شاخص اصلی سهام در پایان دادوستدهای دیروز افت ۱۰۶ واحدی (معادل ۱/ ۰ درصدی) را تجربه کرد و به سطح ۹۷ هزار و ۹۲۷ واحدی بازگشت. برای چندمین روز متوالی است که شاخص کل بازار سهام در محدوده ۹۸ هزار واحد در حال نوسان است. ناپایداری در بازارهای اثرگذار بر ارزش سهام همچنان رونق و رمق را از بازار سهام گرفته است؛ به همین دلیل سهامداران منتظر و تا حدی نگران چگونگی تحولات در بازارهای جهانی و سایر بازارهای دارایی کشور هستند. روند پرنوسان نرخ دلار و تردید‌ها نسبت به آینده قیمت‌ مواد‌خام در بازار جهانی از مهم‌ترین دلایل ایجاد نگرانی در بین فعالان بازار سهام شده و به فضای احتیاطی سهامداران دامن زده است. در این میان، رویکرد‌های متفاوت و گاه متضادی نسبت به سرنوشت قیمت‌ها در بازارهای جهانی مطرح است که هر کدام مسیر متفاوتی برای بازارها ترسیم می‌کند.

ماهیت معاملات دیروز در بروز نشانه‌های احتیاطی، کاهش تحرک سهامداران و در نتیجه افت نسبی ارزش سهام انعکاس یافت. در عین حال، همچنان می‌توان به ریسک قیمت‌ها در بازار جهانی به‌عنوان یکی از موانع اصلی رشد قیمت‌ها در بازار اشاره کرد. این موضوع که پیش از این با تردید همراه بود روز گذشته با افت دسته‌جمعی قیمت مواد خام در بازار جهانی تا حدودی تقویت شد و همین امر به کاهش تقاضای عمومی سهام در بازار انجامید. دیروز همزمان با افت نماگر اصلی سهام، شاخص کل هم‌وزن نیز کاهش یافت. طی روزهای یکشنبه و دوشنبه نیز شاهد رفتار همسوی این دو شاخص بودیم. رفتار هماهنگ این دو نماگر را می‌توان به معنای یکدستی و همگونی جهت جریان نقدینگی به سمت سهام کوچک و بزرگ بازار گرفت. اما این روند چندان تداوم نیافت و از روز گذشته اغلب شاخص‌های سهام با افت مواجه شدند. یک نکته در رفتار شاخص‌های دیروز توجه بیشتری جلب کرد. در واقع، در روزی که شاخص کل و کل هم‌وزن با کاهش مواجه شدند شاخص ۳۰ شرکت بزرگ بازار افزایش یافت که دلیل آن را باید در تقاضای نیرومند سهام بزرگ و به ویژه کالایی بازار جست‌وجو کرد که همچنان متکی به پشتوانه‌های بنیادین هستند.

با توجه به وضعیت متغیرهای اقتصادی و اتکا به عوامل بنیادی می‌توان به صعود ارزش سهام و سودآوری بنگاه‌های بورسی خوش‌بین بود. به بیان دیگر، با وجود حرکت شتابنده قیمت‌ها و بازده قابل‌توجه سهام کالامحور بازار سهام هنوز جای رشد برای قیمت‌ها وجود دارد. به ویژه پس از اصلاح قیمت‌ها و رسیدن بهای سهام به مرزهای حمایتی، انگیزه شناسایی فرصت‌های خرید در سهام افزایش یافته است. نتیجه‌گیری که با رشد قابل‌توجه نرخ دلار آزاد و پایداری قیمت‌ها می‌توان گرفت این است که تقاضای سهام مزبور بر بنیاد ستون‌های قابل اتکایی قرار گرفته است. با وجود این، همچنان شدت عرضه‌ها و احتیاط بیشتر از سوی متقاضیان سهام بازار را در تعادلی پایین‌تر نگه داشته است. بنابراین پرسشی که در این میان مطرح است قدرت دو اهرم اثرگذار بر سودآوری نیمی از بنگاه‌های بورسی، یعنی نرخ دلار آزاد و قیمت مواد خام در بازار جهانی است. جدال این دو نیرو یا هماهنگی آن تعیین‌کننده مسیر آینده قیمت‌ها در سهام است.

