آیا بازار آتی بورس کالا در سال ۱۴۰۰ به جایگاه اصلی خود در بازار سرمایه دست می‌یابد؟
اهرمی برای رونق بورس کالا
بازار معاملات آتی بورس کالا ابتدای هفته را با معامله ۳۱ هزار و ۵۶۸ قرارداد تا لحظه تنظیم این گزارش آغاز کرد. دادوستد این میزان قرارداد ارزشی به میزان ۴۹ میلیون و ۶۹۰ هزار تومان در برداشت که ثمره ۶هزار و ۸۱۳ بار معامله در این بازار است. مجموعه موقعیت‌های باز تابلوی معاملات آتی بورس کالا برای ۱۰ قرارداد فعال، به میزان ۱۱۹ هزار و ۳۰۹ است که همزمان این تعداد موقعیت خرید و فروش به این بازار وارد شده است.
موشکافی نزدیک‌ترین سررسیدهای آتی
نزدیک‌ترین تاریخ تحویل این قراردادها اردیبهشت ماه است که زعفران نگین، نقره و زعفران رشته‌ای درجه یک پوشال معمولی به ترتیب در تاریخ‌های ۱۹، ۲۰ و ۲۱ اردیبهشت ماه از تابلوی معاملات آتی خارج خواهند شد. وضعیت دادوستدهای این سه قرارداد در روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش به شرح زیر ارزیابی می‌شود:
نماد SAFOR۰۰ (زعفران نگین تحویل اردیبهشت ماه ۱۴۰۰) که در حال حاضر با وجه تضمین ۴۲۰ هزار تومانی مورد دادوستد قرار می‌گیرد، نزدیک به ساعت ۱۵ روز گذشته، با قیمت ۱۴ هزار تومان به ازای هر قرارداد در حال معامله بود و به میزان ۲ هزار و ۳۶۸ قرارداد در این نماد معامله شد. تعداد موقعیت‌های باز این قرارداد ۳۷ هزار و ۸۸۲ بود که از این میزان موقعیت باز ۵۷۸ قرارداد از بازار خارج شده‌اند. یعنی از موقعیت‌های باز بازار به میزان ۵۷۸ موقعیت خرید و فروش باهم بسته شده و از بازار بیرون رفته است و در باقی قراردادهای موجود یعنی یک هزار و ۷۹۲ قرارداد، تنها جای خریدار و فروشنده عوض شده است. نماد OSFOR۰۰ (زعفران رشته‌ای پوشال معمولی تحویل اردیبهشت ماه ۱۴۰۰) به نسبت زعفران نگین از حجم پایین‌تری برخوردار است. از این رو حجم معاملات آن به هیچ وجه قابل مقایسه با زعفران نگین نیست. در معاملات روز گذشته ۳۴۱ قرارداد این نماد با قیمت ۹ هزار تومان مورد دادوستد قرار گرفت و یک هزار و ۱۱۴ موقعیت باز برای این نماد ثبت شد و به میزان ۴۲ قرارداد خرید و فروش در این روز معاملاتی به بازار اضافه شده است.
نکته‌ای که در رابطه با سررسیدهای انواع محصول زعفران بورس کالا وجود دارد مربوط به تغییرات وجه تضمین اولیه است که برای زعفران نگین از ۲۸۰ هزار تومان به ۴۲۰ هزار تومان و برای زعفران پوشال از ۱۴۰ هزار تومان به ۲۵۰هزار تومان افزایش یافته است که به دلیل رشد قیمت‌ها در بازار زعفران و مارجین کال شدن فروشندگان (مطالبه افزایش وجه تضمین) بورس کالا اقدام به افزایش وجه تضمین کرده است. به طوری که می‌توان گفت بخشی از افزایش وجه تضمین مربوط به افزایش قیمت سررسیدهای آتی زعفران است که اگر میانگین بهای سررسیدهای آتی افزایش یابد، طبق فرمولی که بورس کالا مبتنی بر آن اقدام به محاسبه می‌کند، وجه تضمین افزایش می‌یابد(و بالعکس) و بخش دیگر آن به خاطر افزایش نوسانات قیمتی موجود در بازار است که مسوولان بورس کالا آن را لحاظ می‌کنند. علاوه بر محصول زعفران اگر به وجوه تضمین سایر قراردادهای آتی فعال نیز نگاه کنیم می‌توان افزایش مبلغ تضمین قرارداد را برای آنها نیز مشاهده کرد.
