معامله‌گران آپشن در یک ماه اخیر ضرر سنگین متحمل شدند
روی تلخ بازار مشتقه
شرایط متفاوت مشتقات
سلمان یزدانی در خصوص رخدادهای بازار سرمایه و تاثیر آن بر بازار مشتقه گفت: نگاهی به بازار مشتقه طی یک ماه اخیر نشان می‌دهد که اتفاقات بسیار مهمی طی این مدت برای بازار سهام و بازار مشتقه به وقوع پیوسته است. مهم‌ترین اتفاق، ادامه روند نزولی شاخص بود که از قله قبلی تشکیل‌شده در نیمه اردیبهشت، افت قابل توجهی را تجربه کرد. معامله‌گران انتظار ریزش شاخص را نداشتند، چرا که روند بازار سهام قبل از نیمه اردیبهشت‌ماه صعودی بود و روندهای صعودی این خاصیت را دارند که انتظارات رویایی را برای معامله‌گران می‌سازند. در همین راستا، انتظارات عجیب‌و‌غریبی در بازار ایجاد شده بود و برخی از تحلیلگران تارگت‌های سه یا چهارمیلیونی برای بازار ارائه می‌دادند.
اما شاخص کل از ۲میلیون و ۵۰۰هزار واحد تا محدوده ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحد ریزش کرد و از نیمه خرداد نیز از ۲میلیون و ۳۰۰هزار تا ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحد با افت قابل‌توجهی همراه شد. اصلاح ۲۰ یا ۳۰درصدی در بازار نقدی سهام امری کاملا طبیعی است و بازار اصلاح‌های سنگین‌تری را نیز تجربه کرده است. اما این موضوع در بازار اختیار معامله کاملا متفاوت است و شاید ضروری بود تازه‌واردان بازار روی زشت یا تلخ اختیار معامله را تجربه کنند.
معامله‌گران مشتقه؛ در مرز نابودی
یزدانی، مدیر ابزار مشتقه کارگزاری پیشرو، در خصوص روند قیمتی نمادهای پرمعامله بازار مشتقه به «دنیای اقتصاد» گفت: یکی از مهم‌ترین رویدادهای بازار سرمایه، سوخت شدن اختیار معامله‌هایی است که سررسید آنان تیر یا مردادماه است. اختیار معاملات پتروآگاه نیز شامل آپشن‌های سوخت شده است. کسانی که سرمایه سنگینی را برای سرمایه‌گذاری در این اختیار معامله‌ها گذاشته بودند، شرایط ناگواری را تجربه کردند. آپشن‌های نماد «خودرو» و «شستا» که سررسید آن‌ها مربوط به تیر و مردادماه بوده است، عملا ارزش خود را از دست داده‌اند. بررسی آپشن‌های نماد «شستا» که سررسید آن‌ها مربوط به شهریور بوده و برخی از آن‌ها یک‌ساله بوده است، خالی از لطف نیست. «ضستا۶۰۰۴» در این مدت، از قله ۸۹ تا ۴۶ افت قیمتی را تجربه کرد.
این نماد پرمعامله‌ترین نماد در بورس بود. «ضستا۶۰۱۰» دومین آپشنی بود که پرمعامله‌ترین نماد پس از «ضستا۶۰۰۴» است، که قیمت آن از ۴۵ تومان به ۶تومان سقوط کرد. کسانی که پول بسیار زیادی را در این نمادها سرمایه‌گذاری کردند به امید آنکه قیمت سهام «شستا» از ۲۰۰تومان عبور کند، تقریبا سرمایه آن‌ها از بین رفت. آپشن‌های فروش زمانی با قیمت بالایی معامله می‌شد و عموما توصیه می‌شد در خصوص معامله این نمادها کمی احتیاط به خرج دهند. «طستا۶۰۰۴» از ۱۳تومان به ۴ریال سقوط کرد. دارنده این نماد طی این مدت، تمام ارزش خود را از دست داده است و فروشنده به سود بسیار خوبی رسیده است. «طستا۶۰۱۰» نیز از ۴۲تومان به ۱۳تومان سقوط کرد. نمادهای آخر سالی و بلندمدت نیز مانند «ضروز» که آپشن صندوق فیروزه و شاخصی است و تقریبا شاخص کل را شبیه‌سازی می‌کند، از ۶۵۰ تا ۴۴۰ سقوط کرد. هدف از بیان این مطالب، افزایش اطلاعات فعالان بازار است.
معامله‌گران باید بدانند زمانی که انتظارات تورمی بسیار بالاست، آپشن‌ها دارای مفهومی به اسم ارزش زمانی خیلی وسیعی خواهند بود. آپشن‌ها از ارزش ذاتی و ارزش ارزش زمانی تشکیل شده‌اند. ارزش ذاتی آن چیزی است که اگر آپشن‌ها امروز اعمال شوند فرد سرمایه‌گذار سهم را به همان قیمت اعمال به دست می‌آورد. اگر قیمت نمادی ۱۳۰تومان است، آپشنی که اعمال آن ۱۰۰تومان است، حدود ۳۰تومان ارزش ذاتی دارد، چراکه با پرداخت ۱۰۰تومان فرد سرمایه‌گذار نماد ۱۳۰تومانی به دست می‌آورد. ولی نمادهایی که در زیان هستند، دارای ارزش زمانی هستند.
