«دنیای اقتصاد» شباهت‌ها و تفاوت‌های گواهی سکه و اوراق سکه بانک مرکزی و مزایای هر یک را بررسی کرد
رقیب جدید، گواهی سکه را عقب راند
رقیب جدید گواهی سکه به بازار آمد
بانک مرکزی از عرضه اولیه اوراق سکه بهار آزادی در روز سه‌شنبه ۱۷ آبان در بورس کالای ایران خبر داد. این اوراق از روز ۱۸ آبان قابل‌معامله به شکل مستمر خواهند بود. اوراق سکه بانک مرکزی معاف از مالیات بوده و همه اشخاص حقیقی می‌توانند حداکثـر معادل ۱۰۰ سکه تمام بهـار آزادی طرح جدید خریداری کنند. همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا نیز این امکان را دارند که بدون محدودیت از این اوراق به‌عنوان دارایی پایه خریداری کنند. این اوراق ۶ماهه منتشر شده و معاملات ثانویه اوراق سکه بانک مرکزی در بستر معاملات بورس کالا و همانند معاملات اوراق گواهی سکه انجام می‌شود.
صدور این اوراق به‌عنوان رقیبی جدید برای دارایی‌های بر پایه سکه طلا از جمله سکه فیزیکی، اوراق سکه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر پایه طلا، عزمی جدی از سوی بانک مرکزی برای مدیریت تقاضا در بازار فیزیکی سکه در کشور است. اما موفقیت این ابزار جدید پیشنهادی از سوی بانک مرکزی بستگی به اعتماد مردم به این ابزار جدید و استقبال از آن دارد. بررسی روند معاملات اوراق گواهی سکه و سکه در بازار فیزیکی ظرف روز سه‌شنبه ۱۷ آبان از افت بهای این دارایی‌ها حکایت دارد. البته افت نرخ در بازار گواهی سکه شتابان‌تر از عقبگرد قیمتی در بازار سکه فیزیکی بود. بخشی از این افت نرخ متاثر از تضعیف بهای دلار در بازار آزاد و بخشی ناشی از خبر انتشار این اوراق از روز سه‌شنبه ۱۷ آبان و امکان معامله ثانویه و مستمر آن در بستر معاملات بورس کالا بود.
برنده رقابت میان اوراق و گواهی سکه کیست؟
اولین حضور سکه در بورس کالای ایران به سال ۹۴ برمی‌گردد؛ این گواهی از جمله ابزارهای مالی است که با هدف افزایش امنیت سرمایه‌گذاران و کشف قیمت سکه در بازارهای رسمی، شفاف و رقابتی شکل گرفت. هر اوراق گواهی سپرده سکه طلا در شرایط کنونی، اوراقی برای اثبات مالکیت یک‌صدم سکه طلاست، که این سکه طلا در انبار خزانه بانک‌های مورد تایید بورس کالا نگهداری شده و دارنده آن در صورت داشتن حداقل ۱۰۰ اوراق معادل یک سکه کامل تمام‌بهار آزادی و بدون پرداخت مالیات امکان دریافت آن را خواهد داشت. این اوراق قابل معامله مستمر در بازار مالی بورس کالا به شکل پیوسته و معاف از مالیات است. حدود ۷ سال از راه‌اندازی معاملات اوراق گواهی سکه در بازار مالی بورس کالای کشور می‌گذرد و این ابزار نسبتا در اهداف اولیه خود یعنی امنیت سرمایه‌گذاران موفق عمل کرده است، اما جریان نقدینگی محدود وارد‌شده به این بازار نسبت به نقدینگی موجود در بازار فیزیکی باعث شده این ابزار هیچگاه تبدیل به مرجع کشف رسمی قیمت سکه در کشور نشده و در عین حال قیمت‌های گواهی سکه عموما از نوسان نرخ در بازار فیزیکی سیگنال بگیرد.
در شرایط کنونی که افزایش انتظارات تورمی به رکوردشکنی جدید قیمتی در بازار ارز و سکه منجر شده است، بانک مرکزی تصمیم به انتشار اوراق سکه بانک مرکزی گرفته است. تفاوت این اوراق با سکه در وهله اول در سررسید آن است. در‌حالی‌که اوراق گواهی سکه فاقد سررسید یا به شکل دقیق‌تر قابل‌انتقال به گواهی سکه با سررسید جدید است، این اوراق ۶ماهه منتشر می‌شود و بنابراین اوراق گواهی سکه از این منظر نسبت به اوراق سکه بانک مرکزی دارای برتری است.
