عوامل موثر بر بازدهی منفی شاخص کل از ابتدای ۱۴۰۳
دیده‌‌بانی بورس از بازارها
علی محمدی / دنیای اقتصاد
بدبینی فعالان بازار سهام نسبت به این بازار و تشدید آن با تداوم بلاتکلیفی‌های اقتصادی و احتمال کاهش تقاضای کل سبب شده بورس با بازدهی منفی به استقبال واپسین ماه بهار برود. با توجه به کسب بازدهی منفی ۱.۲۲درصدی دماسنج اصلی بورس از ابتدای ۱۴۰۳، کارشناسان بازار سهام نظر چندان مثبتی نسبت به معاملات کوتاه‌مدت ندارند. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه حکایت از این واقعیت دارد که اکثر این فعالان به عملکرد خردادماه بورس خوش‌بین نیستند؛ مگر اینکه تغییراتی در برخی سیاستگذاری‌های اقتصادی مشاهده شود که این امر با توجه به وضعیت تامین مالی دولت از طریق فروش اوراق به ابهامات فراوانی گره خورده است.
برآیند این تحولات در حالی صورت گرفت که قیمت‌های جهانی نیز در مسیر کاهشی حرکت می‌کنند. به‌رغم اینکه بسیاری از سهم‌ها از منظر بنیادی به سطوح جذابی رسیده‌اند، اما اهالی بازار، به‌ویژه سهامداران خرد، میل چندانی به خرید از خود نشان نمی‌دهند و غالبا در نقش فروشنده ایفای نقش می‌کنند و از جریان معاملات خارج می‌شوند. آنچه در این فرآیند جلب‌توجه می‌کند تردید و دودلی مستمر حاکم بر بازار و وزن‌دهی بالا به ریسک‌های کنونی و ترس از ریزش پایدار قیمت سهام است. البته در دادوستدهای روز گذشته تقاضا به نحوی نامحسوس جلوه کرد و بازار با ورود پول ۱۰میلیارد تومانی پول حقیقی‌ها روبه‌رو شد. اما صاحب‌نظران بورسی می‌گویند بورس برای عبور از وضعیت نزولی کار سختی را در پیش دارد.
واکنش بورس به نجوای بازارها
وضعیت بازارهای مالی در روزهای گذشته نشان می‌دهد سیاستگذار به دنبال مدیریت معاملات این بازارهاست. بنابراین به نظر می‌رسد بورس نیز متاثر از این راهبرد در همین سطح به نوسان ادامه دهد. البته این استراتژی در دوره‌های گذشته تکرار شده است، به همین دلیل کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که روند نزولی قیمت‌ها نمی‌تواند در درازمدت تداوم یابد. از سوی دیگر گروهی دیگر از کارشناسان با اشاره به حل‌و‌فصل بند «س» مالیاتی معتقدند این خبر خوب می‌تواند انگیزه را به بازار برگرداند. در همین رابطه محمد غفوری، کارشناس بازار سرمایه، اظهار کرد: بند مذکور از اهمیت بسیاری برای بازار سرمایه برخوردار است؛ بنابراین شاید بتوان به تغییر روند شرکت‌های بزرگ امیدوار بود. با‌این‌حال کلیت بازار نسبت به این موضوع واکنش قوی نشان نداد.
در چند سال گذشته بازار سرمایه در‌گیر رکود بوده است و سرمایه‌گذاران در جرگه بازندگان قرار داشته‌اند؛ بنابراین تجربه منفی سرمایه‌گذاران خرد از ورود به بورس در کنار ریسک‌های حاکم بر بازار باعث شده خبر مالیاتی فوق نتواند موجب تسهیل ورود پول به بازار سهام شود. نرخ سود اخزا اکنون به مرز ۳۵درصد رسیده است و میانگین نرخ بهره درحال افزایش است. از سوی دیگر روند کاهشی قیمت در بازار ارز و دلار طی روزهای گذشته منجر به جمع‌آوری پول از این بازارها خواهد شد. این موضوع نشان‌دهنده این است که دولت و بانک مرکزی عزم خود را برای کنترل تورم به طور جدی جزم کرده‌اند. سرمایه‌گذار نیز به این امر واقف است و حاضر نیست در چنین شرایطی وارد بازار سهام شود.
به گفته این کارشناس، رویکرد بانک مرکزی در خصوص سیاست‌های پولی باعث خواهد شد انتظارات تورمی تعدیل و حتی کاهش یابد. این وضعیت در همه بازارها حاکم است. از این‌رو نمی‌توان انتظار داشت بورس با ورود پول روبه‌رو شود. این در حالی است که برخی از شرکت‌ها از پتانسیل رشد بالایی برخوردارند. البته نباید از نقش متولیان بورسی در تشدید بی‌اعتمادی در جهت ورود پول به بازار به‌سادگی عبور کرد. در‌حال‌حاضر فضای سرمایه‌گذاری از سمت فضای مولد به سمت بازارهای غیر‌مولد حرکت می‌کند. به نظر می‌رسد بازارساز، بورس را به سرمایه‌گذاران به گونه‌ای معرفی کرده است که افراد زیادی حاضر نیستند پول خود را وارد تالار شیشهای کنند.
غفوری در ادامه افزود: بازار سهام از مشخصات یک «بازار کارا» خارج شده است. در واقع بازار سهام به محلی برای تامین منابع دولت در مقاطع گوناگون مبدل شده است. همین امر سبب شده نتوان چشم‌انداز مثبتی برای بازار سهام به تصویر کشید. این در حالی است که بورس‌های جهانی با تعاریف مشخصی از یک «بازار کارا» روبه‌رو هستند و به روشنی می‌دانند چه سرنوشتی در انتظار داد‌و‌ستدها خواهد بود.
آنچه در بورس تهران می‌گذرد با واقعیت بازارهای جهانی بسیار متفاوت است. کاهش ارزش معاملات توام با مخابره سیگنال منفی دلاری از دلایلی است که کارشناسان بازار سرمایه در خصوص افت قیمت سهام در این روز‌‌‌ها مطرح می‌کنند. در میدان فردوسی نیز نرخ ارز با تعدیل منفی همراه شده و در رقمی کمتر از میانه‌‌‌های کانال ۵۷هزار تومانی مورد دادوستد قرار گرفته است. دیروز هم اسکناس آمریکایی در مرز همین مرز (تا لحظه تنظیم این گزارش) در بازار آزاد معامله شد. دلار نیما همچنان با فاصله بیش از ۴۰درصدی در حال معامله است که بازار را به سمت پیشروی رکود هدایت می‌کند.
علاوه بر این مسائل، برخی ریسک‌ها به‌مرور به بازار اضافه خواهد شد. این در حالی است که بازار سهام از منظر قیمتی در وضعیت مناسبی برای خرید برخوردار است. اما تقاضای موثر سهامی مشاهده نمی‌شود. بورس تهران در چهار سال اخیر بازنده بازارهای سرمایه‌گذاری بوده است. طبیعتا بازار مذکور جذابیت چندانی برای سرمایه‌گذاران نخواهد داشت. طی دو هفته اخیر که بازار سهام با تردیدهای درهم‌تنیده دست‌وپنجه نرم می‌کند، ریسک‌های محیطی فشار مضاعفی بر عرضه سهام وارد کرده و میانگین ارزش معاملات در محدوده ۲ و ۳هزار میلیارد تومان به طور مستمر در نوسان بوده است. در نخستین روز معاملاتی هفته جاری نیز این سنجه آماری مجددا به زیر ۳هزار میلیارد تومان تنزل کرد.