تقابل نگاه‌ها به بازار جهانی

همان‌گونه که اشاره شد یکی از عوامل رشد شاخص سهام طی ۶ ماه گذشته روند شتابنده قیمت مواد خام در بازار جهانی بوده است. روند رو به رشد بزرگ‌ترین‌ اقتصاد آسیا و دومین اقتصاد جهان یعنی چین و دیگر بازارها در اروپا و آمریکا نقش مهمی در حمایت از سودآوری بنگاه‌های بورسی طی ماه‌های گذشته ایفا کردند. اما صعود خیره‌کننده مواد خام از جمله نفت، فلزات اساسی و محصولات پتروشیمی در این بازه زمانی به گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت قیمت‌ها در این بازارها دامن زده است. تضاد و تقابل دید‌گاه‌ها نسبت به چگونگی تحولات در بازارهای جهانی را می‌توان نقطه عزیمت حرکت بورس در آینده دانست. رویکردهای متفاوتی نسبت به مسیر آینده بازارهای جهانی مطرح است.

از یکسو برخی موسسات مالی و کارشناسان این حوزه بر این باورند که بخشی از رشد قیمت‌ها در بازار جهانی مواد خام بدون مبنای بنیادین و با فشار جریانات سفته‌بازی بوده است. به بیان دقیق‌تر این دسته از فعالان بازار معتقدند سطوح فعلی قیمت فلزات اساسی، نفت و دیگر مواد خام با سطوح واقعی خود شکاف دارند که سقوط بازارهای سهام جهانی می‌تواند زمینه‌ساز اصلاح در قیمت کالاها شود. از شامگاه دو‌شنبه شاخص‌های سهام در سطح جهان ریزش قابل‌توجهی را به نمایش گذاشتند؛ به‌طوری که شاخص داو جونز سقوط ۶/ ۴ درصدی را به نمایش گذاشت تا بیشترین افت روزانه این شاخص در ۵/ ۶ سال اخیر باشد. شاخص‌های سهام در شرق آسیا و اروپا نیز پیوسته با بازار سهام آمریکا با افت روبه‌رو‌ شدند. این دسته از فعالان بر این باورند که این رفتار نخستین نشانه تخلیه حباب در بورس‌های جهانی است و همین رفتار، در بازار مواد خام هم منعکس می‌شود.

از سوی دیگر برخی موسسات از جمله گلدمن‌ساکس آینده دیگری برای بازارهای جهانی ترسیم می‌کنند. هرچند نقطه اشتراک تحلیل‌های این دو گروه رسیدن شاخص‌های سهام جهانی به نقطه حبابی است و نیاز به تخلیه دارد، اما این گروه بر این باورند که بازارهای کالایی نه‌تنها از حباب خالی است، بلکه همچنان توان رشد و تداوم روند فعلی را دارد. گروه دوم با اشاره به چرخه‌های رکود و رونق در بازارها به‌ویژه بازار مواد خام از پشتوانه‌های بنیادین این بازار و رشد تقاضای واقعی در آنها و کمبود عرضه در سال ۲۰۱۸ دفاع می‌کنند. در واقع این گروه معتقد است که بر خلاف سقوط قیمت‌ها در بازارهای سهام جهانی، در بازار مواد خام چنین حبابی وجود ندارد.در تقابل رویکردها نسبت به بازار جهانی می‌توان چنین برداشت کرد که همچنان آینده قیمت‌ها در بازار جهانی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. با وجود این، حرکت صعودی نرخ دلار به‌عنوان یکی از اهرم‌های بهبود سودآوری بنگاه‌ها می‌تواند اثرات منفی بازارها را جبران کند، بنابراین در این باره جای نگرانی چندانی برای سقوط یا افت قابل‌توجه برای بازار سهام کشورمان وجود ندارد. این نکته نیز حائز اهمیت است که در شرایطی که بورس‌های جهانی با افت شاخص مواجه شده‌اند، آیا بازار سهام کشورمان تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت یا نه؟ پاسخ این پرسش را می‌توان در ساختار بسته بازار سرمایه کشور یافت که تاثیر مستقیمی از این موضوع نخواهد پذیرفت. این موضوع را می‌توان با اتکا به روند گذشته قیمت‌ها در بازار سهام کشور و بورس‌های جهانی توضیح داد که عمدتا همبستگی چندانی با هم ندارند و گاه این روند در موقعیتی متضاد قرار گرفته است.

