بازار سهام به کدام سمت می‌رود؟
طناب‌کشی متغیرها در بورس
عكس:علی محمدی
بررسی‌ها نشان می‌دهد در«مهرماه» بازدهی ماهانه اکثر بازارها یک رقمی بود، حال آنکه رشد ماهانه شاخص بازار سهام نزولی گزارش شده است. سکه طلا، طلای خام و دلار نیمسال دوم را توفانی آغاز کردند و به ترتیب افزایش ۳.۱ ، ۴.۷ و ۱.۹درصدی را به رخ سرمایه‌گذاران کشیدند. نگاهی به وضعیت بازار سهام همزمان با آغاز پاییز نشان می‌دهد شاخص‌های سهامی برخلاف جریان بازارهای رقیب حرکت کرده‌اند و شاخص کل این بازار بیش از ۴درصد ریزش داشته است. ارزش معاملات نیز به‌عنوان یکی از متغیرهای حمایت‌کننده از روند صعودی، اکنون به یکی از ابرچالش‌های بازار مذکور مبدل شده است.
با وجود اینکه برخی گمانه‌زنی‌ها از افزایش ارزش معاملات با ورود به نخستین ماه پاییز حکایت می‌کرد اما این متغیرکلیدی از سطح ۴هزار و ۶۰۶ میلیارد تومان در شهریور نه تنها بالاتر نرفت حتی با کاهشی محسوس اکنون در سطح ۳هزار و ۷۷۳میلیارد تومان پرسه می‌زند، به گونه‌ای که وضعیت ناامیدکننده‌ای را رقم زده است. پسرفت عملکرد این متغیر هم به هر دو نماگر بازار سرایت کرده و هم اثرات چشمگیری بر روند ورود و خروج پول داشته است. خروج ۶هزار و ۳۶۳میلیارد تومانی پول طی این ماه در مقایسه با خروج ۳هزار و ۶۹ میلیارد تومانی در شهریور گویای این نکته است که عملکرد نسبی بازار سهام بعد از تابستان عاری از ردپای احیای «جذابیت رخت‌بربسته» از تالار شیشه‌ای بوده است و فعالان حقیقی بازار همچنان با تردیدی قدرتمند برای ورود به بازار مواجه هستند.
بررسی رفتار معامله‌گران سهامی در هفته‌های قبل حاکی از آن است که جسارت برای انجام معاملات به حداقل رسیده و سهامداران برای ورود به بورس تهران حاضر نیستند ریسک کنند. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سهام نشان می‌دهد در‌حالی‌که از منظر نموداری شاخص‌کل در محدوده حساس تکنیکی قرار دارد، در مقطع کنونی تنها یک متغیر سبب خواهد شد کانال ۲میلیون واحدی زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز صعود به سطوح بالاتر شود.
جدال ریسک‌های اقتصادی و غیراقتصادی
بهبود عملکرد تابستانی بنگاههای بورسی در شرایطی که بازار مذکور با تعدد ریسک‌های اقتصادی و غیراقتصادی دست به گریبان است، آیا می‌تواند چتر حمایتی خود را بر جریان معاملات بگستراند؟ به گفته کارشناسان بازار سرمایه، انتشار عملکرد فصل تابستان شرکت‌ها، فعالان بورسی را غافلگیر کرده است. در شرایطی که همه بازارها به دلیل نابسامانی‌های خاورمیانه با چشم‌انداز مبهمی دست و پنجه نرم می‌کنند، دریافت و انتشار گزارش عملکرد فصلی بنگاههای بورسی به سبب آنکه می‌تواند تصویری روشن از شرایط بنیادی شرکت‌ها به سرمایه‌گذاران ارائه دهد راه را به سمت احیای بازار می‌گشاید؛ اما چرا این مهم تاکنون نتوانسته سرمایه‌گذاران را برای ورود به سمت این بازار مجاب کند؟
تا اینجای کار گزارش عملکرد تابستان اغلب بنگاههای تولیدی از رشد حجم و ارزش فروش نسبت به بهار خبر می‌دهد. به نظر می‌رسد با انتشار گزارشهای تابستانی، تصمیم‌گیری برای حضور در گردونه معاملات سهام و چینش پرتفوی سرمایه‌گذاری وارد فاز جدیدی از تغییرات شود؛ اما از سوی دیگر بازار سهام با ابرمتغیر دیگری همچون «تنش‌های خاورمیانه» مواجه است که باید دید در طناب‌کشی این دو متغیر کدام‌یک سربلند بیرون خواهند آمد.
در همین رابطه احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه، با بیان اینکه این روزها بازار سهام به دلیل نبود وضعیتی پایدار در حوزه بین‌المللی و مشخص نبودن ثبات در رویکرد اقتصادی دولت نسبت به مشکلات جاری کشور روندی پایدار را تجربه نمی‌کند، به نقش تعیین‌کننده رفتار حقوقی‌ها در روزهای اخیر اشاره کرد و گفت: اغلب حقوقی‌ها در روزهای گذشته و به‌رغم انتشار گزارشهای قابل‌قبول شرکت‌ها در نقش فروشنده ظاهر شدند. این امر مانع از بازگشت سریع بازار به مدار تعادلی خواهد شد. اگر با انتشار گزارش‌ها بازار نتواند شاهد صف خرید و رشد پردامنه قیمت‌ها باشد، ممکن است وضعیت کنونی رو به وخامت رود. در روز گذشته نمادهای پالایشی گزارش مطلوبی ارائه دادند؛ این در حالی است که شاهد قرار گرفتن حقوقی‌ها در صف فروش بودیم، به طوری که وقتی سهم در حال حجم خوردن است حقوقی‌ها اقدام به فروش می‌کنند.
