علت سردرگمی بازار سرمایه بررسی شد
حبس بازه‌ای بورس در مهر
تقابل بازی سازها در بورس تهران
شاخص بورس در خلال آخرین روز کاری هفته 9/ 0درصد عقب‌‌نشینی کرد با این حال معاملات آخرین هفته مهرماه با رشد 79/ 2درصد این نماگر پایان یافت. در طول این مدت ابهامات سیاسی به‌ویژه در زمینه احیای برجام مانع از آن شد تا تحرکات رخ داده در بازارهای جهانی به‌اندازه کافی بر روی دماسنج بورس نمایان شوند و سبب شدند تا فارغ از واکنش‌‌های رفتاری، بورسبازان در مواجهه با عوامل متضاد سرگردان شوند.
تحت این شرایط بررسی‌‌ها نشان می‌دهد از 21 شهریورماه تاکنون شاخص سهام تقریبا به حرکات کم مقدار خود در ابرکانال 4/ 1 میلیون واحد ادامه داده و میانگین نوسان روزانه این نماگر به 2/ 0درصد محدود شده است. تمامی اینها در حالی اتفاق افتاده که اگر رشد قیمت در بازار رمزارزها را جدی نگیریم در بازارهای داخلی نظیر ارز و سکه، هیچ بازار به‌خوبی بورس عمل نکرده و هر دو بازار یادشده عملکردی نزدیک به صفر داشته‌‌اند. با این حال افزایش جذابیت بازار کریپتوها سبب شده تا رقیبی جدی در مقابل بازار سهام قدعلم کند و در صورت فرصت‌‌سوزی سیاستگذار در احیای بورس، می‌تواند به کوچ سرمایه از بازاری که می‌تواند نقشی مولد در اقتصاد داشته باشد، منجر شود.
آخرین روز معاملاتی ماه
بازار سرمایه در واپسین روز معاملاتی هفته با عملکرد ضعیف خریداران مواجه شد. به‌دنبال این امر افت نسبی تقاضا در بیشتر نمادهای بازار سرمایه سبب شد تا تمامی نماگرهای بورسی نسبت به روز گذشته افت کنند و در نهایت در حالی به استقبال معاملات روز شنبه بروند که نشانه‌‌ای از امید به آینده در عملکرد آنها به‌چشم نمیخورد. طی معاملات روز چهارشنبه عقبگرد نسبی قیمت‌ها در بازار سهام به افت 91/ 0درصدی میانگین وزنی بهای سهام در بورس انجامید. بر این اساس شاخص‌کل بورس طی روز گذشته بیش از 13 هزار واحد از ارتفاع خود را از دست داد تا با قرار گرفتن در سطح یک میلیون و 436 هزار واحد بر ترس فعالان بورسی از افت بیشتر نماگر اصلی بازار سهام بیفزاید، با این حال این افت به حدی نبود که بتوانیم با اطمینان از باز‌بودن راه دماسنج اصلی بورس برای افول مجدد تا کانال یک‌میلیون و 300 هزار واحدی و حتی تثبیت در آن کانال سخن بگوییم.
روز گذشته حقیقی‌‌ها همچنان به کوچ خود در بازار سهام ادامه دادند. این کوچ خود را با خروج 221میلیارد تومانی بورس تهران نشان داد. بر این اساس طی روز گذشته گروه فلزات اساسی در صدر گروه‌های فهرست خروج پول حقیقی قرار گرفت. گروه مذکور در این روز به میزان 80 میلیارد تومان از سرمایه فعالان حقیقی را از دست داد. پس از این گروه به ترتیب صنایع محصولات شیمیایی و بانک‌ها قرار داشتند. معاملات روز چهارشنبه نیز در حالی خاتمه یافت که ارزش معاملات خرد در این روز به حدود 2654 میلیارد تومان رسیده بود که کمترین میزان از 26 خردادماه بود. همان‌طور که در گزارش‌‌های پیشین نیز به این موضوع اشاره شد ارزش معاملات خرد به‌طور نسبی در هفته‌های اخیر در حال کاهش است. خالص خرید حقیقی‌‌ها نیز از همین رویه پیروی می‌کند و اگر معاملات روز شنبه را به حساب نیاوریم در تمامی روزهای گذشته پول سرمایه‌گذاران خرد از بازار سرمایه خارج شده است.
