شیفت فرصت‌های شیمیایی در جهان

با این مقدمه یکی از بازارهایی که در گزارش جدید موسسه ICIS تحت‌تاثیر سیاست‌های تجاری چین و آمریکا قرار گرفته بازار محصولات شیمیایی است. پیش از این در گزارش‌هایی دو موضوع را با این محوریت بررسی کرده‌ایم؛ نخست آنکه جنگ تجاری دو کشور چه اثراتی را بر صنعت و بازار محصولات پلیمری بر جای می‌گذارد و دوم اینکه این تصمیم چه فوایدی برای ایران به همراه دارد، با این حال ICIS در این گزارش بررسی می‌کند تولیدکنندگان محصولات شیمیایی چه شرایطی را در ماه‌های پیش‌رو تجربه خواهند کرد؟‌ ICIS در این گزارش با اشاره به اینکه جنگ اقتصادی و تجاری بین پکن و واشنگتن یک جنگ تمام‌عیار است که به‌طور فزاینده‌ای در حال بسط و گسترش است، می‌نویسد ترامپ برای آنکه آمریکا را قدرت اول و اولویت اول خود نشان بدهد اولا از مبانی اقتصادی-تجاری و قراردادهای مهمی که دنیا بعد از جنگ‌جهانی دوم تلاش کرد تا برای ثبات‌بخشی به اقتصاد دنیا به آنها پایبند باشد عبور کرده و ثانیا سیاست‌های حمایت‌گرایانه سفت و سختی را در پیش گرفته است و به‌نظر نمی‌رسد قصد عقب‌نشینی از آن را داشته باشد به همین دلیل باید در انتظار اثرات بلندمدت این سیاست‌ها بر اقتصاد دنیا باشیم.

«دنیای اقتصاد» در گزارش هفته گذشته به بررسی این موضوع پرداخت که این سیاست‌ها می‌تواند رکودی فراگیر را به اقتصاد دنیا تحمیل کند که اول دامن خود آمریکا را خواهد گرفت. همچنین بررسی کردیم این سیاست‌ها می‌تواند اتحادهای جدید اقتصادی را با رهبری چین ایجاد کند و تحلیل‌هایی از این دست. در این بین ICIS می‌نویسد: صنایع شیمیایی به‌طور نگران‌کننده‌ای در معرض خطرات ناشی از این جنگ هستند. بنا بر این گزارش با افزایش تعرفه‌های وارداتی بین اقتصادهای بزرگ که احتمالا تشدید نیز خواهد شد مدیران مجتمع‌های شیمیایی دنیا باید بر تضمین کیفی تولید در بازارهای کلیدی خود متمرکز شوند.  بر اساس این گزارش نزدیکی به مواد خام ارزان، مدت‌های مدیدی مهم‌ترین عامل برای موفقیت کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی بود اما اکنون این مزیت جای خود را به دسترسی به بازار داده که می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری برای یک بنگاه تولیدی مهم باشد و چیزی که اکنون حائز اهمیت است کاهش دسترسی به بازارها با اتخاذ سیاست‌های حمایت‌گرایانه توسط کشورها است. به عبارتی سیاست‌های تعرفه‌ای امکان دسترسی به بازارها را کاهش و هزینه‌های دسترسی به این بازارها را افزایش می‌دهد.  به‌عنوان مثال در هفته گذشته شرکت تولیدکننده محصولات شیمیایی باسف آلمان تصمیم گرفت سرمایه‌گذاری‌هایی را در استان گوانگدونگ چین صورت دهد. این سرمایه‌گذاری که بالاترین میزان سرمایه‌گذاری خارجی باسف محسوب می‌شود رقمی بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار را شامل می‌شود که یک کارخانه تبدیل متانول به پروپیلن بر اساس گاز پروپان ناشی از شیل است. این در حالی است که قرار بود این شرکت این میزان سرمایه‌گذاری را در ایالات‌متحده انجام دهد و این موضوع به‌خوبی نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگ در حال شیفت سرمایه‌گذاری‌های خود این‌بار بر‌اساس ثبات سیاست‌های اقتصادی و دسترسی به بازارهای باثبات‌تر هستند.  این مساله نشان می‌دهد برنده این جنگ چین است نه آمریکا چراکه بازار یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفری چین است که تعیین می‌کند چه تصمیمی توسط شرکت‌های بزرگ گرفته شود. به‌عنوان یک مثال دیگر می‌توان به شرکت تسلا موتور اشاره کرد. این شرکت یک تولیدکننده خودروهای برقی است که در ایالات‌متحده مشغول به فعالیت است. هفته گذشته این شرکت اعلام کرد در تلاش است تا چین را به‌عنوان مرکزی برای راه‌اندازی یک کارخانه تولیدی برای خود در نظر بگیرد. چین یک بازار بزرگ برای وسایل نقلیه الکتریکی است و از آنجا که سیاست ترامپ باعث افزایش هزینه‌های تولید و کاهش قدرت رقابت برای این شرکت شده، تسلا نیز تصمیم گرفته یک کارخانه در چین راه‌اندازی کند.

