ارزش معاملات بورس انرژی در آبان از ۲/ ۳تریلیون تومان گذشت
رکورد دوم
در آبان‌ماه ارزش معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی به بیش از ۳ هزار و ۲۳۹ میلیارد تومان رسید که دومین رکورد ماهانه در این بازار است. این رقم به نسبت ماه قبل از آن رشد ۷۵/ ۳۲ درصدی داشته و به نسبت مدت مشابه در سال قبل افزایش ۵۴/ ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد. این درحالی است که حجم معاملات در آبان‌ماه به ۶۸۵ هزار و ۲۱۳ تن رسید که باز هم دومین رکورد در این بازار محسوب می‌شود. حجم معاملات در آبان‌ماه به نسبت ماه قبل از آن رشد ۳۵/ ۳۹ درصدی داشته و به نسبت مدت مشابه در سال گذشته نیز افزایش ۶۷/ ۸۳ درصدی را به خود اختصاص می‌دهد. این موارد درحالی رخ داد که بزرگ‌ترین رکورد حجم و ارزش معاملات در بورس انرژی ایران در شهریورماه به ثبت رسیده بود و ارزش معاملات به بیش از ۴ هزار و ۵۶۵ میلیارد تومان و حجم معاملات هم به رقم ۹۲۰ هزار و ۸۵۵ تن رسید. این ارقام نشان می‌دهد که معاملات بورس انرژی در آبان‌ماه یعنی در دومین رکورد خود شرایط متعادل و البته بسیار مطلوبی داشته است و برای رسیدن به رکورد ارزش معاملات باید برای ماه جاری رشد ۴۰ درصدی را در ارزش معاملات شاهد باشیم که البته چندان هم دشوار نیست زیرا زیرساخت‌های معاملاتی در هفته‌های اخیر در این بازار به‌شدت تغییر کرده است. به‌عنوان یک داده حاشیه‌ای می‌توان عنوان کرد که سهمیه‌بندی جدید بنزین بیش از همه بخش‌ها بر بورس انرژی اثر مثبت خواهد داشت زیرا پتانسیل رشد عرضه‌های صادراتی با با فرض کاهش مصرف داخلی فراهم می‌کند. این درحالی است که سهمیه‌بندی بنزین در اواخر آبان‌ماه محقق شد و تاکنون انتظار نداریم که اثرگذاری مشخصی بر این بازار داشته باشد ولی اثر آن در آینده مشخص می‌شود.
بدون در نظر گرفتن داده‌های بنزینی، هم‌اکنون حجم عرضه فرآورده‌های نفتی و پالایشی در بورس انرژی در یک مسیر افزایشی جدی قرار دارد یعنی روند صعودی فعلی هم می‌تواند ادامه یابد و هم داده‌های بنزینی پتانسیل رشد عرضه این حامل انرژی را تقویت می‌کند. در شهریورماه به‌عنوان رکورد حجم و ارزش معاملات در تاریخ فعالیت بازار فیزیکی بورس انرژی؛ حجم عرضه‌ها رقمی نزدیک به ۲ میلیون و ۶۲۴ هزار تن بود که این رقم در مهرماه با رشد ۱۸/ ۷ درصدی به ۲ میلیون و ۸۱۳ هزار تن رشد کرده و البته این روند افزایشی در آبان‌ماه باز هم تداوم یافته و با رشد ماهانه ۷۸/ ۱۴ درصدی به ۳ میلیون و ۲۲۸ هزار تن رسید که بزرگ‌ترین رکورد عرضه در بازار فیزیکی بورس انرژی است. به‌صورت دقیق‌تر عرضه‌های آبان‌ماه در رکورد تاریخی خود قرار داشته ولی به دلایل مختلف این عرضه‌ها مورد دادوستد قرار نگرفت. به عبارت دیگر در شهریورماه که رکورد تاریخی حجم معاملات به ثبت رسید ۰۹/ ۳۵ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت که چنین کارنامه درخشانی را ثبت کرد