چرا رشد سهام پرشتاب شده است؟
ناترازی ورود پول‌ها به بورس تهران
همان‌طور که اشاره شد در جریان معاملات روز گذشته بورس تهران شاهد افت ۳/ ۰ درصدی دماسنج اصلی بازار بودیم. این درحالی است که نماگر هموزن با رشد ۶/ ۰ درصدی همراه شد. البته با افت قیمت سهام، از نیمه دوم معاملات روز گذشته شاهد فعال‌تر شدن معامله‌گران در سمت خرید بودیم به‌طوری‌که در پایان ساعت کاری بازار درحالی ۱۶۹ نماد از ۳۱۷ نماد معامله شده بورس تهران با رشد قیمت پایانی (متوسط قیمت سهم در طول یک جلسه معاملاتی) همراه شده بودند که ۱۸۵ نماد افزایش قیمت آخرین معامله را تجربه می‌کردند. در همین راستا ارزش معاملات خرد (بدون احتساب معاملات بلوک و اوراق) به بیش از ۲۳۰۰ میلیارد تومان رسید تا برای هفتمین جلسه معاملاتی پی‌درپی شاهد ثبات آن در سطوح بیش از دو هزار میلیارد تومانی باشیم. این درحالی بود که در پایان بازار ۷۹ نماد با مازاد تقاضا در سقف قیمتی مجاز روزانه همراه بودند. مجموع ارزش این صف‌های خرید حدود ۱۹۷ میلیارد تومان بود. در همین راستا در سمت مقابل نیز ۵ نماد با صف فروش مواجه بودند. البته ارزش کمتر از ۷ میلیارد تومانی مجموع این صف‌ها فروش خود بیانگر غلبه ذهنیت مثبت در بازار است. در معاملات روز گذشته به‌رغم عقب‌نشینی دماسنج اصلی سهام، باز هم بورس‌بازان حقیقی دسته فعال‌تر معاملات بودند. به‌طوری که در جریان این معاملات شاهد افزایش ۲۰۷ میلیارد تومانی سهم معامله‌گران حقیقی از مجموع سهم‌های بورس تهران بودیم.
حباب قیمتی در نبود بازار عمیق
همان‌طور که پیش‌تر در گزارش‌های «دنیای‌بورس» تاکید شده بود، کم بودن عمق بازار سهام کشورمان و نبود ابزارهای متنوع موجب شده هنگام افزایش ارزش معاملات شاهد رشد قیمت بسیاری از سهم‌ها بدون پشتوانه بنیادی و تشکیل حباب قیمتی در برخی از آنها باشیم. به‌عنوان مثال می‌توان بسیاری از گروه‌های سهامی را مشاهده کرد که بی‌توجه به روند تولید و فروش و سودآوری شرکت‌های زیرمجموعه از ابتدای سال تجربه‌گر رشدهای چند صددرصدی متوسط قیمت‌ها بوده‌اند. به‌نظر می‌رسد در شرایط کم بودن عمق بازار معامله‌گران هر روز در یکی از گروه‌ها با بهانه‌های مختلف برای خرید سهام به صف می‌نشینند. به‌عنوان مثال گروه ساخت خودرو و قطعات از ابتدای سال‌جاری با رشد بیش از ۱۸۹ درصدی متوسط قیمت‌ها همراه شده است. در همین راستا این گروه درحالی از روز ۲۳ آذر ماه تا سه‌شنبه هفته جاری، طی ۸ جلسه معاملاتی با رشد تنها ۳/ ۱ درصدی متوسط قیمت‌ها همراه شده بود که دیروز در پی کم‌شدن اقبال سهامداران به گروه‌های بزرگ کالامحور بازار سهام بار دیگر مقصد اول خریداران شد و رشد ۷/ ۳ درصدی نماگر صنعت را تجربه کرد. در همین راستا می‌توان خاطرنشان کرد که ارزش معاملات خودروسازها طی روز گذشته به بیش از ۳۷۹ میلیارد تومان رسید و با اختلاف ۱۵۶ میلیارد تومانی نسبت به گروه شیمیایی در صدر فهرست صنایع با بیشترین ارزش معاملات قرار گرفت. از دیگر صنایعی که در روز گذشته از مقاصد اصلی بورس‌بازان برای خرید سهام بودند می‌توان به گروه قند و شکر و غذایی‌ها اشاره کرد که به ترتیب سومین و چهارمین صنعت پرمعامله بورس تهران بودند.