در این بین یکی از موضوعاتی که در این شرایط از اهمیت زیادی برخوردار است استفاده از منابع شیل ایالات‌متحده در صنایع پتروشیمی است. کارشناسان معتقدند جنگ تجاری قطعا بر روی تاسیسات مبتنی بر شیل اثرگذار خواهد بود. این موضوع با توجه به سیاست‌های تعرفه‌ای که چین در مورد واردات محصولاتی همچون پلی‌اتیلن سنگین و خطی در نظر گرفته می‌تواند روی این تاسیسات اثرات منفی داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد استفاده از منابع شیل در صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از سیاست‌های آمریکا در بلند‌مدت محسوب می‌شود. گاز و نفت شیل به‌رغم آنکه هزینه‌های اولیه بالایی دارند، اما در بلند‌مدت می‌توانند به‌عنوان مزیت‌های رقابتی کشورهای دارنده محسوب شده و مورد استفاده قرار گیرند. به عبارتی استفاده از گاز حاصل از این منابع یکی از تکنولوژی‌های مهم در حوزه تولید محصولات پتروشیمی است که آینده این صنعت را دستخوش تحولات جدی خواهد کرد.

در این رابطه گزارشی که اخیرا در آمریکا منتشر شده و به بررسی پیشرفت‌های صنعت پتروشیمی می‌پردازد با اشاره به افزایش چشمگیر رشد اقتصاد جهانی که به افزایش تولید و مصرف محصولات مختلف از جمله محصولات پتروشیمی منجر می‌شود، می‌نویسد در کنار این موضوع تعادل‌بخشی به بازار این محصولات و دسترسی آسان و ارزان به منابع شیل نفت و گاز می‌تواند رشدهای پایداری را برای صنعت پتروشیمی در آمریکا رقم بزند.

در نقطه مقابل برخی کارشناسان معتقدند تبصره‌هایی وجود دارد که در میان‌مدت نگرانی‌ها را برای تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی آمریکا رفع می‌کند. جیمز ری، مشاور ارشد ICIS می‌نویسد: تولیدکنندگان پلی‌اتیلن آمریکا مزیت‌های هزینه‌ای بالایی دارند و حتی با تعرفه ۲۵ درصدی قادر خواهند بود محصولات خود را به چین صادر کنند به علاوه حتی قادر خواهند بود ظرفیت‌های تولید این محصولات را افزایش دهند. آمارها نشان می‌دهد با افزایش ظرفیت‌های جدید صادرات پلی‌اتیلن سنگین از رقم ۳۵ درصد تولید در سال ۲۰۱۷ به ۵۶ درصد در سال ۲۰۲۰ افزایش پیدا خواهد کرد. یا محصول پلی‌اتیلن سنگین خطی که در سال گذشته ۵/ ۴۵ درصد کل تولید آن صادر می‌شد تا سال ۲۰۲۰ به ۶۵ درصد تولید می‌رسد.

ری معتقد است پلی‌اتیلن سنگین و پلی‌اتیلن خطی آمریکا تنها ۱۲ و ۱۷ درصد از صادرات جهانی را در اختیار دارند و با تحریم چین نیز به راحتی قادر است بازارهای جدیدی را برای خود دست و پا کند. صادرات به چین تنها ۹/ ۶ درصد از کل تولید پلی‌اتیلن سنگین این کشور را به خود اختصاص داده و این رقم برای پلی‌اتیلن خطی ۴/ ۰ درصد بوده است.

در این بین پل هودز، رئیس موسسه E-Chem معتقد است که تعرفه‌ها می‌تواند به افزایش قیمت جهانی پلی‌اتیلن منجر شود، اما می‌تواند به هدایت موج تولیدات جدید ایالات‌متحده به بازارهای غیرچین و به احتمال زیاد اروپا منتهی شود. به گفته وی آنها می‌خواهند محصول خود را منتقل کنند و از آنجا که تقاضای مازاد در آسیا، خاورمیانه یا آمریکای لاتین وجود ندارد، این محصولات باید به اروپا برسند.