محدودیت در خرید اوراق سکه بانک مرکزی برای هر فرد حقیقی در شرایطی که محدودیتی در میزان اوراق گواهی سپرده سکه وجود ندارد، تفاوت دیگر این دو ابزار مالی مبتنی بر دارایی پایه طلاست. بانک مرکزی دریافت سکه در زمان سررسید اوراق سکه خود را معاف از مالیات عنوان کرده است. معافیتی که می‌تواند بر جذابیت این اوراق نسبت به خرید سکه در بازار فیزیکی بیفزاید؛ هر چند با توجه به سابقه بانک مرکزی در بدعهدی نسبت به چنین وعده‌هایی احتمال عدم‌اطمینان فعالان بازار به این اوراق با وجود مزیت معاف از مالیات بودن وجود دارد. دریافت سکه با گواهی سپرده نیز معاف از مالیات است اما خرید بیش از ۲۰۰عدد سکه از بازار فیزیکی مشمول مالیات می‌شود.
شیوه معامله گواهی سپرده سکه طلا و اوراق سکه طلا بانک مرکزی و معاملات ثانویه آن مشابه بوده و بنابراین از این منظر مزیتی برای هیچ یک از متقاضیان در بازار وجود نخواهد داشت. به هر ترتیب تلاش بانک مرکزی برای انتشار دارایی سرمایه‌ای جدید با هدف مدیریت تقاضا تصمیمی درست است، هرچند موفقیت آن به استقبال سرمایه‌گذاران از این اوراق وابسته است.
بازار مالی بورس کالا در فاز احتیاط
بررسی معاملات بر پایه طلا در رینگ مالی بورس کالای ایران از بازگشت احتیاط میان فعالان این بازار با وجود اوج‌گیری قیمت‌ها حکایت دارد؛ به نحوی که از سویی هر گواهی سکه در این بازار با نرخی کمتر از ارزش بنیادی مورد معامله قرار می‌گیرد و از سوی دیگر هر واحد سرمایه‌گذاری صندوق طلا از سوی فعالان بازار با نرخی کمتر از نرخ ابطال خرید و فروش می‌شود. درحالی فعالان بازار مالی بورس کالای ایران ظرف روزهای اخیر به فاز احتیاطی رفته و معاملات را با نرخی کمتر از ارزش بنیادی به ثبت می‌رسانند که افت محدود نرخ ارز در بازار آزاد برای ساعاتی در ۱۷ آبان و خبر انتشار اوراق گواهی سکه بانک مرکزی به‌عنوان دارایی جدید سرمایه‌ای رقم خورد.
سکه طلا در بازار فیزیکی در روز سه‌شنبه هفدهم آبان به کانال قیمتی ۱۶میلیون و ۴۴۰هزار تومان صعود کرد که این رقم رکورد قیمتی فروش آن بود؛ این کانال قیمتی برای سکه طلا دوام چندانی نداشت و ظرف ساعات ابتدایی بازگشایی بازارها در روز سه‌شنبه هفدهم آبان سکه تا مرز ۱۶میلیون و ۳۰۰هزار تومان عقب نشست؛ این روند عقبگرد نرخ در ساعات بعد نیز ادامه یافت به نحوی که تا اواسط روز سکه تا کف کانال قیمتی ۱۶میلیون نیز عقب نشست. اگرچه سکه در بازار فیزیکی ظرف روز دوشنبه عقب‌نشینی نرخ داشت، اما همچنان این دارایی در نرخی نزدیک به رکورد قیمتی آن به فروش می‌رود. در این شرایط نکته حایز اهمیت رفتار معامله‌گران بازار مالی بورس کالاست که در خریدهای خود جانب احتیاط بیشتری نسبت به فعالان بازار فیزیکی اخذ کرده‌اند. این احتیاط ناشی از ورود رقیب جدید برای گواهی سکه با عنوان اوراق سکه بانک مرکزی رقم خورد. درواقع افزایش تعداد دارایی‌های امن سرمایه‌ای در بازار باعث شد از میزان ورود نقدینگی به دارایی‌های فعلی کاسته شده و از نرخ فروش آن‌ها نیز کاسته شود.