به نظر می‌رسد بی‌عملی مقام ناظر در عمق بخشیدن به بازار سهام می‌تواند موجب ایجاد حباب‌های قیمتی در بورس تهران شود. در شرایطی که عمق بازار بسیار کمتر از ظرفیت آن است، معامله‌گران با تغییر مداوم مقاصد خرید خود موجب بالا رفتن بی‌پشتوانه قیمت سهم‌ها می‌شوند. طی سال‌جاری شاهد بی‌عملی متولیان بازار سهام در زمینه‌های مختلف بوده‌ایم. به‌عنوان مثال پیش از این مقامات بورس تهران خبر از یک عرضه اولیه در هر ماه داده بودند، اما در عمل آخرین عرضه اولیه بورس تهران بازمی‌گردد به عرضه «کویر» در نیمه مهر ماه. به عبارتی دیگر نزدیک به سه ماه است که بورس تهران شاهد هیچ عرضه اولیه‌ای نبوده است.
از دیگر کارهایی که برای عمق بخشیدن به بازار می‌توان انجام داد بیشتر کردن مقدار سهام شناور است، اما به‌رغم رشد ارزش بازار کل بورس تهران به ۱۳۱۶ هزار میلیارد تومان سهام قابل معامله (سهام شناور) حدود یک پنجم این عدد، یعنی کمتر از ۲۷۰ هزار میلیارد تومان است. با توجه به گزارش‌های سه ماهه شناوری سهام به نظر می‌رسد مقام ناظر هیچ تلاشی برای بهبود این متغیر نکرده است. در نهایت هم می‌توان به ایجاد ابزارهای جدید اشاره کرد که متولیان بازار سهام در این زمینه هم عملکرد مناسبی نداشته‌اند.
ادامه مسیر صعودی یا اصلاح؟
ادامه یافتن مسیر صعودی سهام یا اصلاح قیمتی آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. از مهم‌ترین عوامل می‌توان به نرخ دلار و قیمت کالاها در بازار جهانی اشاره کرد. با رشد نرخ دلار در آذر ماه بار دیگر بورس‌بازان به نمادهای کامودیتی‌محور بازار اقبال نشان داده و به‌واسطه رشد قیمتی این دسته از سهم‌ها شاهد رشدهای بالای شاخص کل بازار سهام بودیم. در شرایط کنونی با توجه به فاز اول توافق تجاری چین و آمریکا و بهبود روابط بین این دو کشور به نظر می‌رسد چشم‌انداز نرخ کامودیتی‌ها روشن‌تر از گذشته است. اما در بازار ارز شاهد چسبندگی نرخ دلار به ۱۳ هزار تومان هستیم. به‌طوری که از اواخر هفته گذشته تا دیروز نرخ دلار در محدوده ۱۲ هزار و ۹۷۰ تومان تا ۱۳ هزار و ۱۵۰ تومان در نوسان بوده است.
از دیگر مولفه‌های اثرگذار بر بازار سهام گزارش‌های دوره‌ای شرکت‌ها است. البته در سطوح فعلی قیمت سهم‌ها به‌نظر می‌رسد معامله‌گران بی‌توجه به مقادیر تولید و فروش و سودآوری شرکت‌ها در سمت خرید سهام آنها می‌نشینند به‌طوری که به‌رغم رشدهای مناسبی که بسیاری از شرکت‌ها طی ماه گذشته در فروش خود تجربه کرده‌اند باز هم سطوح کنونی قیمت سهامشان را تایید نمی‌کند. البته چنین وضعیتی شامل همه نمادهای بازار سهام نمی‌شود و با توجه به گزارش‌های عملکرد فصل پاییز همچنان بسیاری از شرکت‌ها ظرفیت رشد بیشتری دارند.
دیگر عاملی که می‌تواند اثر بزرگی بر بورس تهران داشته باشد مسائل سیاسی است. ابتدای هفته جاری حسن روحانی پس از بازگشت از ژاپن گفت: «هم ژاپنی‌ها و هم ما در زمینه شکستن تحریم یک پیشنهاد جدیدی داشتیم که در این زمینه با هم بحث کردیم و بنا شد رایزنی‌های دو کشور در این زمینه را ادامه دهیم.» در همین راستا امیر موسوی، دیپلمات سابق، در گفت‌وگو با «انتخاب» گفت: «در مقطع کنونی از سوی شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن پیشنهادهایی ارائه شده که حتی می‌توان از آن به‌عنوان بهترین پیشنهاد تاکنون یاد کرد؛ پیشنهادی بر این مبنا که تحریم‌ها لغو شود و محدودیت‌های هسته‌ای با مشابهت نزدیک به برجام بر تهران اعمال شود. این موضوع مساله‌ای نیست که برای ایران قابل اجرا نباشد زیرا براساس فتوای مقام معظم رهبری، هیچ‌گاه جایز نیست ایران به سوی ساخت سلاح هسته‌ای و کشتارجمعی حرکت کند.» در صورت انجام چنین توافقی می‌توانیم بار دیگر شاهد رونق معاملات بورس و رشد قیمتی سهام باشیم.
آغاز داغ زمستان بورس