هفته واپسین مهر
به هر روی همان‌طور که می‌دانیم اوضاع و احوال بورس در هفته‌های اخیر چندان خوب نبوده است. اگر شنبه غیرمنتظره بازار سهام در افزایش قابل‌توجه تقاضا را در نظر نگیریم، سایر روزهای بورس تهران در هفته جاری آنقدر ضعیف بوده است که بتوان جای خالی رونق را در آن حس کرد. البته این فقدان سبب نشد که در طول معاملات آخرین هفته مهرماه شاهد عقبگرد شاخص‌کل بورس باشیم. بر این اساس در طول این دوره نماگر اصلی بورس به میزان 79/ 2درصد رشد داشته و از سطح یک‌میلیون و 397 هزار واحد به محدوده یک‌میلیون و 436 هزار واحد رسیده است. همین امر نشان می‌دهد که به‌رغم نبود تقاضای موثر در بازار سهام سرمایه‌گذاران علاقه چندانی به نظاره شاخص در پایین‌تر از محدوده یک‌میلیون و 400 هزار واحدی ندارند. لازم به یاد‌آوری است که برای دومین‌بار در طول هفته‌های اخیر شاخص بورس توانست از محدوده کانال یک‌میلیون و 300 هزار واحدی مجددا خود را به سطح کانال یک‌میلیون و 400 هزار واحد برساند. همین امر سبب شد تا به لطف رشد شاخص در روز شنبه بازده بورس در یک هفته اخیر منفی نشود. اینطور که به‌نظر می‌‌آید بازار سرمایه به‌رغم آنکه توانسته در طول هفته‌های اخیر خود را در سطح محدودی از شاخص‌کل حفظ کند، با این حال همچنان تحت‌تاثیر ریسک‌‌‌هایی قرار دارد که سایه آنها بر سر بازار سرمایه سنگینی می‌کند. همان‌طور که در گزارش‌‌های پیشین نیز بارها مورد توجه قرار گرفت در حال‌حاضر بازار سرمایه تحت‌تاثیر احتمالات موجود در عالم سیاست قرار دارد. مذاکرات احیای برجام که از سرگیری و پیشرفت آن نقش معکوس بر انتظارات تورمی دارد، در صورت پی‌گرفته‌شدن از سوی طرف ایرانی و تامین خواسته‌های آن از سوی سایر طرفین این گفت‌وگوها ممکن است به کاهش قیمت ارز در بازار آزاد منجر شود. این امر دلیلی خواهد بود برای تحت‌تاثیر قرار گرفتن قیمت اوراق بهادار در بازار سرمایه، به‌ویژه بازار سهام. به همین دلیل از آنجا که فعالان بازار سرمایه فکر می‌کنند که پی‌گرفته‌شدن این مذاکرات احتمال بیشتری نسبت به عدم‌پیگیری آن به‌ویژه از سوی دستگاه دیپلماسی دارد، در هفته‌های اخیر با احتیاط بیشتری اخبار مربوطه را مورد بررسی قرار می‌دهند. به‌عبارت بهتر ریسک انتظاری برای فعالان بازار سهام به‌عنوان بازاری که سال‌ها است از تورم تغذیه می‌کند افزایش یافته است، در حالی‌که سایر بخش‌های اقتصاد از نوسانات رو به بالای قیمت ارز متاثر می‌شوند، بازار سهام در طول ماه‌های قبل به‌وضح نشان داده که افت احتمالی قیمت ارز می‌تواند منجر به عقبگرد قیمت سهام در این بازار شود. این امر ناشی از تاثیر‌پذیری صورت‌های مالی شرکت‌ها از نرخ دلار است که البته برخلاف تصورات اهالی بازار به‌جای اثرپذیری از بهای 27 هزار و 290 تومانی قیمت دلار در روز گذشته از قیمت نیمایی 23 هزار و 400 تومانی اثر می‌‌پذیرد.
