«دنیای اقتصاد» با استناد به گزارش ICIS بررسی کرد

آغاز چرخش اروپا در حوزه پتروشیمی

عارفه مشایخی دنیای اقتصاد : موضوع مقابله با چالش‌های زیست محیطی یکی از موضوعات مهمی است که دنیا با خیز شدید در حال چاره اندیشی برای آن است تا آنجا که علاوه بر چین به‌عنوان یکی از ابرقدرت‌های تولید دنیا که سهم بسزایی در آلودگی محیط زیست دارا و اکنون در تلاش است تا به مقابله با این آلودگی بپردازد، اروپا نیز به دنبال آن است تا از سیاست‌های مشابه بهره‌گیری کند. این در حالی است که موضوع رفع چالش‌های زیست محیطی و تغییر ترکیب تولید و روند تغییرات استراتژی‌های تولیدی از سوی بنگاه‌ها از یک طرف و همچنین تغییر همگرایی‌ها بین کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده از سوی دیگر همگی باعث بروز تحولاتی در حوزه تولیدات صنعتی به خصوص در حوزه پتروشیمی خواهد شد.

در این باره در گزارشی که اخیرا ICIS از وضیعت شرکت‌های پتروشیمی اروپایی تهیه کرده و شرایط آنها را مورد بررسی و تحلیل قرار داده آمده است که این امکان وجود دارد تا شرکت‌های پتروشیمی اروپایی با اقدامات اخیر دولت چین به منظور بهبود اوضاع آب و هوایی و تغییر احتمالی در سیاست‌های زیست محیطی با شکست روبه‌رو شوند. در ادامه این گزارش آمده ابتکاراتی که چینی‌ها در سیاست‌های بلند‌مدت خود در نظر دارند،‌ می‌تواند قیمت‌های سنگین‌تر تولید را در کنار افزایش تهدیداتی که کاهش تولید را در بر می‌گیرد به همراه داشته باشد و این امر تمام تولید‌کنندگانی را که با چین در ارتباطند و با این کشور داد‌و‌ستد می‌کنند و مواد اولیه و محصولات واحدهای تولیدی این کشور را تامین یا از آن خرید می‌کنند با خطرهای جدی رو به رو می‌سازد. علت هم آن است که با عملی شدن سیاست‌های زیست محیطی اژدهای زرد، تولید‌کنندگان اروپایی که مواد اولیه واحدهای خود را از چین وارد می‌کنند با مشکل رو‌به‌رو می‌شوند و مجبور به تغییر در برنامه تولید خود خواهند شد.

این در حالی است که باید خاطر‌نشان کرد اثربخشی اقدامات ضد آلودگی در بسیاری از شهرهای کلیدی صنعتی این کشور، با هدف بهبود کیفیت هوا، در ماه دسامبر تضعیف شده است و این احتمال را افزایش می‌دهد که چین سیاست‌های بلندمدت زیست‌محیطی را اتخاذ کند که این سیاست‌ها دور تازه‌ای از اثرگذاری بر سایر کشورها از جمله کشورهای عضو اتحادیه اروپا را به همراه خواهد داشت. شاخص کیفیت هوا در این کشور به‌طور متوسط ۱۵ درصد در هر ماه در حال افزایش است و شرایط نامساعدی در ماه ژانویه در ۲۸ شهر این کشور حاکم بود. گزارش‌ها حاکی است که از ۲۸ شهر ۲۵ شهر در محدوده نواحی ناسالم و بسیار ناسالم قرار گرفتند و ۳ شهر آن محدوده خطرناک را به خود اختصاص دادند.  تحلیلگران و متخصصان بر این باورند که مجموع این عوامل محرک‌های اصلی فشار قیمت مواد اولیه در سه ماه چهارم سال ۲۰۱۷ هستند که کاهش تولید ناگهانی را در پی داشت. این در حالی است که اقدامات بلند‌مدت می‌تواند قیمت‌های تولید‌کننده را به زودی تقویت کند هرچند در برخی محصولات خطر قطع تولید در بازه زمانی بلند‌مدت تحت تاثیر این سیاست‌ها نیز وجود دارد.