ولی در آبان‌ماه این رقم به ۲۲/ ۲۱ درصد کاهش یافته بود. این مطلب نشان می‌دهد که زیرساخت اصلی رشد حجم و ارزش معاملات در بورس انرژی فراهم شده است و از این پس می‌توان به رکوردشکنی‌های جدیدی امیدوار بود. از طرف دیگر درصد دادوستد عرضه‌ها که در شهریورماه ۰۹/ ۳۵ درصد بود در مهرماه سال جاری به ۴۸/ ۱۷ درصد رسید اما در آبان‌ماه باز هم این نرخ افزایش یافت و به ۲۲/ ۲۱ درصد دست یافت. این روند نشان می‌دهد که جریان معاملات در بورس انرژی از مسیر درصد دادوستد عرضه‌ها در آبان‌ماه در مسیر تقویت قرار داشته و اگر این روند افزایشی باز هم ادامه یابد، شکسته‌شدن رکورد تاریخی شهریورماه به هیچ‌عنوان دور از ذهن نیست. بنابراین هم‌اکنون دو سیگنال پیش روی ماست؛ یکی رشد عرضه‌ها به‌صورت مستمر در بورس انرژی که در آبان‌ماه رکورد زد و دیگری روند افزایشی درصد معامله عرضه‌ها که می‌تواند میزان استفاده از عرضه‌های موجود را افزایش دهد. تمامی این موارد در حالی است که انتظار داریم همین روند صعودی عرضه‌ها در ماه‌های اخیر، رشد شتابان بیشتری پیدا کند زیرا هم سهمیه‌بندی بنزین یک واقعیت است و هم تقاضای داخلی در کشور برای فرآورده‌ها در روزهای سرد سال کاهش می‌یابد که پتانسیل رشد مستمر عرضه‌ها را در بر دارد. عرضه آبان‌ماه یعنی رقم ۳ میلیون و ۲۲۸ هزار تن به هیچ عنوان رقم کوچکی نیست و اگر شاهد روند افزایشی این حجم عرضه‌ها باشیم، جایگاه بورس انرژی در فاز معاملات واقعی چیزی بیش از رکوردهای قیمتی اخیر است.
البته ادعای رشد جدی حجم و ارزش معاملات برای ماه‌های آینده با اما و اگرهایی روبه‌روست و به صراحت نمی‌توان در این خصوص اظهارنظر کرد زیرا داده‌های اثرگذار بر این بازار به قدری پیچیده است که به تنهایی به یک سیستم تحلیلگری مجزا نیاز دارد. از همین معاملات روزهای گذشته می‌توان به یک نتیجه نه چندان قطعی رسید و آن پیچیدگی ساوزکارهای معاملاتی است. این پیچیدگی‌ها را باید در سازوکار معاملاتی در بورس انرژی به رسمیت شناخت؛ گویی یکی از پیچیده‌ترین بازارها را در بین بازارهای مالی در کشور شاهد هستیم. اما و اگرهای داخلی در کنار دشواری‌های صادراتی در شرایط تحریم همچنین بحث‌های جانبی در فاز معاملات همگی مواردی است که بررسی داده‌های واقعی در این بازار را دشوار ساخته است تا جایی که تا زمان اعلام قطعی معاملات و اطلاع‌رسانی آن به‌صورت برخط با فرض توجه به حجم نهایی دادوستدها نمی‌توان اظهارنظر قاطعی داشت. این موارد شاید برای بازارهای مالی و اوراق بهادار چندان برجسته نباشد ولی در بازارهای کالایی آن‌هم با حجم بالای معاملات و سفارش‌های خرید و فروش بعضا چند ده هزار تنی امکان برخی رخدادهای غیرمنتظره وجود دارد و البته مصادیق این واقعیت‌ها را می‌توان مورد بررسی قرار داد. به‌عنوان یک مثال دیگر اما و اگرهای صادراتی به کشورهای همسایه برای عرضه‌ها با امکان حمل زمینی یا دریایی است که خود داستان‌های