همان‌طور که ملاحظه کردیم این اتفاق در روز یکشنبه و در مورد نمادهای پالایشی رخ داد و روند افزایشی خرید این دسته از سهام متوقف شد. به گفته این کارشناس، بی‌اعتمادی حاکم بر بازار یکی از عواملی است که در شکل‌گیری تقاضای قدرتمند موثر است. سال گذشته نیز همین اتفاق رخ داد و برخلاف انتظارات، سرمایه‌گذاران از گزارشهای مطلوب تابستان با بی‌تفاوتی عبور کردند. یکی از مواردی که نتوانست به نماگر‌های اصلی بازار در مدت مشابه سال قبل کمک کند، دقیقا به انتشار گزارش فصلی شرکت‌ها بازمی‌گردد. با توجه به اینکه بنگاه‌ها گزارشهای خوبی را منتشر کردند به نظر می‌رسید شاهد رشد قابل‌توجهی باشیم اما این اتفاق نیفتاد. اکنون نیز در‌حالی که بازار سهام با ریسک‌های نشات‌گرفته از جنگ غزه درگیر است، حقوقی‌ها در نقش فروشنده ظاهر شده‌اند که به نوبه خود بر ریسک‌های بازار افزوده است.
یکی از سناریوها بعد از انتشار گزارش تابستان بر این محور است که گزارش‌ها مانع از از دست رفتن شاخص ۲میلیون واحد شود. وضعیت شاخص به صورتی است که با کوچک‌ترین شوکی امکان سقوط به سطوح پایین‌تر را دارد. بنابراین تنها مزیت گزارشهای جدید می‌تواند بر این موضوع تاکید کند. در غیر این صورت رشد بازار و لمس کانال‌های بالاتر یکی از گزینه‌های غیرملموس در این مقطع خواهد بود. حال در شرایطی که ارزش معاملات در سطوح غیر‌قابل‌قبولی قرار دارد باید دید چرا حقوقی‌ها بر فروش پافشاری می‌کنند؟
بررسی گزارش‌ها نشان می‌دهد گزارشهای تابستان با انتظارات موجود منافات دارد. شواهد حاکی از آن است که اکنون نسبت P/E بازار به محدوده ۵ رسیده است. بازار ارزان که وضعیت حباب گونه مشابه سال ۱۳۹۹ در آن مشاهده نمی‌شود. از رفتار سهامداران نیز می‌توان این‌طور استنباط کرد که هرچقدر نسبت P/E بازار به محدوده‌های بالاتر سرک بکشد، بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران را رقم خواهد زد. اما هر چقدر به زیر سطح ۴واحد سقوط کند، ممکن است شاهد ورود پول به این سمت باشیم. اکنون معاملات سهام فولادی در حالی انجام می‌شود که P/E آنها زیر۴ است. با این اوصاف در بهترین شرایط حفظ کانال ۲میلیون واحد نزدیک‌ترین سناریو به واقعیت خواهد بود.
افزون بر آن با توجه به کند شدن شیب انتظارات تورمی و درجا زدن دلار در کانال ۵۰هزار تومان نمی‌توان انتظار رشد از بازار سهام را داشت. نبود ثبات در سیاست‌های اقتصادی در کنار تقلیل انتظارات تورمی در شرایط جاری وضعیتی را به وجود آورده که خوش‌بینی نسبت به ایجاد تغییر ناگهانی در مسیر صعوی بازار سهام دور از اذهان کارشناسان است. از تب و تاب افتادن قیمت دلار نیز به خاطر فروکش کردن انتظارات تورمی است، عاملی که نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیریابی بازارهای دارایی ایفا می‌کند. شائبه‌های سرکوب نرخ ارز در بازار آزاد توسط بازارساز طی ماه‌های قبل از جمله مسائلی است که سبب شده بورس تهران بیش از سایر بازارهای سرمایه‌گذاری داخلی کشور در معرض خطر حرکت در مسیر نزولی قرار بگیرد. در چنین شرایطی معمولا اکثر بازارها با افت‌و‌خیزهای کم‌جان و کمای عمیق معاملاتی به سر می‌برند و نمی‌توان از بورس انتظار حرکت صعودی داشت.
همین امر سبب خواهد شد سرمایه‌گذاران به سمت صندوق‌های با درآمد ثابت و اوراق بدهی کوچ کنند. سود ۲۷درصدی در این بخش قدر مسلم از ریسک کمتری برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. بنابراین وضعیت روی کاغذ به نفع بورس نیست. البته این وضعیت تا زمانی که نسبت P/E بازار در محدوده ۵ قرار دارد تداوم خواهد یافت. این روزها به دنبال اخبار نامساعد منتشرشده حول جنگ در خاورمیانه شاهد نوسانات غیر‌قابل‌پیش‌بینی در همه بازارهای دارایی هستیم. در این بین، اخبار ضد و نقیض نوسانات بهای ارز را بیش از پیش کرده و این امر معامله‌گران را بیش از گذشته دچار تردید و احتیاط کرده است. یکی از سناریو‌های بدبینانه برای بازار سهام این است که در صورت نزدیک شدن شاخص کل به کف کانال ۲میلیون واحد که سطح روانی مهمی محسوب می‌شود و در صورت حمایت نشدن از تقاضا در بازار سهام طی روزهای آتی، ممکن است شاهد شدت گرفتن عرضه و حتی افت شاخص به زیر این محدوده پرهیاهو باشیم.
