نظر این دسته از افراد آن است که وقتی بازارهای اصلی بورس و فرابورس با وجود شفافیت مناسب، در بند دامنه نوسان و حجم مبنا هستند، چرا بازار کمترشفاف و بعضا مبهم پایه، از تمام یا برخی از این قید و بندها آزاد باشد؟ دل‌نگرانی عمده آن است که برداشتن محدودیت نوسان برای تمام بازارهای پایه شاید شرایط را به بازار توافقی پیشین برگرداند که اعمال نظر ناظر حرف آخر را در تایید معاملات می‌زد، گرچه ظاهرا محدودیتی در دامنه نوسان نبود. در آن‌ زمان تغییراتی که بازار توافقی را به بازار پایه تبدیل کرد، برای بازار «ب» دامنه نوسان ۱۰ درصدی (دو برابر دامنه نوسان بورس و فرابورس) و برای بازار «ج» دامنه نامحدود درنظر گرفت. اینک ظاهرا نتیجه اجرای دو سال قوانین بازار پایه چندان مطلوب نبوده که بدون اصلاح در این قوانین، تصمیم بر تغییر اساسی آنها گرفته شده است. چند سال قبل و در زمانی که بازار توافقی وجود داشت در مجمع یکی از شرکت‌های توافقی برخی از سهامداران به نماینده سازمان بورس به‌خاطر ابطال پی‌درپی معاملات سهام شرکت اعتراض کردند و نماینده سازمان بورس ضمن ارجاع به اطلاعات نماد مربوطه در سایت TSETMC.Com و بخش «پیام ناظر» ابطال معاملات را غیرممکن دانست، چون به گفته وی، در این‌صورت باید مراتب در پیام ناظر ذکر می‌شد. سهامداران پس از گفت‌وگویی چند دقیقه‌ای به ایشان خاطرنشان کردند که این ابطال‌ها و دلیل آن برخلاف بازارهای اصلی بورس و فرابورس شفاف نمی‌شود؛ موضوعی که سبب تعجب نماینده سازمان بورس هم شد. در کنفرانس خبری فرابورس زمان اعمال قوانین جدید بازار پایه خردادماه ۱۳۹۸ اعلام شده است. هفته گذشته حدود ۱۲ درصد از سهام «گروه اقتصادی کرمان خودرو» (خکرمان) از سوی شرکت تازه بورسی شده «تامین سرمایه نوین» (تنوین) به دو سهامدار اصلی وابسته به گروه خودروسازی کرمان واگذار شد. همان‌گونه که پیش از این گفته شد، خکرمان در پاییز ۱۳۹۶ سرمایه خود را از حدود ۴۰۰ میلیارد تومان به ۵۰۰ میلیارد تومان از طریق سلب حق تقدم افزایش داد تا صرف راه‌اندازی خط رنگ جدید برای گروه خودروسازی کرمان کند. اما با برقراری دوباره تحریم‌های آمریکا پروژه متوقف ماند و این تامین سرمایه از طریق بازار سرمایه پایان مناسبی نیافت. با گشایش نماد خکرمان در مرداد سال گذشته با قیمت ۱۱۵ تومان، با گذشت یک ماه قیمت‌ها تا ۲۸۰ تومان را در رشد تابستانی بازار به خود دید. تامین سرمایه نوین که در پذیره‌نویسی آن افزایش سرمایه (احتمالا به‌عنوان متعهد پذیره‌نویسی) شرکت کرده بود، اینک تمام حدود ۱۲ درصد سهام خود را به مبلغ هر سهم ۱۳۶۱ ریال به سهامداران عمده اصلی شرکت برگرداند.

البته تنوین بیش از ۱۴ درصد از خکرمان را در ابتدا داشت که بیش از ۲ درصد آن را هنگام رشد بازار در قیمت‌هایی خیلی بیشتر از قیمت بلوکی واگذار کرده بود. پس از انتشار خبر این واگذاری در روز چهارشنبه خریداران برای خرید خکرمان در قیمت بالای ۱۶۰ تومان صف بیش از ۱۰۰ میلیونی درست کردند تا سنتی قدیمی را در بورس ایران زنده نگه دارند: هنگامی‌که یک شخصیت حقوقی در بازار، بلوکی از سهام را به بازار یا سهامداران عمده دیگر عرضه می‌کند، خریداران در قیمت‌هایی حدود قیمت بلوک یا حتی بیشتر برای خرید صف می‌بندند تا از منافع احتمالی این معامله بزرگ بهره‌مند شوند، حتی اگر همیشه برای همه خریداران سود تضمینی نداشته باشد. با خروج ۲ حقوقی بازار از خکرمان باید منتظر ماند و دید سهامدار عمده اولیه که بیش از ۸۰ درصد سهام را دارد چه برخوردی با ۲۰ درصد شناور سهام خواهد کرد. البته روز شنبه خکرمان در قیمت‌های بالای ۱۸۰ تومان یعنی حدود ۳۵ درصد بیشتر از معامله بلوکی با استقبال مواجه بود. سبزوا، «سیمان لار سبزوار» از شرکت‌های بازار اصلی فرابورس است که دارای شناوری بسیار بالایی بوده و تعداد زیادی سهامدار جزء در شهر سبزوار دارد. برخی از شخصیت‌های حقیقی بازار سرمایه از دو سال پیش با جمع‌آوری چند درصد از سهام شرکت توانستند نیمه دوم سال گذشته کنترل این شرکت را به‌دست بگیرند. برخی از مدیران جدید سیمان سبزوار چندسال پیش در اقدامی مشابه کنترل شرکت کوچک بازارپایه‌ای «تجهیز نیروی زنگان» (شزنگ) را در دست گرفتند تا پتانسیل‌های آن را به منصه ظهور برسانند که پس از چندی از ترکیب سهامداری آن خارج شدند، و اینک باید منتظر باشیم تا آینده سیمان سبزوار را با فعالیت‌های جدید و استفاده از تجربیات احتمالی قبلی آنها ببینیم. این شرکت سیمانی در هفته گذشته طی نامه شفاف‌سازی که در سایت اطلاع‌رسانی خود منتشر کرد، درباره آخرین وضعیت خود در پی رشد قیمتی اخیر اطلاعاتی را ارائه کرد. این اطلاعیه به‌خاطر غیرفعال بودن امضای الکترونیک (Token) مدیرعامل امکان انتشار در سایت کدال را پیدا نکرد. در این نامه درباره بازارهای صادراتی سیمان سبزوار گفته شد که در چندماه اخیر اقداماتی برای عقد قرارداد با تجار و بازرگانان کشورهای افغانستان و ازبکستان انجام شده که درصورت نهایی شدن قراردادها اطلاع‌رسانی لازم انجام خواهد شد.