از طرفی بررسی‌ها حاکی از آن است که در بسیاری از بازارهای اروپایی مواد شیمیایی، صادرات محصولات به بازار این کشورها روز به روز در حال کاهش است و این موضوع موجب شده تا تولید‌کنندگان کشورهای اروپایی با کمبود مواد اولیه و مشکلات عدیده‌ای که در پس این موضوع در خطوط تولید آنها به وجود آمده دست و پنجه نرم کنند. علاوه بر این موضوع کاهش چشمگیر عرضه محصولات در بازارهای اروپایی موجب شده است تا شاهد افزایش سه رقمی قیمت برخی کالاهای مهم در سه ماه اول در بازار این کشورها باشیم که این مسائل در مجموع نگرانی‌های مهمی را به همراه دارند.  بازیگران و دست‌اندرکاران در بازار اروپا همچنین اشاره می‌کنند که کمبود عرضه در آسیا عاملی دیگر برای افزایش قیمت مواد اولیه و بالا رفتن قیمت نهایی محصولات است. البته این در حالی است که بانک UBS در گزارش اخیر خود آورده است که اقدامات سیاست‌های زیست‌محیطی بلند‌مدت می‌تواند برای بازار خودروهای الکترونیکی سودمند باشد و این انتظار وجود دارد که تا سال ۲۰۲۵ هزینه‌های پایین تر برای این خودروها (چیزی حدود ۲۱ درصد) رقم بخورد.

به این ترتیب باید گفت تولید بیشتر این نوع خودروها در آینده مصرف مواد پلیمری و شیمیایی را با افزایش روبه‌رو‌ می‌سازد که در این صورت یا باید شیوه‌های تولید تغییر یافته و تولید محصولات با شیوه‌هایی در اروپا صورت گیرد که کمترین آلایندگی را به همراه داشته باشد یا باید میزان واردات این محصولات از کشورهای آسیایی و خاور میانه با رشد روبه‌رو‌ شود.کارشناسان در این باره معتقدند ایران می‌تواند از فرصت‌هایی که در این زمینه ایجاد خواهد شد، بهره بالایی را ببرد. به عقیده آنها در حال حاضر میزان صادرات محصولات پتروشیمی به بازار اروپا در حال رشد است و این در حالی است که تنوع عرضه‌ها چندان مناسب این بازار مهم نیست و لذا تولیدکنندگان باید با تغییر تنظیمات خود روی صادرات محصول به این بازارها در آینده و به تناسب نیاز اروپا اقدام کنند.

گزارش ICIS در بخش دیگری با اشاره به اینکه اگر چه سال ۲۰۵۰ افقی از سرمایه‌گذاری چشمگیر در صنایع شیمیایی را در جهان نشان می‌دهد، می‌نویسد: سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در این صنعت می‌تواند به ایجاد دارایی‌ها و ارزش افزوده‌های چشمگیر برای چندین سال منتهی شود، اما قبل از این سرمایه‌گذاری‌ها باید هدر رفت منابع طبیعی و استفاده از آنها به‌طور مدام مدیریت و بررسی شود. این هدف بلند مدت قوانینی را در طول مسیر و در آینده شامل می‌شود و همین قوانین در ماه ژانویه سبب شده است تا به‌عنوان مثال قانونی وضع شود که تا سال ۲۰۳۰ تمامی بسته‌بندی‌های پلاستیکی در اروپا باید قابل بازیافت باشند.

به عقیده کارشناسان پیامدهای توسعه یک اقتصاد واقعا دایره‌ای در صنعت پتروشیمی که در آن محصول، قابل بازگشت به زنجیره تولید و بازیابی باشد، چالش‌های صنایع پتروشیمی را به خصوص از منظر زیست محیطی مشخص کرده و استفاده از مواد اولیه با منشأ فسیلی را به چالش می‌کشد. در مقابل از اصول اقتصاد خطی این است که با تکیه بر مصرف منابع محدود و بر اساس منابع تجدید‌پذیر جلو برود. حال آنکه درخصوص صنعت پتروشیمی که در حال حاضر وابستگی ۹۰ درصدی به مواد اولیه گازی و نفتی در آن وجود دارد اگر چالشی درخصوص استفاده از مواد تجدید‌پذیر به وجود آید تمامی مشتریان، رگولاتورها و سهامداران با چالش‌ها و مشکلات عدیده رو‌به‌رو می‌شوند.

به این ترتیب با توجه به این امر که مبنا و پایه صنعت پتروشیمی بر اساس استفاده از منابع محدود و تجدید‌ناپذیر است و در نهایت امر محصولات تجدید ناپذیری تولید و در چرخه طبیعت وارد می‌شود،‌ سرمایه‌گذاری‌های عظیم در این صنعت در کشورهای پیشرفته اروپایی در آینده طبق اقتصاد دایره‌ای انجام می‌گیرد و سرمایه‌گذاری‌ها شکل دیگری به خود می‌گیرند. به این معنا که استفاده از فناوری‌ها و دانش فنی در اصول کار قرار می‌گیرد که مبنای آنها استفاده از مواد تجدید‌پذیر است و در نهایت محصولاتی تجدید‌پذیر، ‌بدون آسیب به محیط زیست وارد چرخه طبیعت می‌شود.