پیچیده‌تری را برای خریداران به همراه دارد آن‌هم در وضعیتی که هر کالا از ویژگی‌های فنی و اقتصادی مختلفی برخوردار است. از سوی دیگر نوسان قیمت‌های جهانی را هم باید در نظر گرفت که خود یک عامل مهم در شدت و ضعف تقاضا به‌شمار رفته ولی چیزی که از آن مهم‌تر است را باید در قیمت‌های پیشنهادی عرضه‌کننده جست‌وجو کرد. عرف کلی در بازارهای کالایی اعلام قیمت پیشنهادی توسط فروشنده است که در این‌جا نیز همین عرف با احتساب چارچوب‌های رسمی و دولتی در نظر گرفته شده آن‌هم در وضعیتی که فروشنده اصلی یا شرکت‌های دولتی (یا خود دولت) است یا پالایشگاه‌هایی که با چارچوب‌های سهامداری مختلف، اعلام قیمت را بر عهده دارند و هر میزان انعطاف در این سازوکار معاملاتی را شاهد باشیم، به همان میزان امکان افزایش حجم و ارزش معاملات وجود دارد. شاید یکی از دلایل پایین‌بودن نسبی درصد معامله عرضه‌ها در ماه‌های اخیر همین نکته باشد ولی در شرایطی که برای آبان‌ماه درصد دادوستد عرضه‌ها در بورس انرژی تقویت شده می‌توان گفت که امیدواری به بهبود سازوکارهای قیمت‌گذاری هم برجسته‌تر از قبل شده است.
در پایان بحث بازهم به درصد دادوستد عرضه‌ها در بورس کالا باز می‌گردیم آن‌هم در وضعیتی که شاهد روند مستمر رشد عرضه‌ها در بورس انرژی هستیم. همان‌گونه که عنوان شد و در جدول وجود دارد، حجم عرضه‌ها در بورس انرژی در مسیر رشد جدی قرار داشته ولی درصد دادوستد عرضه‌ها چندان برجسته نیست و بهتر است بگوییم که چنگی به دل نمی‌زند. البته دشواری‌های تحریم‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت و ثبت همین معاملات هم در جای خود نیاز به تقدیر دارد ولی روند افزایشی درصد دادوستد عرضه‌ها یک نیاز برجسته برای خودنمایی بیشتر بورس انرژی است گویی هم‌اکنون زمان آن فرارسیده است که تلاش‌ها برای افزایش معاملات و جذب تقاضای بین‌المللی برای محموله‌های صادراتی تقویت شده و حتی برخی رویکردها مورد بازبینی قرار بگیرد. این در حالی است که شاهد افزایش نسبی درصد معاملات عرضه‌ها در بورس انرژی هستیم ولی هنوز این ارقام برای بورس انرژی کمتر از حد انتظار ارزیابی می‌شود، اگرچه حداقل‌های این بازار را تامین می‌کند. رویکرد جدید در بورس انرژی می‌تواند به استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها و عرضه‌های موجود بدل شود و اگر چنین رویکردی با انرژی جدید همراه شود قطعا موفقیت‌های این بازار بسیار بزرگ‌تر از چیزی است که هم‌اکنون مشاهده می‌کنیم. با توجه به تجربه سایر بازارهای مشابه چه در عرضه‌های داخلی و چه در عرضه‌های صادراتی، این انتظار وجود دارد که درصد معاملات در گام اول به بالای ۴۰ درصد افزایش یافته و در این نرخ تثبیت شود و البته در گام دوم به بالای ۵۰ درصد برسد. این آمارها به معنی ثبت ارزش معاملات به ارقامی بالاتر از ۷ هزار میلیارد تومان در ماه است که می‌توان گفت این احتمال شاید محقق شود.