با این حال بازار سرمایه چندان به این نکته توجهی نشان نمی‌دهد که نوسان‌‌های سریع قیمت ارز را در طول هفته‌های گذشته در خرید و فروش‌های خود لحاظ کرده است. همین امر سبب شده تا به نوعی شاهد افزایش احتیاط در بورس تهران باشیم. این احتیاط طی روزهای قبل توانسته خود را در خروج مداوم پول از معاملات سهام نشان دهد. بررسی معاملات یک هفته اخیر حکایت از آن دارد که به‌رغم بازدهی مثبت بورس در طول این مدت شاهد خروج 7361 میلیارد ریالی سرمایه معامله‌‌گران حقیقی از بورس بودیم. این رقم اگرچه نسبت به هفته گذشته کاهش یافته با این حال نشان می‌دهد که همچنان سرمایه‌گذاران بورسی از دلیلی متقن برای افزایش دارایی خود در بازار سرمایه برخوردار نیستند.
حال و روز بازارهای موازی
رخوت بورس اما باعث نشده تا شاهد رونق در بازارهای موازی باشیم. بر این اساس بازار سهام در حالی یک هفته گذشته را با ضعف سپری کرده که در بازار ارز نیز خبر خاصی نبوده است. دلار در حالی داد و ستدهای خود را با بازدهی مثبت نزدیک به صفر‌درصد به نظاره نشسته که در سایر بازارها نظیر سکه نیز خبر خاصی نیست. سکه نیز در طول یک هفته اخیر تقریبا درجا زده و هیچ بازدهی کسب نکرده؛ افتی هم نداشته است. اینطور که به‌نظر می‌رسد سایر بازارها نیز دست به عصا ایستاده‌اند تا بلکه خبری از وین به گوش برسد، از این‌رو نمی‌توان گفت که خروج پول از بازار سهام به دلیل کوچ سرمایه به بازارهای دارایی دیگر بوده است. در این میان تنها بازار‌هایی که توانسته‌اند از خود حرکتی محسوس نشان دهند بازارهای جهانی بوده‌اند که هم در رمزارزها و هم در زمینه کامودیتیها طی یک هفته گذشته صعودی بوده‌اند. در طول این هفته اگرچه رشد قیمت کامودیتیها نیز نتوانست در بورس روندی قابل‌اتکا برای نمادهای کالایی بورس تهران ایجاد کند اما می‌توان بر این مبنا حدس زد که حداقل بخشی از خروج پول از بازار سرمایه مجددا مسیر بازارها رمزارز را پی بگیرد تا به این وسیله و در شرایطی که در داخل خبری نیست سرمایه‌های ریسک‌پذیر شانس خود را در بازاری دیگر پیگیری کنند.
در دایره احتمال
اما از بحث‌های بازار که بگذریم در حوزه سیاست خارجی شرایط در حال تغییر است. طرفین برجام که بارها از نامحدود نبودن فرصت مذاکرات برای ایران سخن به میان آورده‌اند، حالا کم‌کم با افزایش لفاظی به‌دنبال تنگ‌تر کردن حلقه محاصره ایران هستند. بر این اساس انتظار می‌رود که تداوم روند موجود در مورد مساله احیای برجام در هفته‌های آتی زمینه را برای برخی تحرکات ناخوشایند تحریمی فراهم کند. در صورت بروز این عامل ممکن است شاهد شرایطی باشیم که در آن نوسان بازار ارز به سایر بازارها هم سرایت کند و بورس تهران نیز به‌عنوان مهم‌ترین بازار تورم‌دوست کشور از این وضعیت بی‌بهره نماند. با این حال باید توجه داشت که در این میان بازار سرمایه نیز به مانند هر بازار دیگری سرنشینی از خیل مسافران کشتی اقتصاد ایران است و منطقی نخواهد بود که فکر کنیم می‌تواند از هر نوع افزایش تنش دلاری که آن هم ناشی از اعمال محدودیت واقعی بر اقتصاد کشور است سودی پایدار را نصیب خود کند.
همین امر سبب می‌شود تا تورم و انتظارات تورمی که به سبب بودجه ضعیف سال 1400 بیش از پیش در حال افزایش یافتن است در صحنه اقتصاد ایران بیش از سایر عوامل بتواند اثری پایدار بر بورس بگذارد. حال باید صبر کرد و دید که در ادامه این مسیر کاروان اقتصاد کشور چگونه به‌دست اعضای اقتصادی کابینه سیزدهم راهبری می‌شوند.
