ویژگی‌های معاملاتی عرضه جدید نفت در بورس

از ویژگی‌های عرضه فعلی نفت خام الزام به پرداخت ۶ درصد (به جای ۱۰ درصد قبلی) پیش‌پرداخت، امکان تسویه ۱۰۰ درصد ریالی و ۹۰ روز زمان برای تسویه نقدی وجه حاصل از معامله است. قیمت پایه در این معاملات ۵۲ دلار و ۴۲ سنت به‌صورت کشف پریمیوم خواهد بود. حداقل حجم خرید ۳۵ هزار بشکه بوده ولی سایر ویژگی‌های معامله تفاوت عمیقی با دفعات قبلی داد و ستد نفت خام ندارد.

در این نشست دکتر سید‌علی حسینی در پاسخ به چهار سوال «دنیای اقتصاد» در مورد وضعیت صادرات نفت خام و دورنمای آن با توجه به تعریف ابزارهای مالی، پتانسیل صادرات برق از بستر بورس انرژی و آغاز به کار گسترده رینگ صادراتی گاز (مایع) ضمن تشکر از حمایت‌های وزارت نفت و شخص مهندس زنگنه عنوان کرد: ایران رتبه اول ذخایر نفت و گاز در جهان را در اختیار دارد و بخش مهمی از توسعه کشور تاکنون مرهون همین درآمدزایی از این منابع و تلاش‌ها در این زمینه است که به‌صورت خاص؛ ظرفیت‌های موجود در این حوزه را با بهره‌وری بالاتری همراه ساخت و از آن استفاده کرد که یکی از ابزارهای مهم در این حوزه استفاده از ابزار بورس انرژی خواهد بود. شاید در گذشته اجازه ورود، جمع‌آوری اطلاعات و داده، مخابره و تحلیل اطلاعات در مورد بازار انرژی ایران وجود نداشت ولی هم‌اکنون هم صاحب‌نظران در این حوزه و هم اهالی رسانه می‌توانند در این موضوع مهم ایفای نقش کنند. هم‌اکنون به وضوح شاهد تاثیرگذاری رسانه‌ها بر ساز‌و‌کار و جریان معاملات نفت خام هستیم.

 افزایش حجم معاملات و بهبود گام به گام ساز‌و کارهای معاملاتی در کنار پتانسیل پوشش رسانه‌ای بالاتر معاملات واقعیت‌های این بازار است که به کمک رسانه‌ها انجام می‌گیرد. به‌صورت کلی از حضور رسانه‌ها در این حوزه معاملات استقبال و از آن حمایت می‌کنیم که یکی از خروجی‌های آن اعتمادسازی برای خریداران خواهد بود. از سوی دیگر اهمیت راهبردی تولید و صادرات نفت خام که به معنی پیوند بیشتر با جامعه ( اقتصادی) جهانی و فعالان این حوزه خواهد بود از بستر بورس انرژی ایران گذر می‌کند اگرچه امکان تامین مالی و فاینانس پروژه‌ها و افزایش تعاملات سازنده در این حوزه را هم در بر می‌گیرد. مدیرعامل بورس انرژی در ادامه به زمانبر بودن فرآیند عرضه نفت خام در بورس انرژی اشاره کرد و گفت: از سال ۸۱ شاهد تاکید رئیس‌جمهور وقت بر آغاز به کار عرضه صادراتی نفت خام در بورس بودیم ولی از آن زمان تاکنون به‌رغم تاکیدات جدی قانونی و دستورالعمل‌ها، این فرآیند نزدیک به ۱۶ سال زمان برده است.