به عنوان مثال، برای نماد ۱۳۰تومانی آپشن با قیمت اعمال ۱۴۰تومانی همه آن ارزش زمانی خواهد داشت و اگر بازار سقوط کند، این مدل آپشن‌ها به‌شدت سقوط می‌کنند. به همین دلیل کسانی که طی این دو ماه، استراتژی اتخاذ کرده بودند یا فروشنده خالی بودند، سود زیادی را شناسایی کردند. هرچند خالی‌فروشی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و تازه‌واردان باید با احتیاط بالاتری عمل کنند. زمانی که بازار رنج بوده و در حال درجا زدن است، آن چیزی که به شما سود می‌رساند، ارزش زمانی و پولی است که از آن به دست آورده می‌شود. کسانی که فروشنده بودند، احتمالا استراتژی کاوردکال (خرید همزمان نماد و فروش اختیار خرید همان نماد) یا استراتژی کال اسپرد (خرید کال آپشن با اعمال پایین و فروش آپشن با اعمال بالا) و خالی‌فروشی را اتخاذ کنند. این موضوع سود بیشتری را نصیب سهامداران خواهد کرد.
ابزارهای جدید مشتقه
سلمان یزدانی در خصوص ابزارهای جدید در بازار مشتقه گفت: موضوع بعدی که طی این یک ماه بسیار مورد توجه فعالان بازار قرار گرفت، بحث ابزارهای جدیدی بود که وارد بازار مشتقه شده بود. آتی «شستا» رونق بسیار خوبی را کسب کرده است. هرچند رونق گرفتن ابزارهای مشتقه، بسیار سخت بوده و مدت‌زمانی به طول می‌انجامد ولی به‌هرحال، سفارش‌ها روی آتی شستا قرار گرفت. معاملات آتی نفت و معیانات گازی در کنار گواهی سپرده‌های آن که قبلا منتشر شده بود، شروع شد. گرچه راه طولانی وجود دارد تا آنکه آتی انرژی رونق بگیرد و شاید رویایی که تاسیس‌کنندگان این ابزار‌ها دارند، آن است که ایران تبدیل به مرجع قیمت‌گذاری منطقه تبدیل شود. به فعالان توصیه می‌شود برای رصد کردن بازار با اعداد بسیار کم وارد این بازار شوند. آتی ابزار دیگری در کنار آپشن است که جذابیت خود را دارد. به‌خصوص برای نوسان‌گیران جذابیت بالاتری دارد و به دلیل آنکه کارگزاری‌‌ها ریسک بسیار کمتری را در آتی دارند، رونق گرفتن این ابزار در آینده بسیار سریع‌تر از آپشن‌ها خواهد بود.
رویکرد مثبت در خصوص درآمد ثابت‌ها
یزدانی در خصوص اتخاذ سیاست جدید در مورد صندوق‌های درآمد ثابت به «دنیای اقتصاد» گفت: صندوق‌های درآمد ثابت و ممنوعیت معاملات صندوق‌های درآمد ثابت در بازار مشتقه یکی از حواشی بود که در یک ماه اخیر برای بازار ایجاد شد که بحث‌های چالشی بسیاری را به وجود آورد. در گزارشی در «دنیای اقتصاد» به این موضوع اشاره شد اما ممنوعیت این موضوع را می‌توان از دید سیاستگذار مثبت تلقی کرد و صندوق‌های درآمد ثابت ابزارهایی هستند که اطمینان‌بخش بازار هستند و به پناهگاه امن پول‌های سرگردان تبدیل شده‌اند. اگر کوچک‌ترین خللی در این ساختار به وجود آید، می‌تواند همین اندک سرمایه‌گذارانی را که توی این روزها در بازار حضور دارند دلسرد کند.
به همین دلیل این سیاست، رویکرد مثبتی است که نسبت به این صندوق‌ها اتخاذ شده است. به شرط آنکه صندوق‌های دیگری مثل صندوق‌های پوشش ریسک و کاورد کال تاسیس شوند. اما این سیاست از دید عمق بخشیدن به بازار تاثیر بالایی داشت و ارزش معاملات بازار نزدیک به ۵۰میلیارد رسیده است که بسیار کم است. ارزش معاملاتی که به‌راحتی بالای ۱۰۰میلیارد تومان رفته بود و قبل از این مصوبه و قبل از ریزش بورس حدود ۷۰تا ۸۰میلیارد تومان بود.
به‌هرحال این موضوع اثری است که این مصوبه بر بازار گذاشته است. این اطمینان وجود دارد که در بدنه سازمان، همه طرفدار ابزارهای مشتقه و گسترش آن هستند و بسیار محتاطانه رفتار می‌کنند. امید است که با این نوع از اتفاقات معامله‌گران به کلیت بازار بدبین نشوند. اتفاقات ماه‌های اخیر همچنان نشان‌دهنده اهمیت آموزش در این بازار است و نابودی سرمایه بسیاری از معامله‌گران طی این یک ماه، مصداق بارزی برای اهمیت آموزش است. در این روزها که حقوقی‌های بسیاری به بازار مشتقه علاقه‌مند شده‌اند، توصیه می‌شود کسانی که در سمت‌هایی قرار می‌گیرند، کسانی باشند که آموزش دیده‌اند و تجربه پیدا کرده‌اند.