دیگر سررسید نزدیک در تابلوی معاملات آتی بورس کالا، مربوط به نماد SILOR۰۰ (نقره تحویل اردیبهشت ماه ۱۴۰۰) است که در آخرین قیمت، ۱۹ هزار و ۱۰۰ تومان تا لحظه تنظیم این گزارش دادوستد شد. مجموع حجم قراردادهای مبادله شده این نماد ۲۴۴ قرارداد است که با ۳ هزار و ۶۷۵ موقعیت باز همراه بوده است. اما به میزان ۹۵/ ۱ درصد از این موقعیت‌های باز در این روز معاملاتی تاکنون از بازار خارج شده‌اند که به میزان ۷۳ قرارداد است. دادوستد نقره در بازار آتی، تحت دو محرک اصلی بهای ارز و قیمت جهانی نقره نوسان می‌کند. بررسی بهای نقره در بازار جهانی نشان می‌دهد که نقره در معاملات روز چهارشنبه یعنی ۲۱ آوریل با افزایش نرخ همراه شد. اما پس از آن وارد فاز کاهشی شد و در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته به ۲۵ دلار و ۹۸ سنت رسید که حکایت از افت ۷۲/ ۰ درصدی قیمت هر اونس نقره دارد. نوسان هفتگی قیمت هر اونس نقره در بازار جهانی به میزان محدود ۱/ ۰ درصد مثبت بوده است و پیش‌بینی موسسات تحقیقاتی این است که تقاضای جهانی برای نقره در سال جاری با رشد ۱۵ درصدی همراه خواهد شد. از این رو می‌توان انتظار افزایش بهای هر اونس نقره جهانی را در بازار داشت.اما دیگر اهرم آن یعنی بهای ارز، با وجود آنکه نوسان منفی را تجربه می‌کند اما دورنمای قطعی برای تداوم آن وجود ندارد.رصد تغییر موقعیت‌های باز ماهانه نشان می‌دهد که جریان ورود نقدینگی همواره به این بازار مثبت بوده و مجموعه قراردادهایی که از یک ماه گذشته تاکنون فعال شده‌اند با رشد موقعیت‌های باز ماهانه همراه شده‌اند.
رخدادهای اخیر تابلوی معاملات آتی بورس کالا
در حال حاضر در بازار آتی بورس کالا ۱۰ قرارداد فعال برای معامله زعفران، زیره، پسته و نقره وجود دارد که در سررسیدهای مختلف در حال دادوستد هستند. تابلوی معاملات آتی بورس کالا در حالی هفته گذشته را به پایان رساند که به میزان ۳۱۰ هزار و ۳۳۰ قرارداد در انواع نمادهای زعفران نگین و پوشال، پسته، زیره و نقره طی هفته گذشته مبادله شد و ارزشی به میزان ۵۰۹ میلیاردو ۱۷۱ میلیون تومان را به ثبت رساند. مجموع نقدینگی که در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته در تمام نمادهای زعفران نگین به بازار وارد شد، به میزان ۹۲ میلیارد و ۹۷۲ میلیون تومان، زعفران پوشال یک میلیاردو ۱۳۵ میلیون تومان، برای محصول پسته بورس کالا ۳ میلیارد و ۶۷۱ میلیون تومان، برای زیره ۱۳۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و برای نقره ۴ میلیاردو ۱۱ میلیون تومان ارزیابی می‌شود.
بوی خوش رونق در بازار آتی
بازار آتی که از تاریخ سوم اسفند ۱۳۸۷ در بورس کالای ایران با راه‌اندازی قرارداد آتی روی شمش طلای یک اونسی آغاز به کار کرد، تا به امروز فراز و فرودهای بسیاری را به خود دیده و مهمان کالاهای متنوعی بوده است. راه‌اندازی قرارداد آتی بر روی سکه بهار آزادی و آغاز معاملات آن در تاریخ پنجم آذرماه ۱۳۸۷ فرش قرمزی بود که توانست متقاضیان زیادی را به این بازار دعوت کند. اما پس از نوسان‌های شدید بهای سکه و بحث برانگیز شدن معاملات آن در این بازار، سکه از بازار آتی حذف شد و فعالیت قراردادهای آتی تنها به کالاهای کشاورزی محدود شد، به طوری که در حال حاضر بخش عمده کالاهایی که در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند محدود به انواع محصول زعفران، زیره و پسته هستند که از بین آنها محصول زعفران نگین جذاب‌ترین آنها به شمار می‌رود.
در اسفندماه سال ۹۹ با ورود نقره به این بازار، چشم‌انداز مثبتی برای عمق بخشیدن به معاملات آتی بورس کالا ترسیم شد. اما خبرهای خوش برای معامله‌گران آتی به همین جا ختم نشد و طبق خبرهای منتشره از سوی مسوولان بورس کالا، باید در انتظار ورود صندوق‌های طلا و حتی محصول قیر به عنوان اولین فرآورده نفتی به این بازار باشیم. این موارد در صورت محقق شدن نه تنها می‌توانند جذابیت قراردادهای آتی را به عنوان پیشرفته‌ترین قرارداد فعلی در بازار سرمایه و همچنین بورس کالا افزایش دهد، بلکه سال ۱۴۰۰ را به نقطه عطفی برای رونق بخشیدن به این بازار تبدیل می‌کند.بازار آتی به دلیل خاصیت اهرمی که دارد در کنار دو طرفه بودن و هزینه‌های بسیار اندک معاملاتی، پتانسیل ایجاد فرصت کسب سود با حداقل ریسکی که بیش از سود بانکی یا انواع قراردادهای بدهی باشد را فراهم می‌کند. از این رو در صورت ورود انواع کالاهای سرمایه‌ای به این بازار به راحتی امکان متنوع‌سازی پرتفوی سرمایه‌گذاران را فراهم می‌کند. به علاوه با توجه به ویژگی‌های فنی قراردادهای آتی، امکان هدایت واسطه‌گران و سرمایه‌های سرگردان آنها به این بازار محتمل‌تر می‌شود و تجربه بازار فیزیکی بورس کالا در سال گذشته که در روزهای بحرانی هراز گاهی دستخوش هجوم تقاضا و رقابت‌های قیمتی شدید بود، تکرار نخواهد شد. به این ترتیب علاوه برآنکه که می‌تواند مسیری برای سرمایه‌گذاری در بازار کالایی کشور به شمار رود، پتانسیل جذب نقدینگی سرمایه‌گذارانی که به دنبال کسب سود هستند را دارا است و می‌تواند بستری جذاب برای این گونه افراد باشد.