حسینی همچنین به عرضه گسترده فرآورده‌ها اشاره کرد و گفت: به جز فرآورده‌های اصلی (همچنین عرضه گسترده بنزین داخلی) در مورد فرآورده‌های ویژه شاهد عرضه تک تک محصولات هستیم و شرکت‌های پالایشی خود به دنبال پذیرش کالاهای تولیدی خود در بورس انرژی هستند اگرچه در مورد کالاهایی همچون گاز مایع (LPG) به‌عنوان یک فرآورده اصلی شاهد افزایش تقاضای خرید در کنار رشد عرضه‌ها هستیم. البته در مورد LPG باید گفت که بازار این محصول بسیار بزرگ است و شباهت‌های بسیاری با بازار صادرات نفت خام دارد. به‌عنوان مثال حجم‌های معاملاتی بزرگ، ویژگی‌های فنی حمل‌ونقل‌ با کشتی یا تسویه ارزی از ویژگی‌های مشترک بین بازار نفت خام و بازار LPG به شمار می‌رود بنابراین معاملات بزرگ این کالا مباحث فنی پیچیده‌تری دارد. البته معاملات محموله‌های کوچک‌تر آغاز شده و در حال انجام است و به‌عنوان مثال شاهد داد وستد ۱۰ هزار تن از این کالا در بازارهای صادراتی بورس انرژی بودیم که از آغاز و گسترش این معاملات حکایت دارد. برای معاملات LPG در مجموع شرایطی همچون نفت خام حاکم است.

مدیر عامل بورس انرژی در ادامه این گفت‌وگو در مورد دورنمای عرضه نفت خام عنوان کرد: تجربه فعالیت در بازار سرمایه در سال‌های اخیر در کنار تجربه معاملات نفت خام صادراتی از دورنمای مثبت و جذاب معاملات نفت در بورس انرژی حکایت دارد و به ما می‌آموزد که به آینده خوش‌بین باشیم.

به گفته وی در قانون برنامه ششم توسعه برای یک دوره ۵‌‌ساله تاکید بر عرضه نفت خام و فرآورده‌ها و تعریف ابزارهای مالی وجود دارد اما برای تبدیل شدن آن به اجرا و آغاز و تداوم عملیات اجرایی آن نیاز خواهد بود تا دستگاه‌های ذی‌ربط برنامه زمانی و برنامه عملیاتی و اجرایی مورد نیاز را تدوین کنند. وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران الزاما باید به این دو اصل پایبند باشند و برای آن وقت بگذارند. بنابراین به برنامه اجرایی و زمان‌بندی اجرا نیاز داریم و اگر به این اصول پایبند باشیم قطعا چشم‌انداز صادرات نفت خام از بستر بورس انرژی با موفقیت به اجرا در می‌آید. از طرف دیگر بورس انرژی یک بازار (بورس) کالایی است و در بازار کالا، وقتی کالایی مصرف‌کننده خود را پیدا کند تداوم معاملات اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. اگر بتوانیم خدمت خوبی در فرآیندهای معاملات ارائه کنیم معاملات ادامه یافته و قطعا چشم‌انداز مثبت خواهد بود.

حسینی در مورد تعریف ابزارهای مالی مبتنی بر نفت خام عنوان کرد: برای عملیاتی شدن معاملات مالی و بازارهای مالی مبتنی بر نفت خام یا فرآورده‌ها در بازار سرمایه مشکلی وجود ندارد. توانمندی عملیاتی و نرم‌افزارهای مورد نیاز آن وجود دارد و فقط به معامله و استمرار عرضه دارایی پایه نیاز داریم. بر مبنای آموزه‌های شرعی و مبانی فقهی و حقوقی معاملات در بازار سرمایه در کشورمان بازار کاغذی (ابزارهای معاملاتی مبتنی بر کالا همچون قراردادهای گواهی سپرده یا بازار مشتقه) بعد از بازار فیزیکی اجرایی خواهد شد تا اگر خریدار قصد تحویل گرفتن فیزیکی کالا را داشته باشد این امکان محقق شود، بنابراین باید تلاش کنیم بازار به شرایط معاملات در بازار فیزیکی برسد. برای پیگیری آغاز به کار این شیوه معاملاتی کمیته خاصی تعیین شده و جلساتی هم برگزار می‌شود ولی سرعت عمل آن برای ما مطلوب نیست اگرچه بازار سرمایه به شدت علاقه‌مند به اجرایی‌شدن این شیوه معاملات است.

در نهایت مدیرعامل بورس انرژی در مورد معاملات برق در این بازار گفت: بر اساس ماده ۴۴ قانون برنامه ششم توسعه قیمت برق باید در بورس تعیین شود. هم‌اکنون معاملات برق در این بازار انجام می‌پذیرد اما سرعت رشد و حجم معاملات برای ما مطلوب نیست و حرکت این صنعت به سمت ساز و کارهای بورسی را باید با جدیت بیشتری پیگیری کرد.