بازی دلار در زمین بورس

عدم ثبات در بازار ارز عامل دیگری است که فضای کسب‌و‌کار را در روزهای اخیر با نااطمینانی روبه‌رو‌‌ کرده و موجب افزایش ریسک در بازارهای دارایی به ویژه سهام شده است. به کمک ردیابی روند نرخ دلار از نخستین روزهای زمستان و به‌طور خاص از هفته نخست دی‌ماه می‌توان پرتویی بر فضای مبهم فعلی افکند. طبق روال‌ سال‌های گذشته یکی از نقاط عطف حرکت نرخ دلار در پایان فصل پاییز بود که پس از آن با کاهش تقاضای تجاری، نرخ دلار روند نزولی در پیش می‌گرفت. با توجه به سنت تحولات بازار ارز، اغلب سرمایه‌گذاران بر این باور بودند که روند صعودی نرخ دلار پس از گذشت از روزهای پرتقاضای دلار کاهش می‌یابد یا دست‌کم در همان سطوح قبلی یعنی ۴۲۰۰ تومان پایدار می‌ماند.

اما در ادامه و با بروز ریسک‌های غیراقتصادی شاهد شکست انتظارات و افزایش پرنوسان نرخ دلار و در نتیجه عبور از این مرز روانی بودیم. این نوسانات با حضور بیشتر بازارساز ارزی در بازار تعدیل شد و نرخ‌های ارز به ثبات موقت رسید. اما از ابتدای این هفته بازار ارز مجددا دستخوش نوسانات شدیدتری شد. حساسیت نسبت به نرخ ارز با توجه به عدم ‌قطعیت نسبت به آینده برجام و موضع‌گیری‌های اخیر ترامپ و تشدید تحرکات نمایندگان آمریکا در مذاکره با طرف‌های اروپایی برای اعمال فشار بر ایران بار دیگر مورد توجه فعالان ارزی قرار گرفت و در نتیجه بازار ارز را با التهاب روبه‌رو‌ کرد. اما از عصر روز دوشنبه صعود شتابنده نرخ دلار با افزایش عرضه از سوی نهاد ناظر متوقف شد. رئیس کل بانک مرکزی نیز در آخرین گفت‌وگوی خود با «ایسنا» به ماهیت غیراقتصادی و هیجانی نوسانات اخیر ارز اشاره کرد. نکته‌ای که در اینجا باید اشاره کرد بازی دلار در زمین بورس و چگونگی اثرگذاری آن بر ارزش سهام است. همان‌طور که می‌دانیم اغلب سهام بزرگ و کالایی بازار-که محرک حرکت شتابنده شاخص سهام نیز بوده‌اند- از رشد دلار اثر مثبت می‌پذیرند. بنابراین با وجود نااطمینانی‌ها در بازار ارز به نظر می‌رسد نرخ دلار افت قابل‌توجهی را طی روزهای آینده تجربه نکند.به بیان دیگر متغیرهای بنیادی بازار و شرایط کلی حاکم بر بازار ارز همچنان از این سطوح حمایت می‌کند. از این رو می‌توان به اهرم دلاری بورس خوش‌بین بود و به احتمال زیاد، نگرانی قابل‌ملاحظه‌ای از سوی دلار سودآوری بنگاه‌ها را تهدید نخواهد کرد.

بورس