همچنین میزان صادرات در ۶ ماه دوم سال ۱۳۹۷ به دو کشور افغانستان و ازبکستان بیش از ۴۰ هزارتن با نرخ هر تن حدود ۸۸ هزارتومان بوده که در مقایسه با نرخ ۵۵ تا ۶۰ دلاری سیمان در دو کشور مزبور با قیمت‌های در دسترس ارز، کمتر از ۱۰ دلار عاید شرکت می‌شود. تلاش شرکت برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های حمل‌و‌نقل ریلی از موارد دیگر نامه ارسالی از مدیرعامل سیمان سبزوار است. در نامه شفاف‌سازی مزبور به پرهیز از رقابت منفی در فروش داخلی سیمان و هماهنگی با کارگروه (تنظیم بازار) انجمن صنفی صنعت سیمان هم اشاره شد که ظاهرا از تدابیر مدیریت جدید است. درباره تجدید ارزیابی هم گفته شده که اقدامات اولیه جهت تجدید ارزیابی دارایی‌ها صورت گرفته که در صورت تمدید «قانون معافیت مالیاتی افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی» اقدامات بعدی صورت خواهد گرفت. سیمان سبزوار در سال‌های قبلی که رکود در صنایع کشور حاکم بود سرمایه‌گذاری‌هایی در زمینه املاک و سهام شرکت یک شرکت دارویی کرده که البته بخشی از آن در ازای تحویل سیمان بوده است. سیمان سبزوار در سال مالی گذشته با تبدیل وام ارزی خود به وام ریالی توانست پس از چند سال به ازای هر سهم ۳۲۴ ریال سود بسازد که حدود یک‌سوم از زیان انباشته سنواتی آن را پوشش داد. براساس صورت‌های مالی سه‌ماهه سیمان سبزوار شرکت هنوز نتوانسته از عملیات خود به سود برسد.

آبین، «کشت و صنعت آبشیرین» طی شفاف‌سازی هفته گذشته اعلام کرد قصد دارد بخشی از اراضی خود در کیلومتر ۵۵ جاده قدیم قم به کاشان را با قیمت پایه ۱۵۰ میلیارد تومان به مزایده بگذارد. مطابق صورت‌های مالی آبین، بهای تمام شده کل زمین‌های شرکت کمتر از ۲۸ میلیارد تومان است. ظاهرا قرار است منافع حاصل از فروش (احتمالی) این زمین صرف کاشت درختان میوه‌دار شود و زمین مورد فروش هم کاربرد زیست‌گردشگری (اکوتوریسم) دارد. «کشت و صنعت آبشیرین» در زمین‌هایی بین قم و کاشان قرار دارد، منطقه‌ای که با وجود قرارداشتن در کنار کویر از نظر کشاورزی مستعد است. محصولات شرکت عمدتا پسته و نیز انار، انگور، گل‌محمدی و اکالیپتوس است. آبین که پیش‌تر در بازار توافقی حضور داشت، به‌خاطر شناوری بسیار کم و عدم عرضه از سوی سهامدار عمده معاملات چندانی نداشت، اما پس از ادامه فعالیت در بازار پایه «ب» فرابورس، در اردیبهشت سال گذشته با قیمت ۲۰۰ تومان حدود نیم‌درصد سهام شرکت عرضه شد و پس از مدتی اصلاح، مجددا رشد قیمت پیدا کرد. شنبه گذشته پس از این شفاف‌سازی، نماد آبین باز و با رشد قیمتی ۱۰ درصدی معامله شد تا ارزش بازار سهام مزبور به حدود قیمت پایه بخشی از زمین‌های شرکت (۱۵۰ میلیارد تومان) برسد. سرمایه آبین کمتر از ۳۰ میلیارد تومان است و در ۹ ماه منتهی به ۳۰/ ۹/ ۱۳۹۷ به ازای هر سهم ۷ تومان سود ساخته که بسیار بیشتر از سود حدود ۲ تومانی سال گذشته است و باید با انتشار صورت‌های ۱۲ ماهه دید که گرانی‌های اخیر در کالاهایی مثل پسته، نهایتا چه تاثیری در سود عملیاتی سالانه خواهد گذاشت.

 artava@chmail.ir