم که اغلب ثبت‌نام‌کنندگان محصولات صنعت خودرو را افرادی تشکیل می‌دهند که با هدف کسب سود و انتفاع از فاصله قیمت کارخانه و بهای حاشیه بازار محصولات اقدام به پرداخت وجه و مشارکت در پروسه تولید خودروسازان کرده‌اند. موضوعی که با رشد یکباره ۶۰ تا ۱۰۰ درصدی بهای خودرو، عملا امکان هرگونه انتفاع را برای دلالان و واسطه‌گران خرد و کلان از بین‌ برد. حالا اما با افزایش ۵ تا ۱۵ میلیونی قیمت بازار خودروهای ساخت داخل، هم مساله انصراف به دست فراموشی سپرده شده و هم انگیزه کسب سود از بازار خودرو تقویت شده است. اما این نکته‌ای کاملا انحرافی در تحلیل رفتار کلی خریداران خودرو در ایران است. از آنجا که با رسیدن بهای مدل‌های مختلف به رنج‌های غیررقابتی، کشش تقاضا و قیمت هم دستخوش تغییر و تحول می‌شود، خریداران واقعی سعی می‌کنند قید خرید کالای مدنظر را زده و به جای آن، به افترمارکت یا بازار خودروهای کارکرده ورود کنند که عمدتا پاسخ‌های بهتری به نیازهای آنان می‌دهد.